Opinion i Washington Post: Në Serbi, politikat pajtuese të Bidenit kanë dështuar
Kur Presidenti Biden e mori detyrën e presidentit të ShBA-së në vitin 2021, administrata e tij e identifikoi Ballkanin Perëndimor si tejet të paqëndrueshëm dhe si një detyrim për Evropën.
Zyrtarët amerikanë panë se Serbia, vendi më i madh i rajonit, mbeti me kokëfortësi në orbitën e Rusisë. Ata shqetësoheshin se nëse dhuna do të shpërthejë sërish në këtë rajon, Rusia pothuajse me siguri do ta mbështeste aleatin e saj. Të gjitha këto shqetësime u bënë më të qarta pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia.
Politika e Bidenit konsistonte në përqafimin e presidentit autoritar të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, në një përpjekje për të larguar Serbinë nga Rusia. Kjo politikë tani duket gjithnjë e më shumë si një dështim.
Përgjatë dy javëve të fundit, anëtarët e opozitës serbe kanë protestuar për ato që vëzhguesit e pavarur kanë thënë se ishin parregullsi masive në zgjedhjet e parakohshme të mbajtura më 17 dhjetor. Në prag të Krishtlindjeve, policia shpërndau me dhunë një turmë e cila po përpiqej të depërtonte në ndërtesën e këshillit të qytetit të Beogradit.
Skenat e përleshjeve të policisë me protestuesit, fatkeqësisht janë bërë të zakonshme në Serbi. Mirëpo këtë herë Vuçiq dhe kryeministrja Ana Brnabiq pretendojnë se protestat ishin një përpjekje për të rrëzuar qeverinë – dhe në mënyrë implicite e fajësuan Perëndimin për këtë.
Duke iu drejtuar kombit serb gjatë shtypjes së protestave, Vuçiq e përcolli retorikën konspirative duke thënë se shërbimet e inteligjencës serbe e dinin që opozita po planifikonte një kryengritje.
Vuçiq la të kuptohet në mënyrë ogurzezë se shtetet e huaja, megjithëse nuk ishin të përfshira drejtpërdrejt, fillimisht i injoruan alarmet e tij private për trazirat dhe ishin të kënaqur me destabilizimin e Serbisë. Ai i falënderoi “ato shërbime të huaja” se jo vetëm që kishin dëgjuar, por edhe kishin ofruar inteligjencë shtesë, duke i ndihmuar institucionet e Serbisë ta përballonin më të keqen.
Vërejtjet e Brnabiq disa ditë para intervenimit ndihmojnë në sqarimin e asaj se për çfarë e kishte fjalën presidenti Vuçiq. Ajo i falënderoi shërbimet ruse të sigurisë për ofrimin e inteligjencës që tregonte se opozita “po përgatitej të organizonte protesta të tipit Maidan në Beograd për ta marrë pushtetin me metoda revolucionare”.
Një ditë pas fjalimit të presidentit Vuçiq, ambasadori rus në Serbi deklaroi në televizionin shtetëror rus se presidenti i Serbisë i kishte thënë se kishte “informacion të pamohueshëm” se Perëndimi i kishte nxitur protestat.
Vuçiq, një nga politikanët më të shkathët në Ballkan, me siguri është i kënaqur me veten e tij. Rusia është një hajmali e fuqishme në politikën serbe dhe Vuçiq e ka shfrytëzuar mirë këtë përgjatë gjithë viteve.
Shumë serbë ndjejnë lidhje farefisnore me kolegët e tyre të krishterë ortodoksë dhe e shohin Moskën si një patron të fuqisë së madhe, veçanërisht që kur NATO e bombardoi Serbinë në vitin 1999. Duke nxitur pakënaqësi kundër një Perëndimi të supozuar të pabesueshëm dhe duke u rreshtuar me Moskën, Vuçiq fiton pikë tek mazhoranca nacionaliste serbe, ndërkohë që kundërshtarët e tij demokratikë i cilëson si lakejë të interesave të huaja.
Megjithatë, privatisht, Vuçiq i ka siguruar vazhdimisht bashkëbiseduesit e tij perëndimorë se ai po përpiqet shumë për ta ofruar sa më shumë shtetin e tij rebel me Bashkimin Evropian ku edhe e ka vendin dhe se ai është partneri i tyre i vetëm dhe i besueshëm.
Administrata Biden e ka bazuar politikën e saj pajtuese në testimin e garancive private të presidentit Vuçiq. Edhe pse disa kriza të rrezikshme gjatë vitit të kaluar në Kosovën fqinje kanë pasur gjurmë gishtash serbe në të gjithë to, Shtetet e Bashkuara e kanë shmangur fajësimin e tepërt të njërës palë, duke preferuar të bëjnë thirrje për qetësi për të dyja palët.
Fatkeqësisht, i forti serb ia ka kthyer nderin duke vazhduar me aktin e tij balancues.
Vuçiq ka refuzuar vazhdimisht t’i bashkohet shteteve të shumta të botës perëndimore për sanksione ndaj Rusisë, edhe pse e ka qetësuar Perëndimin duke lejuar që armët serbe të rrjedhin në Ukrainë përmes blerësve ndërmjetësues.
Me raste, ai e ka afruar Serbinë edhe më afër Rusisë. Veçanërisht në dritën e zhvillimeve të fundit, në vitin 2021 ministri i Brendshëm i Serbisë udhëtoi në Moskë për t’i ndarë përgjimet e siguruara për figurat e opozitës ruse që kishin mbajtur takime në Beograd – dhe nënshkroi një marrëveshje me Rusinë për t’i luftuar së bashku “revolucionet me ngjyra”. Dhe në vitin 2022, kur lufta në Ukrainë ishte në lulëzim të plotë, Serbia nënshkroi një marrëveshje me Rusinë për ta koordinuar politikën e saj të jashtme me atë të Rusisë.
Protestat e fundit nuk përbëjnë një lloj kërcënimi të ngjashëm me grushtin e shtetit. Udhëheqësit e opozitës pretendojnë se nxitësit kryesorë të agjentëve të huliganëve të futbollit ishin provokatorët, të cilët më pas i dhanë policisë një justifikim për të reaguar dhunshëm. Mirëpo, edhe sikur provokimi të mos ishte inskenuar, turma e vogël nuk rrezikonte ta merrte pushtetin. Sa për Perëndimin që i gëzohet protestave, edhe kjo akuzë është e paarsyeshme. Administrata e Bidenit ka devijuar nga rruga e saj për të qenë diplomatike, duke i përmendur me shumë hezitim pretendimet për manipulim zgjedhor.
Prapa dyerve të mbyllura, Vuçiq ka të ngjarë t’i qetësojë liderët perëndimorë se ai është ende në anën e tyre – se e gjithë kjo është vetëm një ekspoze. Megjithatë, duke e pasur parasysh faktin se sa pak rezultat ka prodhuar politika pajtuese, administrata Biden duhet ta pyesë veten nëse ka ardhur koha për të provuar diçka të re./Washington Post
Përgatiti: Nuhi Shala
