The Economist: Epoka e re e konfliktit ekonomik

Perëndimi ka përdorur sanksione dërrmuese ndaj Rusisë. Implikimet janë të mëdha…

Invazioni rus i Ukrainës ka të ngjarë të bëhet aksioni më i madh ushtarak në Evropë që nga viti 1945. Ai shënon gjithashtu një epokë të re të luftës ekonomike me rrezik të lartë që mund ta copëtojë më tej ekonominë botërore. Masat që Perëndimi i ka vendosur ndaj Rusisë janë aq të fuqishme sa kanë shkaktuar kaos në ekonominë e saj prej 1.6 trilionë dollarësh dhe kanë shtyrë presidentin, Vladimir Putin, të japë kërcënime bërthamore. Zhdukja e menjëhershme e një ekonomie të madhe është e paprecedentë dhe do të shkaktojë alarm në mbarë botën, jo më pak në Kinë, e cila do t’i rillogarisë kostot e një lufte mbi Tajvanin. Prioriteti i Perëndimit duhet të jetë fitimi i konfrontimit ekonomik me Rusinë. Pastaj duhet të krijojë një doktrinë për t’i qeverisur këto armë në mënyrë që ta parandalojë një zhvendosje më të gjerë drejt autarkisë.

Që Rusia nuk e mori seriozisht kërcënimin e sanksioneve në fillim nuk është befasi. Vitet e fundit ato kanë qenë të shumta, por joefektive. Duke hezituar ta përdorin forcën, Amerika dhe Evropa kanë përdorur sanksione ekonomike në vend të përdorimit të forcës. Rreth 10,000 njerëz ose kompani janë subjekt i sanksioneve amerikane, duke prekur mbi 50 vende me 27% të PBB-së botërore dhe duke mbuluar gjithçka, nga torturat deri te kriptovalutat. Shpesh ato bëjnë pak ndryshim. Autokratët mund t’u shmangen masave të targetuara. Embargot e plota ndaj Iranit dhe Venezuelës kanë qenë gjymtuese, por nuk kanë çuar në ndryshimin e regjimit. Efekti parandalues ka qenë i dobët, pasi keqbërësit kanë supozuar se Amerika nuk do të ushtronte kurrë “presion maksimal” mbi një ekonomi të madhe.

Më 26 shkurt u zgjodh Rubikoni, kur u vendosën sanksione ndaj ekonomisë së 11-të më të madhe në botë. Duke e bërë të paligjshme për kompanitë perëndimore të merren me bankat e mëdha ruse, përveç në tregtinë e energjisë, dhe duke i përjashtuar ato nga hidraulika e pagesave globale, fluksi i parave përtej kufijve po kapet. Veprimi kundër bankës qendrore të Rusisë do të thotë se ajo nuk mund të ketë qasje në pjesën më të madhe të grumbullit të saj të madh prej 630 miliardë dollarësh të rezervave valutore. Besimi është zhdukur. Rubla ka rënë me 28% këtë vit pasi kapitali ikën, duke kërcënuar rritjen e inflacionit. Aksionet ruse kanë rënë me mbi 90% në tregtimin detar dhe tregtinë shumëkombëshe po largohen. Nga Moska në Murmansk, rusët presin në radhë jashtë bankave.

Kjo goditje mund të rezultojë me një grusht shteti ose një krizë parash që pengon makinën e luftës. Por Putini mund të hakmerret me armët e tij ekonomike, duke përfshirë mbylljen e rrjedhës së gazit. Pas përdorimit të bombave bërthamore në vitin 1945, u deshën vite për të zhvilluar një doktrinë për të qeverisur se si të trajtohej hakmarrja. Tani, mes kaosit, nuk ka kohë për një ekuivalent për sanksione. Megjithatë, një parim është i qartë: çdo hakmarrje ekonomike ruse duhet të përballet me një përgjigje më të dëmshme nga Perëndimi që e bën atë akt hakmarrjeje të paarsyeshme. Përmes aftësisë së tij për t’i penguar shërbimet teknologjike dhe eksportet e naftës (nga të cilat Rusia fiton katër herë më shumë se gazi), Perëndimi e mban avantazhin.

Nëse Perëndimi përballet me Rusinë dhe e çimenton edhe më tej fuqinë parandaluese të armëve të reja, pasojat afatgjata do të jenë të frikshme. Sa më shumë të përdoren, aq më shumë vende do të përpiqen ta shmangin mbështetjen në financat perëndimore. Kjo do ta bënte më pak të fuqishëm kërcënimin e përjashtimit. Kjo do të çonte gjithashtu në një fragmentim të rrezikshëm të ekonomisë botërore. Në vitet 1930, frika nga embargot tregtare u shoqërua me një nxitim drejt autarkisë dhe sferave ekonomike të ndikimit.

Autokracitë do të jenë më nervoze: ato zotërojnë gjysmën e grumbullit të rezervave prej 20 trilionë dollarësh në botë dhe aseteve të pasurisë sovrane. Ndërsa Kina mund të shkaktojë kosto të mëdha ekonomike në Perëndim duke i bllokuar zinxhirët e furnizimit, tani është e qartë se në rast të një lufte mbi Tajvanin, Perëndimi mund taë ngrijë grumbullin e rezervës së Kinës prej 3.3 trilionë dollarësh. Edhe disa demokraci si India, e cila  ka abstenuar për ta dënuar pushtimin e të Rusisë, mund të shqetësohen se janë më të prekshme ndaj presionit perëndimor. Gjatë dekadës së ardhshme, ndryshimet teknologjike mund të krijojnë rrjete të reja pagesash që e anashkalojnë sistemin bankar perëndimor. Provat e monedhës dixhitale në Kinë ka rezultuar me 261 milionë përdorues. Sot është e vështirë të parkosh triliona dollarë jashtë tregjeve perëndimore, por me kalimin e kohës më shumë vende mund të kërkojnë t’i diversifikojnë rezervat e tyre duke investuar më shumë diku tjetër.

Një pjesë e këtij fragmentimi është bërë i pashmangshëm. Por duke aplikuar sanksione për gjithnjë e më shumë vende gjatë dy dekadave të fundit, dhe tani duke e shtuar ashpërsinë e tyre të mundshme, Perëndimi rrezikon të nxisë më shumë vende të shkëputen nga sistemi financiar i udhëhequr nga perëndimi sesa është që tash për tash është e dëshirueshme. Kjo është arsyeja pse pasi të kalojë kriza në Ukrainë, Perëndimi duhet të synojë të bëjë të qartë se si do të kontrollohen sanksionet. Përhapja e pamëshirshme e llojit të nivelit të ulët duhet të frenohet, megjithëse masat e synuara kundër individëve dhe kompanive për abuzime të të drejtave të njeriut mbeten legjitime, edhe nëse ato rrallë funksionojnë. Dhe duhet bërë e qartë se sanksionet mbarëkonomike të llojit shkatërrues që përdoren kundër Rusisë janë të rezervuara për aktet më të këqija të agresionit dhe luftës. Perëndimi ka vendosur një armë ekonomike që deri vonë ishte e paimagjinueshme. Dhe kjo armë tani duhet të përdoret me mençuri./The Economist