Ditari i Gazës, pjesa e dytë: “Vendosim të qëndrojmë. Pastaj filloj të qaj"

Ziadi, një palestinez 35-vjeçar, rrëfen ditët e fundit në Gaza: të vendos për të qëndruar ose për të ikur, duke u zhvendosur sërish me të huajt, ca lehtësira për qasje në internet – dhe frika e vazhdueshme

E premte, 13 tetor

Ora 3 e mëngjesit. Arrij të fle për disa orë. Mbrëmë, nuk kishte lidhje interneti. Me sy gjysmë të hapur e kontrolloj telefonin tim dhe shoh shumë mesazhe nga njerëzit që thonë se banorët e Gazës veriore dhe qytetit të Gazës duhet të zhvendosen në jug. Adrenalina fillon dhe zemra ime rrahë shpejt. Në moment, sytë e mi janë të hapur dhe ngrihem nga shtrati.

Ora 4 e mëngjesit. Unë dhe motra ime ulemi në tryezën e kuzhinës me çiftin që na kanë mirëpritur në shtëpinë e tyre. Duhet të diskutojmë situatën: duhet të largohemi apo të qëndrojmë? Gruaja përgatit kafe për ta dhe një filxhan çaji Earl Grey për mua.

“Pra, cilat janë opsionet tona? Të largohmi apo të qëndrojmë në një nga shkollat? A e dini se çfarë ndodh atje? Do të ketë qindra, nëse jo mijëra njerëz.”

“Mund të qëndrojmë. Jemi civilë. Kjo është shtëpia jonë – ne nuk po i bëjmë keq askujt.”

“Nuk e dimë se çfarë do të ndodhë. Largimi është zgjedhja e sigurt.”

“Nuk do të largohem nga shtëpia ime. Preferoj të vdes këtu sesa në një vend ku nuk i përkas.”

“Të gjithë kemi dëgjuar për mungesën e ujit, rrymës dhe nevojave elementare në strehimore. Njerëzit kanë zënka dhe është thjesht e tmerrshme.”

Diskutimi zgjat me orë të tëra. Të gjithë marrim një vendim: nuk po largohemi.

Ora 8 e mëngjesit. Nuk besoj se dikush në Gaza është në gjumë. Deri tani kam bërë rreth 15 telefonata duke pyetur miqtë nëse do të largohen apo do të qëndrojnë. Asnjë përgjigje e unifikuar.

E ripaketoj çantën time për të gjetur se çfarë është me rëndësi dhe çfarë duhet të mos e marr nëse ndryshojmë mendje. Duke kaluar pranë një pasqyrë, shoh reflektimin tim: sytë e mi janë të lodhur dhe të mbuluar nga rrathë të errët. E kuptoj gjithashtu që kam humbur peshë.

Ora 10 paradite. Të gjithë po ikin, përveç nesh.

Njerëzit janë në panik dhe teoritë për atë se çfarë mund të ndodhë janë të tmerrshme. Po i diskutojmë të gjithë skenarët e mundshëm.

“Mund të largohemi për disa ditë dhe të shohim se çfarë do të ndodhë.”

“Shoqja ime, e cila tha se nuk do të largohej, telefonoi dhe tha se ajo dhe burri i saj kanë ndryshuar mendje.”

“Kam frikë nëse qëndrojmë, gjëra të tmerrshme do të ndodhin.”

Papritur, gruaja ngrihet në këmbë dhe thotë: “Doni që unë të vdes në një vend që nuk e njoh … për t’i kaluar ditët e fundit të jetës sime e poshtëruar? Mund të qëndrojmë këtu dhe asgjë e keqe nuk do të ndodhë”. Më pas ajo ndalon për një minutë  dhe e përlotur thotë: “Kam një ndjenjë që nëse largohem nga këtu, nuk do të kthehem më”.

Vendosëm me shumicë votash që të largohemi.

Ora 11 paradite. Jemi shtatë veta, një veturë, katër valixhe dhe pesë çanta shpine. Vetura nuk na zë të gjithëve. Kemi nevojë për një veturë tjetër, por nuk kemi asnjë.

Motra ime shumë nervoze i thërret të gjithë ata që njeh; ajo nuk kërkon një veturë, ajo ka nevojë për një veturë. Me qetësi përpiqem të kontaktoj me këdo që mendoj se mund të ndihmojë. Asnjëri prej nesh nuk ka sukses.

