Një kërcënim i ri i luftës në Europë mban gjurmët e gishtave të Putinit 

Shtetet e Bashkuara dhe NATO lëshuan një psherëtimë lehtësimi këtë javë kur qeveria serbe tha se do t’i tërhiqte trupat e saj pasi paraprakisht dha urdhër për një ngritje të shpejtë ushtarake përgjatë kufirit të saj me Kosovën. Këshilli i Sigurisë Kombëtare i ishte referuar rritjes si “një zhvillim shumë destabilizues” – dhe lajmet për deeskalimin e dukshëm ishin “të mirëpritur”, thuhet në një njoftim nga Departamenti i Shtetit i SHBA.

Mirëpo, sipas zyrtarëve dhe ekspertëve në Kosovë që folën me The Daily Beast, vetëm një simptomë e problemit tani për tani është zhdukur. Nën terren, tensionet serbo-kosovare kërcënojnë të rriten edhe më tej, me Rusinë që i nxit ato në prapaskenë përmes një operacioni të gjerë dhe të rrënjosur me ndikim në Serbi.

Propaganda ruse ushtrohet gjerësisht në Serbi, duke përhapur gënjeshtra dhe linja pro-Kremlinit mbi ambiciet territoriale, dhunën, luftën në Ukrainë, NATO-n dhe Perëndimin. Operacioni gjithëpërfshirës i dezinformimit dhe propagandës ruse ka për qëllim nxitjen e dhunës dhe pjesërisht synon t’i mbështesë përpjekjet e Serbisë për ta kontrolluar Kosovën, thotë ambasadori i Kosovës në Shtetet e Bashkuara, Ilir Dugolli, në një intervistë ekskluzive për The Daily Beast.

“Kemi parë përpjekje të ndryshme nga Rusia… dhe kemi bërë jehonë, natyrisht, në Serbi, për nxitjen e dhunës, për portretizimin e kësaj… situatë të tmerrshme të serbëve në pjesët veriore të Kosovës në veçanti dhe gjithashtu në zona të tjera… për të nxitur sulme të dhunshme dhe jostabilitet të përgjithshëm ”, thotë Dugolli për The Daily Beast.

Kosova e ka shpallur pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, pasi shqiptarët etnikë luftuan kundër sundimit serb në fund të viteve 1990. Një fushatë bombardimi e NATO-s në vitin 1999 përfundimisht i detyroi forcat serbe të tërhiqeshin nga Kosova.

Mirëpo, Serbia dhe Rusia, së bashku me një pjesë të vogël të vendeve, nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Presidenti aktual i Serbisë është zotuar se nuk do ta njohë kurrë pavarësinë e Kosovës dhe Rusia prej kohësh ka pasur shqetësime për Kosovën, duke deklaruar me vite të tëra  se do ta mohojë kategorikisht pavarësinë e Kosovës.

Ditëve të fundit, këto tensione të gjata janë shndërruar në dhunë.

Ngritja alarmante e tensioneve në kufirin e Serbisë me Kosovën erdhi në vazhdimësi pasi persona të armatosur serbë sulmuan një fshat në veri të Kosovës me automjete të armatosura, duke çuar në një shkëmbim zjarri, me një zyrtar policie i etnisë shqiptare dhe disa persona të armatosur me etni serbe të vrarë në fund të muajit të kaluar. Kosova e akuzoi Serbinë se qëndron prapa sulmit, duke pretenduar se Serbia ka kërkuar ta destabilizojë Kosovën.

Serbia krenohet me disa lidhje me Perëndimin—asaj iu dha statusi i vendit kandidat për Bashkimin Evropian në vitin 2012. Mirëpo ndikimi i fortë i Rusisë, i kombinuar me kontrollin e saj mbi median dhe hapësirën e informacionit në Serbi, ndihmon në përhapjen e narrativave që e forcojnë më tej pro-Rusinë dhe ndjenjat antiperëndimore që e mbajnë Beogradin në orbitën e Rusisë.

