Çfarë dihet për një nga ëmbëlsuesit më të njohur në botë që mund të shpallet si agjent kancerogjen?
Edhe pse ka vite që debatohet se çfarë i shkakton dëme më të mëdha organizmit të njeriut – sheqeri apo ëmbëlsuesit artificialë, deri më tani si shkencëtarët ashtu edhe mjekët kanë pohuar se të gjitha llojet e ëmbëltuesve (si natyral ashtu edhe artificial) janë të pranueshëm në sasi të moderuar.
Megjithatë, gjithnjë e më shumë studime po paralajmërojnë për pasojat e mundshme negative të konsumit të lartë të ëmbëltuesve artificialë, të cilët mund të gjenden në shumë ushqime që i konsumojmë çdo ditë.
OBSH ka njoftuar se do t’i vendosë një nga këta ëmbëlsues artificialë në listën e agjentëve të mundshëm që shkaktojnë kancer, gjë që mund të ndryshojë shumë praktikën tonë të përdorimit të atij ëmbëlsuesi. Bëhet fjalë për aspartamin.
Çfarë është aspartami?
Aspartami është një ëmbëlsues artificial me kalori të ulët, i cili është afërsisht 200 herë më i ëmbël se sheqeri. Duket si një pluhur i bardhë, pa erë dhe përdoret si shtesë ushqimore për të ëmbëlsuar lloje të ndryshme ushqimesh dhe pijesh, si zëvendësues i sheqerit.
Aspartami u zbulua në vitin 1965, kur kimisti James M. Schlatter sintetizoi aspartamin si një ndërmjetës në formimin e hormonit tetrapeptid gastrinë, për t’u përdorur në vlerësimin e një kandidati për ilaçe për ulcerat. Ai lëpiu rastësisht gishtin e tij në të cilin kishte gjurmë aspartame dhe zbuloi se pluhuri që rezulton ishte i ëmbël. Kimisti norvegjez, Torunn Atteraas Garin, gjithashtu mori pjesë në zhvillimin e aspartamit si një ëmbëlsues artificial, i cili gjithashtu mori pjesë në krijimin e ngjyrosjes së ushqimit dhe kafesë pa kafeinë.
Aspartami u shfaq për herë të parë si një aditiv ushqimor në vitin 1974, kur u paraqit për miratim në Komisionin Federal të Ushqimit dhe Barnave të SHBA-së. Është miratuar në vitin 1981 dhe që atëherë është përdorur gjithnjë e më shumë në industrinë ushqimore.
Aspartami përbëhet nga dy aminoacide natyrale, fenilalanina dhe acidi aspartik, të cilët janë gjithashtu përbërës të proteinave në trupin tonë dhe në ushqim. Fenilalanina në aspartam modifikohet pak nga shtimi i një grupi metil, i cili i jep aspartamit shijen e tij karakteristike të ëmbël.
Edhe pse aspartami prodhon vetëm 4 kalori (17 kJ) energji për gram kur metabolizohet, sasia e aspartamit që kërkohet për të prodhuar shijen e ëmbël është aq e vogël sa kontributi i tij kalorik konsiderohet i papërfillshëm. Shija e aspartamit dhe ëmbëltuesve të tjerë artificialë është e ndryshme nga ajo e sheqerit të bardhë të zakonshëm. Meqenëse ëmbëlsia e aspartamit zgjat më shumë se ajo e saharozës, ajo shpesh përzihet me ëmbëlsues të tjerë artificialë si kaliumi acesulfame për të prodhuar një shije të përgjithshme më të ngjashme me atë të sheqerit.
Kur aspartami hyn në trupin e njeriut, ai shpërbëhet në fenilalaninë dhe acid aspartik, të cilat trupi më pas i thith dhe i përdor për të prodhuar proteina të reja ose energji për trupin. Përveç kësaj, grupi metil nga fenilalanina e modifikuar lirohet në zorrë për të formuar metanol, i cili gjithashtu absorbohet nga trupi dhe përdoret kryesisht për prodhimin e energjisë.
A është aspartami i sigurt për konsum?
Me kalimin e viteve, aspartami ka qenë një nga suplementet dietike më të studiuara më rigorozisht. Vlerësimi i parë i sigurisë së aspartamit i kryer në Evropë u botua nga Komiteti Shkencor për Ushqimin (SCF) në vitin 1984, kur u përcaktua një konsum ditor i pranueshëm i aspartamit prej 40 miligramë për kilogram të peshës trupore.
Në Evropë, aspartami u rivlerësua për herë të fundit në vitin 2013, kur mori miratimin e BE-së për përdorim. Megjithatë, ndërkohë, ekspertët nga Agjencia Evropiane e Sigurisë Ushqimore (EFSA) kërkuan dokumente dhe kontrolle shtesë për aspartamin dhe të gjitha derivatet dhe variantet e tij.
Agjencia Evropiane e Sigurisë Ushqimore thekson se rekomandimi për marrjen e përditshme të aspartamit është i sigurt për popullatën. Por ata theksojnë se në Evropë është e detyrueshme të shënohet prania e aspartamit në një produkt ushqimor për të informuar qytetarët për praninë e fenilalaninës.
Shkencëtarët e EFSA aktualisht po e rivlerësojnë sigurinë e dy aditivëve të lidhur ushqimor, kripës aspartame-acesulfame (E 962) dhe neotame (E 961), duke marrë parasysh çdo të dhënë të re.
Kripa aspartame-acesulfame (E 962) është një përzierje e dy ëmbëlsuesve aspartame (E 951) dhe acesulfame K (E 950), ndërsa neotame (E 961) është një substancë e lidhur kimikisht e prodhuar nga aspartami.
Për momentin nuk dihet se kur do ta shpallë mendimin dhe rekomandimet e tij, si dhe nëse do të reagojë dhe si pas publikimit të rekomandimeve nga OBSH.
Ku mund ta gjejmë?
Aspartami lejohet në Bashkimin Evropian për t’u përdorur si një shtesë ushqimore për të ëmbëlsuar lloje të ndryshme ushqimesh dhe pijesh si pijet e gazuara, ëmbëlsirat, produktet e qumështit, çamçakëzët, produktet me kalori të ulët dhe produktet e kontrollit të peshës, dhe si ëmbëlsues tavoline..
Prania e aspartamit duhet të ekspozohet në deklaratë ose me emër ose me numër E (E 951)./Dnevnik.hr
Përgatiti: Nuhi Shala