Ku të shkojnë? Të shkuarit në shkollë, spital apo strehë nuk janë opsione. Burri fillon t’i telefonojë miqtë e tij që të shohë nëse dikush ka një banesë që mund të marrim me qira.

Më në fund, i shoqi thotë: “Mund të shkojmë në tokën tonë. Është bosh, por mund të qëndrojmë atje derisa të kuptojmë se çfarë të bëjmë.”

Të gjithë e dinë se ky nuk është një opsion i mirë. Na kthen në të njëjtën bisedë të vjetër: të qëndrojmë apo të largohemi?

Vendosëm të qëndronim. Pastaj fillova të qaja. Jam i frikësuar, i tmerruar dhe i hutuar.

Më në fund marrim një vendim: unë dhe motra vendosëm të largoheshim dhe familja vendosë të qëndrojë aty.

Motra ime na gjen një vend për të qëndruar dhe miqtë e mi na ndihmojnë të marrim një shofer taksie, i cili u jep një udhëtim dy familjeve nga qyteti i Gazës në Rafah dhe më pas kthehet për ne.

Ora 1 pasdite. Unë dhe motra ime e përqafojmë familjen një nga një, të gjithë duke qarë. Nuk e dimë se kush ka marrë vendimin e duhur.

Ua themi lamtumirën tonë. I kërkojmë faljen e njëri-tjetrit.

Ata na kërkuan të merrnim valixhen në të cilën kemi paketuar ushqimin dhe ujin – meqë menduam se po shkonim së bashku, e vendosëm të gjithë në një valixhe. Rfuzojmë ta marrim dhe e lëmë me ta.

Ora 1 pasdite. Skena e evakuimit të veturave është tmerruese. Është migrimi në grup. Shumë njerëz po ecin duke mbajtur fëmijët dhe çantat e tyre sepse nuk mund të gjejnë një veturë. Disa njerëz largohen me autobusë dhe të tjerë në pjesën e pasme të kamionëve. Sa herë që shohin njerëz që ecin, i ftojnë të hidhen brenda. Më thyhet zemra të largohem.

Ora 3 pasdite. Arritem. Kjo është familja e tretë që na ka mirëpritur që nga fillimi i përshkallëzimit. Një familje prej 10 personave: burrë e grua, tre fëmijë, gruaja dhe tre fëmijët e djalit më të madh dhe stërgjyshi. Ata janë njerëz shumë të mirë, të thjeshtë që na kanë hapur dyert dhe na kanë ofruar ushqim.

Ora 4 pasdite. Dëgjojmë se burri i familjes së mëparshme ka gjetur një banesë. Ata kanë vendosur të largohen.

Nata po afron dhe unë kam frikë. Kur ka bombardime natën, Amani, kolegu, përpiqet të ma heqë mendjen nga frika. Teksa ndërtesa dridhet djathtas e majtas dhe ajo më bën pyetje si: “Cili është libri juaj i preferuar? Cila kulturë ju pëlqen më shumë?”

Ndonjëherë, luaj së bashku, bëj sikur nuk e di pse po e bën këtë dhe u përgjigjem pyetjeve të saj. Herë të tjera, thjesht shikoj mesazhet dhe nuk përgjigjem.

E Shtunë, 14 Tetor

Ora 3 e mëngjesit. Dita e parë pas evakuimit tonë të tretë. Nata në zonën ku ndodhemi është e qetë, por nuk mund të fle. Vazhdoj të zgjohem pas çdo zhurme të vogël. Jo vetëm që hap sytë, por ngre gjithashtu pjesën e sipërme të trupit për të parë nëse gjithçka është në rregull. Kontrolloj celularin tim dhe shoh aplikacionin e motit që ndan tregon motin në Berlin. Më duket se kam klikuar gabimisht në diçka. Mendoj se sa e mrekullueshme do të ishte po të isha atje, por jam në Gaza.

Ora 6 e mëngjesit. Pas një gjumi të ndërprerë, zgjohem dhe vërej se po më dhemb nofulla. E kuptoj që i kam shtrënguar dhëmbët. Dëgjoj lëvizjen e dorezës së derës dhe shfaqet një fytyrë e vogël: Laila, më e vogla në familje. Ajo dëshiron t’i shohë njerëzit e rinj duke fjetur në shtëpinë e saj.

I buzëqesh dhe dy koka të tjera shfaqen sipër saj, vëllai dhe motra e saj më e madhe, Hamedi dhe Radëa. I ftoj brenda dhe ata ulen pranë meje në dyshekun në dysheme, pranë divanit ku po fle motra ime. I pyes se çfarë duan të jenë në të ardhmen.