Shumë media në Serbi janë në pronësi të oligarkëve me lidhje me presidentin serb Aleksandar Vuçiq, i cili mban lidhje të ngushta me presidentin rus Vladimir Putin. Në vitin 2015, Rusia themeloi një qendër për agjencinë shtetërore ruse të lajmeve Sputnik. Aktualisht, Rusia është në procesin e thellimit të kanaleve të saj për dezinformim në Serbi: RT e financuar nga shteti rus tha vitin e kaluar se do ta krijonte një version në gjuhën lokale në Serbi, që do të udhëhiqej nga vajza e redaktorit të Sputnik.

Derdhje e dezinformatave

Narrativat ruse që kanë përfshirë Serbinë vitet e fundit përfshijnë narrativa anti-perëndimore dhe anti-NATO që kërkojnë ta forcojnë opinionin publik serb se Kosova nuk është e pavarur.

Në Serbi, fokusi është në të kujtesën e serbëve për fushatën e bombardimeve të NATO-s dhe fajësimin e Perëndimit për ndarjen e Kosovës në thelb nga Serbia, thotë Ruslan Stefanov, bashkëdrejtor dhe bashkëautor i Kremlin Playbook, një projekt i përbashkët i Qendrës për Studimi i Demokracisë (CSD) dhe Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.

“Në rastin e Serbisë, narrativa numër 1 sigurisht që është, ‘Mos e harroni NATO-n… ajo e ndihmoi Kosovën të shkëputet. Është pjesë e vendit tuaj”, thotë Stefanov për Daily Beast. “Kjo është pjesë e fushatës së zgjeruar të NATO-s.”

Në muajt e fundit, disa nga narrativat më të njohura në mediat ruse dhe serbe në vend përfshijnë Kosovën, thotë Goran Georgiev, analist me CSD.

“Tema e Kosovës është tema kryesore për Sputnik dhe RT dhe gjithashtu për mediat lokale, shumica e të cilave janë pro-ruse”, thotë Georgiev për Daily Beast.

Sipas të dhënave nga Similarëeb CSD të ofruara për The Daily Beast, faqet më të njohura për nga trafiku në Serbi janë Kurir.rs—me 60.7 milionë vizita në gusht—pasuar nga Blic.rs, Novosti.rs, sd.rs dhe RTS.rs , shumë prej të cilave përhapin linja pro-ruse. Në Facebook, Sputnik dhe RT kanë grumbulluar më shumë ndërveprime në 30 ditët e fundit, sipas të dhënave nga CroëdTangle.

Hapësira mediatike serbe është e mbushur me keqkarakterizimin e fakteve dhe propagandën, me Alo dhe Kurir.rs që përbëjnë mbi gjysmën e lajmeve që përhapin dezinformata, sipas një raporti mbikëqyrës nga CRTA, Qendra për Kërkim, Transparencë dhe Përgjegjësi. Sipas analizës, Večernje Novosti dhe Informer, dy të përditshmet, janë shkelësit e radhës më të rënda.

Sputnik në faqen kryesore të Serbisë ka qenë i paturpshëm për Kosovën ditët e fundit. Një titull ankohej se “veprimet e Perëndimit nuk kanë qenë kurrë më morbide: Ata nuk e dinë se dita e zisë për serbët zgjat derisa të vijë liria në Kosovë”, duke i bërë jehonë besimit të kahershëm në Serbi se Kosova është nën një lloj “okupimi. ”

Në artikull thuhet se sulmi vdekjeprurës në Kosovë përfaqëson një urrejtje në Kosovë ndaj jetëve të serbëve. “E keqja mbretëron në Kosovë”, thuhet në artikull.

Në një artikull tjetër, Sputnik i falsifikoi komentet e presidentit të Asamblesë Kombëtare të Serbisë, Vladimir Orliq, duke fajësuar Kosovën për tensionet në rritje. Ai “theksoi se situata është jashtëzakonisht e vështirë” me Kosovën tani, thuhet në storie, duke shtuar se “faji është vetëm i Albin Kurtit, kryeministrit të Kosovës.

Faqja kryesore e Kurir.rs i ka bërë homazhe edhe ambicies territoriale të Serbisë në Kosovë këtë javë. Të mërkurën, një pjesë u fokusua në mohimin e pavarësisë së Kosovës, ndërsa vuri në dukje optimizmin për përpjekjet e Serbisë për të punuar me Rusinë dhe Kinën për Kosovën dhe “mbrojtjen” e territorit të Serbisë.

