Akademiku Islami: Kosova po përjeton gjendje dramatike në demografi

Akademiku Hivzi Islami ka mbajtur sot ligjëratën “Vendbanimet e Kosovës”,  të cilën e prezantoi në kuadër të Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare që po mbahet në Prishtinë.

Pas një historiku të shkurtër të zhvillimit të demografike mijëravjeçare në aspektin global, akademiku Islami ka prezantuar një vështrim historik, politik e social të vendbanimeve dhe zhvillimeve demografike të Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore e deri më sot.

Sipas akademikut Islami, në Kosovë ka 1468 vendbanime, 13 prej tyre janë qendra urbane që kanë mbi 10 mijë banorë, dhe 24 seli të tjera që mund të quhen ose jo qytetet.

Duke folur mbi zhvillimet demografike, ai ka thënë se gjendja demografike në vendbanimeve në Kosovë në 10 vitet e fundit është dramatike për shkak të uljes së lindshmërisë dhe largimit të qytetarëve jashtë vendit.

Edhe pse nuk ka të dhëna të reja, pasi regjistrimi i fundit i popullsisë dhe ekonomive familjare është bërë në 2011, Islami tha se statistikat e ndryshme japin një gjendje dramatike demografike të vendbanimeve të Kosovës.

“Kurrë gjendje më dramatike nuk kemi pasur. Në periudhën 2010-2020 numri lindjeve zbret nga 33 mijë në rreth 20 mijë me tendenca zvogëlimi. Një vlerësim është që në këto 10 vjet rreth 300 mijë veta e kanë braktisur vendin, që është humbje e madhe për ekonominë dhe shoqërinë tonë”- deklaroi Islami.

Ai kujtoi fundin e drejtorit të vitit 2014 dhe janarin e vitit 2015 kur sipas tij mbi 100 mijë persona braktisën vendin.

“Me 10, 20, 30 autobusë i shihnim tek largoheshin dhe nuk dinte kush se çfarë po ndodhë, nuk ka qenë në pyetje faktori as ekonomik as social e as politike. Hulumtime që unë i kam bërë del se ishin matrapazët,  trafikantët, grupet e krimit të organizuar që nxitën këto ikje, por edhe mungesa e liberalizimit të vizave, pasi ne dëmtuam vetëm, pasi më 2016/17, ne mund të merrnim liberalizimin e vizave”- tha Islami gjatë ligjëratës së tij.

Po ashtu sipas tij, gjendja pritet të përkeqësohet me pakësimin drastike të nxënësve të klasave të para të shkollave fillore, zvogëlim të popullsisë fertile dhe plakjes së popullsisë.

Gjatë ligjëratës “Vendbanimet e Kosovës”, akademiku Islami ka folur edhe për zhvillimin e vendbanimeve rurale dhe urbane në Kosovë, sidomos pas daljes së qytetarëve me punë jashtë shtetit dhe problemet pas vitit 1981, kur tha se kanë filluar përplasjet dhe rezistenca ndaj Serbisë, e cila kishte synim të zhbënte autonominë e Kosovës.

Gjatë kësaj ligjëratë është bërë edhe prezantimi i veprës “Leksikon i vendbanimeve të Kosovës” i botuar në tri vëllime nga Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovë, më bashkautor dhe redaktor akademikun Hivzi Islamin.

Duke folur për realizmin e leksikonit, një prej autorëve, Arsim Ejupi, tha se sfidë ishte mbledhja e të dhënave për vendbanimet serbe, sidomos në pjesën veriore të Kosovës.

“U përballem me sfida për mbledhjen e të dhënave për vendbanime me popullsi serbe, dhe u detyruam të përdoronim metoda alternative, të dhëna nga administrata, studime të vjetar, regjistra për të plotësuar të dhënat për ato vendbanime”- tha Ejupi.

Ndërsa, Valbon Bytyqi dha një pasqyre të shkurtër të zhvillimit gjeohapësinor të qytetit të Prishtinës, që dikur e përshkonin tre lumenj, të cilët filluan të shteronin pas rritjes së qytetit.

“Ndodhet në një pozicion të përshtatshëm dhe një pikë takimi i shumë rrugëve dhe burimeve ekonomike, sidomos pranisë së ujit edhe pse Prishtina sot është i vetmi kryeqytet evropian pa lumë, por që dikur përshkohej nga tre lumenj”- tha ai.

Hivzi Islami ka  lindur në Luginën e Preshevës në vitin 1946. Studimet universitare i ka kryer në Universitetin e Prishtinës, ndërsa magjistroi në Zagreb (Kroaci) dhe doktoroi në Lubjanë (Slloveni) në fushën e demografisë. Në vitin 1996 u zgjodh anëtar korrespodent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës ndërsa në vitin 2000 anëtar i rregullt. Akademik Islami është autor i dhjetëra punimeve shkencore dhe bartës i shumë projekteve të mëdha shkencore nga fusha e demografisë, si: “Demografia e Kosovës”, “Leksikon i vendbanimeve të Kosovës”, “Popullsia e Kosovës”, etj.

Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturës shqiptare ka nisur më 14 gusht edicionin e 41-të.

Gjatë këtij edicioni janë paraparë të mbahen një sërë ligjëratash, ligjërim nga shkencat albanologjike e kurse të gjuhës shqipe në tri nivele për seminaristët e huaj.