“Dua të bëhem dado,” thotë Laila.

“Dua të bëhem polic,” thotë Hamed.

“Dua të bëhem mjeke”, thotë Radëa.

Më vjen mirë që i dëgjoj përgjigjet e tyre. Pavarësisht nga të gjitha gjërat e tmerrshme që ndodhin rreth tyre, ata ende kanë shpresë dhe ëndrra për të ardhmen. Në kohë si këto, shpresa për një të ardhme më të mirë është e çmuar.

Ora 8:00 e mëngjesit. Gjyshja vjen për të napërshëndetur. Ajo është vetëm 43 vjeç; na tregon se e lindi fëmijën e saj të parë në moshën 16-vjeçare. Flasim për situatën dhe se si disa njerëz po abuzojnë me të tjerët. Ajo më thotë: “Disa anëtarë të familjes sime po iknin nga Gaza në jug. Shoferët kërkojnë më shumë se trefishin e çmimit për t’i dërguar atje. 

Laila shfaqet sërish dhe ulet në prehrin e gjyshes së saj. Ajo pyet çdo mëngjes nëse do të shkojë në kopsht. “Ndihet e trishtuar kur i them jo. Dëshiron t’i shohë miqtë e saj dhe të luajë me ta.”

Për fëmijët është shqetësuese. Një shoqe më tregon se si u vra shoqja më e mirë e vajzës së saj 12-vjeçare. “Nuk mund ta imagjinoj se çfarë ndjen nëna e vajzës,” thotë ajo. “Vajza ime donte të fliste me të, por unë i kërkova që të më lejonte të flisja me të së pari. Mendova se do të isha i fortë, por të dy filluam të qanim. Gjëja më e keqe që mund të përjetojë një nënë është humbja e fëmijës së saj.”

Ora 9 e mëngjesit. E gjithë familja është ulur me ne. Ata janë njerëzit më të mirë, por ne jemi të lodhur, pra jo më të mirët në bisedë. Pyes veten se çfarë ndjejnë miqtë e mi që qëndrojnë në strehimore dhe shkolla në ato situata kaotike, të zhurmshme me privatësi zero. Ia kujtoj vetes: ti je i privilegjuar.

Me çaj dhe kafe, të gjithë fillojnë t’i tregojnë historitë e tyre. Fadeli, djali më i madh dhe babai i tre fëmijëve, thotë: “Pas përshkallëzimit të vitit 2014, isha i dëshpëruar. Vendosa të shkoj në një nga varkat ilegale për të arritur në Evropë.

“Prindërit e mi më detyruan të mos e bëja, por shoku im shkoi. Varka nuk ia arriti asnjeherë bregun dhe deri në këtë moment nuk dimë asgjë për të.”

Ahmadi, djali i mesëm, nuk resht së pranuari telefonata. Ai na thotë se shumë miq dhe të njohur i kanë kontaktuar për t’u gjetur vende për të marrë me qira ose për të qëndruar. “Nuk ka mbetur asnjë vend,” thotë ai.

“Brenda 24 orëve të fundit, disa familje e gjetën veten duke i pranuar në shtëpitë e tyre më shumë se 50 persona. Ose kështu ose në shkolla dhe zona strehimi.”

Gjyshja tregon historinë e një familjeje palestineze që jeton në një vend të huaj për më shumë se 20 vjet, por e cila ka vendosur të vinte në Gaza për një pushim të gjatë. Tani, ata janë bllokuar në Gaza.

Ora 10 e mëngjesit. Ahmadi më pyet nëse dua ta karikoj telefonin tim. Isha në ekstazë sepse e dija me siguri se nuk kishin ujë, rrymë dhe internet. Por ka dy gjëra që mësova: ata janë bashkëpunues dhe janë zgjidhës të problemeve.

Për internetin, ata i kërkuan një fqinji ta ndajë fjalëkalimin e tij me ne. Ne mezi mund ta “kapim” rrjetin, por të kesh një lidhje interneti është më mirë se asgjë. Për sa i përket rrymës, një familje tjetër në fund të rrugës ka instaluar panele diellore dhe të gjitha shtëpitë në rrugë po shkojnë për t’u karikuar. Ne i japim atij telefonat tanë, laptopët dhe një tabletë. Duhet shumë kohë për t’i menaxhuar të gjitha pajisjet, por është më mirë të presësh për disa orë pa pajisje elektronike sesa të jesh pa to gjatë gjithë kohës.

