Studimi: Një dozë ditore e një vaji vegjetal mund ta ulë rrezikun e vdekjes nga demenca
Përfshirja e vajit të ullirit në dietën tuaj të rregullt ofron disa përfitime – të tilla si mbrojtja e shëndetit të zemrës ose funksioni njohës.
Ushqimi kryesor mesdhetar gjithashtu mund ta zvogëlojë rrezikun e vdekjes nga demenca me 28% nëse konsumoni vetëm një lugë çdo ditë.
Ky zbulim i ri është sipas hulumtimit të paraqitur të hënën në Boston në Nutrition 2023, takimi vjetor i Shoqatës Amerikane për Ushqyerjen.
Nëse vaji i ullirit është i lidhur me rrezikun e vdekjes nga demenca nuk është studiuar asnjëherë deri më tani, sipas autorëve.
“Studimi ynë i përforcon udhëzimet dietike që rekomandojnë vajra bimore si vaji i ullirit dhe sugjeron që këto rekomandime jo vetëm që e mbështesin shëndetin e zemrës, por potencialisht edhe shëndetin e trurit”, thotë Anne-Julie Tessier, bashkëautore e hulumtimit dhe bashkëpunëtore postdoktorale në Harvard T. H. Chan School of Public Health. “Zgjedhja e vajit të ullirit, një produkt natyral, në vend të yndyrave të tilla si margarina dhe majoneza komerciale është një zgjedhje e sigurt dhe mund ta zvogëlojë rrezikun e demencës fatale”.
Pjesëmarrësit e hulumtimit përfshinin gati 60,600 gra që kishin marrë pjesë në Studimin e Shëndetit të Infermierëve nga viti 1990 deri në vitin 2018 dhe gati 32,000 burra që kishin qenë në Studimin Pasues të Profesionistëve Shëndetësor gjatë së njëjtës periudhë kohore. Studimi i parë hetoi faktorët e rrezikut për sëmundjet kryesore kronike midis grave në Amerikën e Veriut, ndërsa ky i fundit i shqyrton të njëjtat tema, por për burrat.
Autorët e hulumtimit të fundit e vlerësuan dietën e pjesëmarrësve – të cilët ishin mesatarisht 56 vjeç në fillim të studimit – çdo katër vjet përmes një pyetësori. Ekipi e rishikoi gjithashtu cilësinë e dietës duke përdorur Indeksin Alternativ të Ushqimit të Shëndetshëm, i cili cakton vlerësime për ushqimet dhe lëndët ushqyese që parashikojnë sëmundje kronike. Sa më i lartë të shënojnë njerëzit në këtë indeks, aq më mirë.
Gjatë një periudhe pasuese prej 28 vitesh, pavarësisht nga cilësia e dietës, ngrënia e më shumë se gjysmë luge vaj ulliri në ditë u shoqërua me një rrezik 28% më të ulët të vdekjes nga demenca, krahasuar me pjesëmarrësit që nuk konsumuan asnjëherë ose rrallë vaj ulliri.
Për më tepër, zëvendësimi i një luge çaji të përditshëm me majonezë ose margarinë me të njëjtën sasi vaj ulliri ishte i lidhur me një rrezik 8% deri në 14% më të ulët të vdekjes nga demenca, zbuluan autorët.
Megjithatë, ky hulumtim është i hershëm, kështu që disa ekspertë të papërfshirë në të bëjnë thirrje për kujdes.
“Këto gjetje thjesht po raportohen në një konferencë dhe nuk i janë nënshtruar shqyrtimit të kolegëve, kështu që nuk ka pasur ekzaminim të studimit nga ekspertë të pavarur”, thotë përmes një deklarate David Curtis, profesor nderi në Institutin e Gjenetikës UCL në University College London. “Ne nuk e dimë nëse rezultatet do të përfundojnë së botuari në një revistë. Nëse studimi përfundimisht rezulton në një punim të botuar, ne nuk e dimë nëse rezultatet e publikuara do të jenë të njëjta me ato që prezantohen tani.
4,749 pjesëmarrësit që vdiqën nga demenca kishin më shumë gjasa të kishin APOE e4 – faktori më i fortë i rrezikut gjenetik i njohur për sëmundjen e Alzheimerit – sipas analizës së ADN-së nga qelizat e gjakut ose gojës së pjesëmarrësve. Por të kesh gjen nuk do të thotë që një person me siguri do ta zhvillojë sëmundjen, dhe gjetjet e autorëve ishin ende të qëndrueshme pasi morën parasysh këtë faktor, thanë ata.
Pavarësisht nga kjo, “është e rëndësishme të theksohet se kjo nuk është shkakësore, siç theksojnë autorët, vetëm një shoqatë,” thotë dietologia e regjistruar Duane Mellor, mësuese e lartë në Shkollën Mjekësore Aston të Universitetit Aston në Angli. “Nevojiten më shumë kërkime.”
Rreziku nga vaji i ullirit dhe demenca
Përfitimet e mundshme të vajit të ullirit për shëndetin e trurit mund të jenë për shkak të përbërjeve antioksiduese që mund të kalojnë barrierën gjaku-tru, “Është gjithashtu e mundur që vaji i ullirit të ketë një efekt indirekt në shëndetin e trurit duke përfituar shëndetin kardiovaskular”, shton ajo.
Megjithëse cilësia e përgjithshme e dietës së pjesëmarrësve nuk bëri një ndryshim në gjetjet, ata që konsumojnë vaj ulliri mund të kenë një mënyrë jetese përgjithësisht më të shëndetshme.
“Ka shumë, shumë dallime midis njerëzve që konsumojnë vaj ulliri dhe atyre që nuk e konsumojnë, dhe nuk është asnjëherë e mundur të llogariten plotësisht të gjithë faktorët e mundshëm ngatërrues,” thotë Curtis.
Një tjetër pikë e rëndësishme që duhet mbajtur parasysh është se rreth gjysma e rasteve të demencës shkaktohen nga sëmundjet vaskulare, shton Curtis.
“Çdo gjë që e përmirëson shëndetin kardiovaskular, të tillë si mospirja e duhanit, pritet ta zvogëlojë rrezikun e demencës,” thotë ai. “Është treguar se konsumi i vajit të ullirit është i lidhur me një shëndet më të mirë kardiovaskular, kështu që mund të pritet që ai të shoqërohet edhe me rrezik më të ulët të demencës”.
Vaji i ullirit është një element kryesor i dietës mesdhetare, i cili është gjetur i dobishëm për shëndetin e trurit, zemrës, kockave dhe më shumë. Përveç gatimit me vaj ulliri, mund ta përdorni edhe për të bërë salcë sallate ose vinegrete, majonezë, pesto ose dip buke. Dhe njerëzit duhet të kujtojnë gjithashtu se kur bëhet fjalë për ushqimin dhe funksionin e trurit, nuk ka të bëjë vetëm me atë që hamë, por edhe si hamë, thotë Mellor.
“Të qëndrosh i shoqërueshëm gjatë vakteve dhe të ngrënit me të tjerët mund të jetë përfituese për shëndetin tonë mendor në afat të shkurtër dhe funksionin njohës teksa plakemi”, shtoi ai./CNN
Përgatiti: Nuhi Shala
