COVID-19 dhe pushtimi rus: Kriza e dyfishtë e Ukrainës

A do ta shkaktojë pushtimi i Rusisë ndaj fqinjit të saj një rritje të rasteve të COVID-19, si në Ukrainë ashtu edhe në të gjithë rajonin?

Shumica prej nesh do të mund ta falnim njëri-tjetrin pse kemi menduar se ka një dritë në fund të tunelit lidhur me pandeminë e tejzgjatur që tashmë ka marrë shumë jetë dhe ka gjymtuar ekonomi të vendeve të botës. Edhepse nuk kemi dalë ende nga kjo pandemi, por me vaksinat, progresin në terapi dhe njohuritë e shumta se si funksionon dhe përhapet virusi COVID-19, gjërat janë përmirësuar.

Megjithatë, pushtimi i fundit i Rusisë në Ukrainë ka hapur një kapitull të errët, i cili ka të ngjarë të nxisë infeksionet me COVID – jo vetëm në Ukrainë, por në vendet përreth.

Ndërkohë që njerëzit po ikin nga lufta, ekziston gjithmonë një shqetësim se ata mund të sjellin sëmundje infektive me vete, duke ndihmuar në përhapjen e sëmundjes pa fajin e tyre.

Dhe historia na tregon se zonat e luftës mund të ofrojnë kushtet ideale për përhapjen e sëmundjeve infektive. Institucionet qeveritare të shpërqendruara, shërbimet shëndetësore të luhatura dhe grumbullimi i një numri të madh njerëzish të cenueshëm, krahas degradimit të mjedisit, mund ta krijojnë stuhinë e përsosur të kushteve për një shpërthim të një sëmundjeje katastrofike infektive.

E kemi parë këtë në Republikën Demokratike të Kongos (DRC) gjatë shpërthimit të Ebolës në vitet 2018-2020, veçanërisht në pjesën lindore e cila është përfshirë nga trazira dhe konflikte civile. Nuk është rastësi që në Kongo pati një shpërthim shkatërrues dhe të zgjatur të Ebolës, pavarësisht përpjekjeve të qeverisë dhe organizatave të huaja të ndihmëse.

Një studim që na jep një pamje se si konflikti ndikoi në masat e shëndetit publik për ta frenuar përhapjen e Ebolës arriti në përfundimin se dhuna brenda vendit – veçanërisht sulmet ndaj mjediseve të kujdesit shëndetësor dhe stafit klinik – ndikuan ndjeshëm në përpjekjet e vaksinimit, periudhat e izolimit të kërkuara për të infektuarit dhe sjelljet në përmirësimin  e shëndetit të të prekurve për disa kohë pas sulmit, duke zgjatur shpërthimet.

Në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, vitet e luftës në Siri, Irak, Jemen dhe Libi – duke përfshirë sulmet në spitale dhe klinika – lanë pjesë të mëdha të secilit vend pa një infrastrukturë shëndetësore të zbatueshme. Dhe shumë profesionistë të kujdesit shëndetësor janë vrarë gjatë konflikteve, duke lënë mungesë të profesionistëve të trajnuar. Siria ka parë një ringjallje të sëmundjeve të parandalueshme si fruthi, poliomieliti dhe tuberkulozi, si dhe përhapja e sëmundjeve infektive si leishmanioza e lëkurës – e njohur në Siri si “Aleppo Evil” – një sëmundje e përhapur nga mizat e rërës që shkakton lezione të shëmtuara të lëkurës.

Jemeni, vendi më i varfër i rajonit, ka qenë nën sulm të vazhdueshëm nga koalicioni i udhëhequr nga Arabia Saudite që nga viti 2015; duke çuar në shkatërrimin e infrastrukturës, përfshirë kujdesin shëndetësor, si dhe zhvendosjen e miliona njerëzve. UNICEF tha se një fëmijë vdes nga një sëmundje e parandalueshme çdo 10 minuta në Jemen.

Ndërkohë që bota po e dëshmon konfliktin midis Rusisë dhe Ukrainës, njerëzit po detyrohen në kushte ku nivelet tashmë të larta të COVID ka të ngjarë të përkeqësohen. Të dyja vendet përjetuan një rritje të konsiderueshme të rasteve të COVID këtë dimër – Rusia arriti kulmin në më shumë se 180,000 raste pozitive më 17 shkurt, vetëm disa ditë para se ta pushtonte Ukrainën.

Me një perhapje kaq të lartë, ekziston mundësi e madhe që ushtarët ta sjellin virusin me vete ndërkohë që e pushtojnë Ukrainën, duke shtuar vështirësitë e saj.

Sipas informacioneve më të fundit të disponueshme në Ukrainë, janë raportuar më shumë se 4.8 milionë raste të COVID dhe 105,500 vdekje, me rastet e reja që janë rritur ndjeshëm në janar-shkurt 2022 dhe me një kulm në fillim të shkurtit me më shumë se 43,000 raste pozitive. Që nga pushtimi, rastet kanë rënë, por kjo ka shumë të ngjarë për shkak të mos testimit, duke pasur parasysh prioritetet konkurruese për banorët e të dy vendeve.

Në sfondin e pushtimit dhe numrit të lartë të infeksioneve është fakti se vetëm 34 për qind e ukrainasve janë vaksinuar plotësisht kundër COVID dhe pushtimi ka shumë të ngjarë t’i pengojë përpjekjet për të vaksinuar më shumë.

Çështjet e zinxhirit të furnizimit të vaksinave në Evropën Lindore kanë qenë një problem, por keqinformimi rreth vaksinave mund ta përkeqësojë atë edhe më shumë. Një studim ka pasur qasje në rolin e Rusisë në përhapjen e dezinformatave në lidhje me COVID-19, dhe nuk është e vështirë të thuhet se disa nga këto mund ta kenë gjetur rrugën e tyre në Ukrainë.