Më gjerësisht, narrativat rreth ambicieve territoriale në Serbi i kanë ndjekur nga afër perspektivat ruse për dhunën dhe luftën. Në rastin e luftës së Rusisë në Ukrainë, mediat ruse dhe ato serbe janë fokusuar në përhapjen e informacionit të rremë për luftën në Ukrainë. Titujt si “Ukraina filloi një luftë kundër Rusisë” ose “Trupat ukrainase bombarduan maternitetin” u shfaqën në Serbi menjëherë pasi Rusia e pushtoi Ukrainën, sipas Vox Ukraine dhe Qendrës për Studime Ndërkombëtare të Krizave dhe Konflikteve (CECRI).

Forma më e sinqertë e lajkatimit

Rritja e prezencës ushtarake dhe incidentet e dhunshme në ditët e fundit kanë ngritur pikëpyetje nëse përshkallëzimi i mëtejshëm në Ballkan është në horizont dhe kush është fajtori.

Në Kosovë është rritur shqetësimi se ndikimi rus ka luajtur një rol. Serbia ka të ngjarë të frymëzohet nga përpjekjet e Rusisë për ta kapur Ukrainën pas pushtimit të Ukrainës nga Putini, thotë ambasadori i Kosovës në Shtetet e Bashkuara.

“Me luftën në Ukrainë” kishim të bënim me “realizimin e aspiratave të tyre kundër vendit tim… do të ishte disi më i lehtë”, thotë Dugolli për Daily Beast.

Serbia e “imiton Rusinë dhe përpiqet ta imitojë Rusinë në aspiratat e saj hegjemoniste duke kërcënuar ekzistencën e vendeve fqinje”, shton Dugolli. “Ata e kanë këtë lloj mendësie hegjemoniste.”

Beogradi ka kohë që po kryen rritje të prezëncës ushtarake në kufirin e tij me Kosovën. Vitin e kaluar, Serbia dërgoi trupa në kufi. Edhe në vitin 2021 Serbia dërgoi avionë luftarakë.

Nga këndvështrimi i Kosovës, qëllimi i kahershëm është të krijohet një mjedis ku përshkallëzimi është aq i zakonshëm sa që kur të vijë një kapje eventuale territoriale në Kosovë, do të duket si status quo.

 “Ajo që ata kanë bërë tash me vite është… ata e kanë ngritur ushtrinë në nivelet më të larta disa herë, e kanë grumbulluar ushtrinë e tyre në kufi”, thotë ambasadori Dugolli. 

“Kjo është një pjesë e planit të tyre për të tentuar ta normalizojnë kërcënimin e forcës, për ta përshkallëzuar.”

Në përpjekjet paralele, në Serbi është acaruar dezinformata mbi këtë temë. Në vitin 2020, Tëitter shkatërroi një rrjet prej mijëra trollëve (faqeve të rreme të internetit) që promovonin partinë në pushtet të Serbisë dhe i duartrokitnin politikat e saj ndaj Kosovës.

Një nga tëeet-et e armatës së trollëve me më shumë angazhim vuri në dukje se: “Kosova nuk është shtet, por është pjesë e Serbisë dhe nuk mund të gjendet asnjë kompromis”, sipas analizave nga Stanford të publikuara në Twitter. (Twitter dhe X e kanë fshirë postimin në lidhje me rrjetin.)

Mediat ruse në Serbi gjatë viteve e kanë promovuar historinë rreth Kosovës që është në zemër të historisë serbe për ta promovuar shtytjen dhe për ta rikthyer atë. Nga ana tjetër, mediat të afërta me qeverinë serbe kanë zhvilluar fushata dezinformuese për Kosovën në përpjekje për ta bërë atë të duket sikur prirja e Kosovës drejt perëndimit është në rrezik.

Ndërkohë që statusi i tensioneve Serbi-Kosovë është i rëndë tani, Dugolli thotë se ai ka frikë se më e keqja nuk ka ardhur ende./The Daily Beast

Përgatiti: Nuhi Shala