Sa i përket ujit, ata kishin një pus, por kishin nevojë për një gjenerator për ta sjellë ujin lart. E gjithë lagjja filloi të kërkonte derisa gjetën një të vjetër, të thyer që ia sollën dikujt për ta rregulluar. U deshën dy ditë për ta rregulluar atë gjenerator. Tani ata kanë ujë.

Mesditë. Një nga macet e mia është pranë meje. I fërkoj kokën dhe i them se më vjen shumë keq që duhet të kalojmë përmes kësaj situate.

Motra më shikon dhe më thotë: “Kam menduar për të njëjtën temë, por jo për macet, për ne. Pse babai ynë nuk kishte menduar asnjëherë të na rrisë jashtë vendit kur ne patëm rastin? Ai donte që ne të ishim në Gaza… ëndrra! Tani, ai ka vdekur dhe ne po vuajmë.”

Peshku që sollëm nga shtëpia në enën plastike ka ngordhur.

Ora 3 pasdite. Dëgjojmë histori të tmerrshme nga miqtë për atë që po ndodh në strehimore dhe zona shkollore, ku ka mijëra njerëz që nuk kanë vend tjetër për të shkuar. Dëgjojmë për përleshjet; mungesën e e ushqimit, ujit dhe dyshekëve; dëgjojmë se si disa njerëz po vjedhin nga të tjerët; dhe dëgjojmë diçka në lidhje me ngacmimet.

Fillojmë të mendojmë se çfarë të bëjmë nëse duhet të evakuohemi për herë të katërt. Thjesht të menduarit për një gjë të tillë më streson në maksimum. Mora një telefonatë nga një shok i cili iku dje, por tani po kërkon një vend të ri. “Ne jemi më shumë se 70 njerëz në shtëpinë e tezes sime dhe anëtarë të rinj do të vijnë së shpejti,” thotë ai. “Disa nga djemtë vendosën të largoheshin për t’u dhënë një shans të ardhurve që të gjejnë një vend.”

U përpoqa të ndihmoja më të mirën, duke i kërkuar familjes sonë nikoqire të pyeste përreth dhe të ndaja me të informacionin që mora… por asgjë nuk funksionoi.

Ora 5 pasdite. Shoqja ime, një punonjëse sociale e cila e lindi fëmijën e saj të parë tri javë më parë, qan teksa flet me mua në telefon. “Asnjëherë nuk mendoj se ne do të jemi në gjendje ta kapërcejmë këtë fare,” thotë ajo. “Nuk mund ta besoj që kam ikur me burrin dhe fëmijën tim në një vend, ndërsa nëna dhe vëllezërit e motrat janë në një vend tjetër. A do ta tregojmë historinë tonë apo do ta tregojnë të tjerët pasi të jemi larguar?”

I them me vendosmëri: “Më dëgjo, do t’ia dalësh. Jo për shkakun tuaj, por për shkak të fëmijës suaj. Ai ka nevojë që nëna e tij të jetë me të në çdo fazë të jetës së tij dhe ka shumë kujtime të mrekullueshme që do të vijnë.”

Ora 7 pasdite. Moti kalon nga i freskët në mëngjes në i nxehtë gjatë ditës dhe më pas bëhet i freskët në mbrëmje. Motra ime thotë: “Falë Zotit ky përshkallëzim nuk ndodhi në mes të verës. Do të kishim vuajtur shumë më tepër.”

E shikoj dhe i them: “Pyes veten se si është moti në Berlin tani.”

E diel, 15 tetor

Ora 3 e mëngjesit. Kam kohë të mendoj. Për t’i numëruar bekimet e mia. Jam bekuar mjaftueshëm që ta kem një punë me pagesë të mirë. Kjo e kishte bërë jetën time në këto kohë më të lehtë, ose për të qenë më të saktë, më pak të vështirë. Ditën e parë, tërhoqa ca para dhe i mbajta me vete.

Në fillim, pagesa e parave shtesë bëri mashtrimin kur dyqanet u boshatisën nga shumica e produkteve dhe ne mundëm të merrnim transportues për të sjellë ushqim. Gjithashtu, ishim në gjendje ta paguanim ujin. Kur u transferuam në shtëpinë e dytë, bateria e tyre UPS (e përdorur për ndriçimin bazë dhe karikimin e ruterit të internetit) pushoi së punuari, kështu që brenda dy ditësh blemë një të re.