.Që nga pushtimi, njerëzit që ikin në kërkim të sigurisë kanë gjetur rrugë duke përdorur automjete dhe kanë zgjedhur transportin publik. Mediat sociale kanë qenë të mbushura me pamje të turmave të mëdha në stacionet e trenave dhe në trenat që nisen drejt qyteteve të mëdha.

Është e kuptueshme që fokusi kryesor i popullit të Ukrainës është t’i shpëtojë rrezikut, por realiteti i trishtuar është se kombinimi i turmave të mëdha dhe njerëzve të përplasur në vagonat e trenave që të gjithë marrin të njëjtin ajër është situata ideale për një virus që transmetohet dhe shpërndahet përmes ajrit , i tillë sikurse COVID-19.

Disa njerëz janë strehuar në stacionet e metrosë për t’i shpëtuar rreziqeve të luftës; edhe një herë, kjo do të nënkuptojë vëllime të mëdha njerëzish në afërsi, shumë prej të cilëve nuk kanë mbrojtjen e shtuar të vaksinave, duke çuar në një rrezik të shtuar të infeksionit. Ndërkohë që grupe njerëzish arrijnë në kufijtë e vendeve fqinje, një tjetër pengesë ka të ngjarë të krijohet – duke rritur edhe një herë rrezikun e infeksionit.

COVID mbetet një infeksion i rrezikshëm, veçanërisht për të moshuarit dhe ata që janë klinikisht të pambrojtur. Shumë njerëz që ikin nga zonat e luftës vuajnë nga mungesa e gjumit, mungesa e qasjes në ilaçet e tyre të zakonshme dhe ushqimi i dobët – të gjitha këto mund ta rrisin rrezikun e infeksionit serioz për shkak të ndikimit negativ që këto gjëra mund të kenë në sistemin imunitar.

Përtej përhapjes së menjëhershme të virusit, sa më gjatë të vazhdojë lufta, aq më shumë do të ndikojë në sistemet shëndetësore dhe do t’i prishë sistemet e mbikëqyrjes dhe reagimit.

Sulmi ndaj infrastrukturës është një taktikë e përdorur shpesh në luftë për ta pamundësuar transportin dhe furnizimet, duke synuar ta dobësojë një vend në nënshtrim, dhe kjo do të ketë pasoja të pashmangshme për furnizimet mjekësore në Ukrainë. Një infrastrukturë e dobësuar do të pengojë qasjen e popullatës civile dhe ushtarake në kujdesin shëndetësor dhe shërbime të tjera emergjente.

Rusia raportohet të ketë ndërtuar spitale në terren për të sëmurët dhe të plagosurit e veta në zonat përreth Ukrainës, ndërsa në të njëjtën kohë, ka pasur raporte për granatimet ushtarake të njësive të saj të maternitetit në Kiev të Ukrainës, dhe spitalet janë detyruar ta zhvendosin stafin dhe objektet në vende të improvizuara nëntokësore.

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) tha të dielën se kamionët nuk janë në gjendje të transportojnë oksigjen nga uzinat në spitalet rreth Ukrainës.

Ukraina ka rreth 1,700 pacientë me COVID në spital, të cilët ndoshta do të kenë nevojë për trajtim me oksigjen, dhe ka raporte se disa spitaleve tashmë po u mbaron oksigjeni.

Ndërkohë që Rusia e pushtoi Ukrainën, OBSH paralajmëroi se spitalet ukrainase mund t’i mbarojnë furnizimet me oksigjen në 24 orë, duke vënë në rrezik mijëra jetë të tjera. OBSH po punon me partnerët për t’i transportuar dërgesat urgjente përmes Polonisë. Nëse do të ndodhte më e keqja dhe do të kishte mungesë oksigjeni në nivel kombëtar, kjo nuk do të kishte ndikim vetëm tek të sëmurët me COVID, por edhe në shumë kushte të tjera shëndetësore.

Teksalufta vazhdon, do të ketë një kërcënim për furnizimin me energji elektrike dhe madje edhe për ujë të pastër për spitalet.

Thuhet shpesh se në luftë nuk ka një fitues, por është e qartë se sëmundjet dhe sëmundjet do të përfitojnë nga konflikti njerëzor. Koordinimi midis organizatave ndërkombëtare të ndihmës tani do të jetë kyç për ruajtjen e shërbimeve thelbësore shëndetësore ndërkohë që kriza thellohet ende.

Organizata të tilla si Mjekët pa Kufij (MSF), tashmë në Ukrainë duke punuar në projekte të tjera, thonë se tani po mobilizojnë një përgjigje të përgjithshme gatishmërie për urgjencën për të qenë gati për nevojat e mundshme dhe po punojnë për komplete mjekësore për reagim të shpejtë. Kryqi i Kuq Britanik është gjithashtu në vend, duke i mbështetur objektet e kujdesit shëndetësor me ilaçe dhe pajisje mjekësore, si dhe duke siguruar ujë të pastër dhe duke ndihmuar në rindërtimin e infrastrukturës së vendit.

Duhet të bëhen përpjekje për vaksinimin e refugjatëve kur ata mbërrijnë në vendet përreth. Por po aq të rëndësishme do të jenë përpjekjet diplomatike ndërkombëtare të nevojshme për t’i dhënë fund luftës në mënyrë që sistemet e kujdesit shëndetësor të mund të rindërtohen dhe të kthehen në trajtimin e atyre që janë në nevojë./Al Jazeera