Pse kaq shumë adoleshentë janë kaq të privuar nga gjumi?

Të rinjtë duhet të flenë nëntë orë në ditë pa ndërprerje sepse janë në vrull të plotë hormonal dhe me ndryshime metabolike. Megjithatë, shumica nuk e bëjnë këtë dhe kanë një pushim nate me cilësi të dobët, duke çuar në pasoja të tilla si dhimbje koke dhe reduktim të hapësirës së vëmendjes.

Foshnjat nuk janë të vetmet që kanë nevojë për pushim të bollshëm dhe të qetë. Adoleshentët midis moshës 13 dhe 18 vjeç gjithashtu kanë nevojë për të: ata duhet të flenë të paktën nëntë orë gjatë natës. Mirëpo, faktorë të ndryshëm e bëjnë këtë të vështirë, duke përfshirë përdorimin e pajisjeve teknologjike gjatë natës. Të rinjtë nga mosha 13 deri në 18 vjeç po kalojnë “procese hormonale, metabolike dhe neuropsikologjike, shumë prej të cilave ndodhin gjatë gjumit”- shpjegon Darío Fernández, mjek dhe psikolog klinik ekspert në mjekësinë e gjumit.

Të rinjtë që nuk bëjnë gjumë të mjaftueshëm përballen me një sërë pasojash: “Ndryshim i metabolizmit, predispozicion për një mënyrë jetese të ulur, dhimbje koke, probleme gastrointestinale, obezitet dhe diabet, si dhe vështirësi në të mësuarit dhe funksionin e kujtesës”- thotë Fernández.

Mungesa e gjumit cilësor ndikon edhe në sjelljen e tyre. “Lodhja zvogëlon dëshirën për t’u socializuar dhe shkakton nervozizëm, mungesë motivimi, negativitet, mungesë iniciative dhe predispozon për depresion në moshën madhore”- shton specialistja e lartcekur.

Ndikimi i teknologjisë në gjumë

Telefonat celularë krijojnë varësi dhe ndikojnë negativisht në gjumin e të rinjve. Këto pajisje kanë drita në ekranet e tyre që “e frenojnë sekretimin e melatoninës (hormoni i gjumit), i cili i pengon ata të bien në gjumë, i redukton orët e pushimit dhe gjeneron shqetësim”- shpjegon Fernández.

Psikologia liston edhe arsye të tjera pse gjumi mund të shqetësohet në këtë moshë: “Zakonisht është koha kur fillon konsumimi i të ashtuquajturave droga të lehta, si alkooli, kafeja, duhani apo pijet stimuluese, si dhe proceset hormonale që përfshijnë kërkimin e identitetit dhe rebelimit kundër rregullave, përfshirë kohën e gjumit”.

Shkaqe të tjera për mungesën e gjumit cilësor mund të përfshijnë edhe orare të parregullta, të cilat përpiqen t’i kompensojnë me më shumë orë pushim në fundjavë për të kompensuar mungesën e akumuluar gjatë pjesës tjetër të javës, gjumi më shumë se 30 minuta që ndodhin vonë gjatë ditës si dhe duke mos e ditur rëndësinë e gjumit, pasi shumë fëmijë mund ta shohin atë si humbje kohe.

Veçoritë e gjumit të të rinjve

Adoleshentët kanë disa veçori për sa i përket gjumit, të cilat përcaktohen nga procesi i tyre i maturimit. “Një ritëm i vonuar cirkadian”- ose një orë e brendshme e vonuar, bën që melatonina të lirohet më vonë, duke e bërë një adoleshent të hezitojë të flejë dhe të zgjohet në një orë të arsyeshme, shpjegon Fernandez. Eksperti përmend edhe shkaqe të tjera, të tilla si të paturit e një modeli të parregullt të gjumit, i cili gjeneron cilësi të dobët të gjumit për shkak të fazës më të shkurtër REM (lëvizja e shpejtë e syve). Kjo është koha, shpjegon ai, kur pushimi është më rigjenerues.

Ruajtja e asaj që specialistët e quajnë “higjiena e duhur e gjumit” është baza që adoleshentët ta kenë një pushim të mirë gjatë natës, gjë që ka një ndikim pozitiv në shëndetin e tyre. “Të kesh orar të rregullt të gjumit dhe zgjimit, të krijosh një mjedis të qetë para se të shkosh në shtrat, ta kufizosh aktivitetin fizik pasditeve, ta kufizosh përdorimin e pajisjeve celulare dhe ta kuptosh rëndësinë e një pushimi të mirë gjatë natës për shëndetin, janë disa nga rekomandimet”- thotë Fernandez.

Ushqimi gjithashtu promovon gjumë të qetë. “Ka substanca që nxisin pushimin, si triptofani, i cili shndërrohet në melatoninë dhe gjendet në ushqime, të tilla si qershitë, bananet, qumështi, mishi, peshku me vaj dhe arrat”- vijon Fernandez. Ai përmend edhe disa substanca që duhen shmangur: “Ushqime apo pije me kafeinë, çokollatë, akullore, ëmbëlsira. Për darkë është më mirë të mos hani spinaq, mish të kuq, salsiçe, djathë të pjekur, bishtajore apo domate”.

Gjumi i humbur nuk mund të rikuperohet

Të rinjtë nuk ndihen të lodhur sepse nuk flenë mjaftueshëm. “Në moshën 15 vjeç, ata nuk e perceptojnë lodhjen e trupit, por [ajo manifestohet në] një performancë më të keqe shkollore ose [në] humor ekstrem, si trishtim, nervozizëm ose irritim”- shpjegon Ana Pérez, anëtare e Sleep and Chronobiology, Grupi i Shoqatës Spanjolle të Pediatrisë. Ky specialist paralajmëron se gjumi i humbur nuk mund të rikuperohet dhe lodhja grumbullohet në trup, me rrezikun që pjesa tjetër e pakët e cilësisë së dobët të bëhet kronike dhe adoleshenti të përfundojë me probleme pagjumësie si i rritur.

Ka një sërë indikacionesh që mund të tregojnë se si mungesa e gjumit po ndërhyn në zhvillimin e jetës së adoleshentëve. “Dremtija, që në përgjithësi nuk është normale në këtë moshë, ndjenja e lodhjes dhe e shpërqendrimit në shkollë; performanca e tyre akademike mund të përkeqësohet dhe [mund të kenë] një humor të paqëndrueshëm, me prirje për nervozizëm”- shton tutje specialistja e lartcekur. Në këto raste ajo këshillon konsultimin me mjekun e familjes./El Pais

Përgatiti: Nuhi Shala