Ata që nuk patën para vuajtën më shumë. Mungesa e energjisë elektrike do të thoshte se frigoriferët pushuan së funksionuari dhe ushqimi i ruajtur u dëmtua. Do të thoshte të mos kishte ajër të kondicionuar apo flladitëse në vapë. Dhe për ujin, kuptohet: larja, pastrimi dhe dushi janë jashtë opsionit.

Çmimi i perimeve është dyfishuar. Cfare bëjne njerëzit? Çmimi i paketave të energjisë u rrit me 70%. Ne i blemë ato dhe kështu mundëm të kishim qasje në telefona. 

Hamdiu, portieri në shtëpinë e dytë ku u evakuuam, kishte marrëdhënie të mira me portierin në ndërtesën tjetër, e cila kishte një gjenerator të brendshëm, kështu që ai mundi ta merrte një linjë elektrike për ta ngarkuar baterinë e UPS-it. Banorët zbritën në dhomat e tyre gjatë natës për t’i karikuar telefonat.

Duke qenë portieri i burimit të energjisë elektrike, Hamdiu u bë shef. Ai filloi të jepte urdhra, duke shprehur qartë bezdi kur dikush kërkonte ta karikonte telefonin. Filloi të tregonte më pak respekt për të tjerët.

Të gjithë banorët e Gazës me të vërtetë po vuajnë, por është e rëndësishme t’i njohim bekimet që kemi në këto kohë të vështira.

“Nuk mund ta imagjinoj asnjëherë trupin tim të pajetë të zhveshur të shtrirë në rrugë,” u përgjigj Ruba, një anëtare e familjes së dytë me të cilën qëndruam, kur e pyeta se pse ajo fle e veshur plotësisht dhe me shami.

Vëllai i saj më tha se një natë para se të bashkoheshim me ta, u thanë se do të bombardohej një ndërtesë aty pranë, kështu që të gjithë banorët filluan të vrapojnë për t’u larguar. Ruba-s iu deshën rreth pesë minuta shtesë për t’u veshur plotësisht.

Nuk mund ta kuptoja se si dikush mund të kujdeset për atë që ka veshur në kohë si këto, dhe i tregova asaj historinë e një proverbi arab: “Ata që ishin të turpshëm kanë vdekur”. Në të kaluarën, një zjarr i madh filloi në një hamam [banjo publike turke]. Ata që nuk e kishin problem të dilnin lakuriq, mbijetuan, ndërsa ata që ishin të trembur vdiqën.

Të gjithë banorët e Gazës po vuajnë, por për gratë, situata është më e keqe. Teksa njerëzit i braktisnin shtëpitë e tyre për të shkuar tek miqtë ose të afërmit, gratë e gjejnë veten të detyruara të mbajnë shalle dhe mbulesa të plota në çdo kohë në prani të vizitorëve meshkuj, ndërkohë që duhet të përgatisin ushqim, të jenë mikpritëse të mira dhe të merren me fëmijët që qajnë nga frika ose duan të luajnë kur nuk mund të dalin jashtë shtëpisë.

Gratë jo vetëm po përballen me një situatë të tmerrshme, por janë edhe ngjitësi që i mban familjet të bashkuara.

Ora 7 pasdite. Lexova mesazhet e Rolës dhe Ajhamit, dy shokë të mi jashtë vendit. Nëse nuk arrij t’a lexoj ndonjë prej teksteve që më dërgojnë, ata i kap paniku. Vazhdoj t’u kujtoj atyre se nuk kemi qasje në internet gjatë gjithë kohës.

Ndonjëherë, më dërgojnë audio-mesazhe duke qarë, duke më thënë se ndihen të kotë që nuk mund të më nxjerrin nga kjo situatë; ndonjëherë më dërgojnë mesazhe humori dhe shënime shpresëdhënëse. Një herë, ata filluan të dërgonin mesazhe, njëkohësisht, se çfarë do të bënim së bashku kur të mbaronte e gjithë kjo.

Ajhami: “Do të udhëtojmë së bashku. Unë do t’ju çoj në Itali.”

Rola: “Do të të ftoj në shtëpinë tonë për t’i ngrënë ushqimet e shijshme të mamasë sime”.

Ajhami: “Do të shkojmë në boëling, dhe ashtu si herën e fundit, unë do të fitoj.”

Rola: “Do të shkojmë bashkë në të gjitha libraritë e botës”.

I lexova mesazhet e tyre, duke buzëqeshur dhe duke qarë. Po bëhem gati për një natë tjetër./The Guardian

Përgatiti: Nuhi Shala