Çka është tensioni i lartë i gjakut?

Sado mahnitëse që mund të tingëllojë, gati gjysma e amerikanëve të moshës 20 vjeç e lart – ose më shumë se 122 milionë njerëz – kanë presion të lartë të gjakut, sipas një raporti të vitit 2023 nga Shoqata Amerikane e Zemrës.

Dhe edhe nëse numrat tuaj janë normalë tani, ata ka të ngjarë të rriten me kalimin e moshës; më shumë se tri të katërtat e amerikanëve të moshës 65 vjeç e lart kanë presion të lartë të gjakut.

I njohur edhe si hipertension, presioni i lartë i gjakut është një faktor rreziku kryesor për sëmundjet e zemrës dhe goditjet në tru.

Hulumtimi ynë ka zbuluar se shumica e amerikanëve nuk e dinë intervalin normal ose të shëndetshëm të presionit të gjakut – por çuditërisht, ata mendojnë se e dinë. Dhe kjo është shkak për shqetësim serioz.

Ne jemi ekspertë të komunikimit shëndetësor dhe kardiologë. Së bashku me bashkëpunëtorët tanë të komunikimit shëndetësor, kemi anketuar më shumë se 6,500 amerikanë rreth njohurive të tyre për presionin e gjakut.

Ata u rekrutuan përmes Studimit të Kuptimit të Amerikës, një kampion përfaqësues kombëtar i banorëve të SHBA.

Në studimin tonë të ri, të botuar në janar të vitit 2023, zbuluam se 64 përqind shprehën besim në kuptimin e numrave të presionit të gjakut – por vetëm 39 përqind e dinin në të vërtetë se çfarë është presioni normal ose i shëndetshëm i gjakut.

Besim i rremë, pasoja vdekjeprurëse

Një besim i tillë i rremë mund të jetë i dëmshëm sepse mund t’i pengojë njerëzit të kërkojnë kujdes për presionin e lartë të gjakut. Në fund të fundit, nëse mendoni se është normale, pse të shqetësoheni të flisni me mjekun tuaj për presionin e gjakut?

Një pjesë e arsyes për këtë besim të tepruar fillon në zyrën e mjekut. Në mënyrë tipike, një infermiere sjell një mjet që mat presionin e gjakut, e lidh atë në pjesën e sipërme të krahut tuaj dhe bën një lexim. Infermierja mund të shpallë rezultatin, të heqë manshetën dhe t’ia regjistrojë mjekut.

Kur të vijë mjeku, seanca mund të kalojë në çështje të tjera pa asnjë fjalë për leximin e presionit të gjakut.

Kjo ka të ngjarë të ndodhë sepse mjeku juaj dëshiron të fokusohet në atë se si ndiheni dhe pse jeni atje. Por si rezultat, ju mund të largoheni nga takimi duke menduar se presioni i gjakut është i mirë, edhe nëse nuk është.

Rreth 70 për qind e amerikanëve do të kenë tension të lartë të gjakut gjatë jetës së tyre. Për më tepër, vetëm 1 në 4 pacientë me hipertension e ka nën kontroll presionin e gjakut. Dhe për shkak se presioni i lartë i gjakut zakonisht nuk ka simptoma, mund ta keni presionin e lartë edhe pa e ditur fare.

Për ta ulur rrezikun e sulmeve në zemër dhe sulmeve në tru, është me rëndësi t’i kuptoni leximet tuaja të presionit të gjakut. Kjo është veçanërisht e vërtetë për pacientët me sëmundje të tilla si sëmundjet e zemrës, sëmundjet e veshkave dhe diabeti.

Çfarë kuptimi kanë numrat

Presioni i gjakut raportohet me dy numra. Numri i parë është presioni i gjakut sistolik; mat presionin në arterie kur zemra rreh. Numri i dytë, presioni juaj diastolik i gjakut, mat presionin në arteriet tuaja midis rrahjeve të zemrës.

Presioni normal ose i shëndetshëm i gjakut është më pak se 120/80 milimetra merkur (mm Hg) për të rriturit.

Kjo është një njësi matëse që rrjedh nga monitorët e hershëm të presionit të gjakut, të cilët shikonin se sa larg presioni juaj i gjakut mund të shtyjë një kolonë me merkur të lëngshëm. Për shumicën e pacientëve, presioni më i ulët priret të jetë më e mirë.

Hipertensioni i fazës 1, që është faza më e ulët e presionit të lartë të gjakut, fillon në 130/80.

Hipertensioni i fazës 2, që është faza më e rëndë e presionit të lartë të gjakut, fillon në 140/90.

Të dy numrat janë jashtëzakonisht të rëndësishëm, sepse çdo rritje prej 20 milimetrash të merkurit në presionin sistolik të gjakut, ose 10 në presionin diastolik të gjakut, dyfishon shanset e një personi për të vdekur nga një sulm në zemër ose sulm në tru.

Disa këshilla për presion më të shëndetshëm të gjakut

• Për ta shmangur besimin e rremë, pyesni për presionin e gjakut në çdo vizitë te mjeku dhe zbuloni se çfarë kuptimi kanë numrat. Nëse presioni i gjakut është mbi kufirin normal ose të shëndetshëm, atëherë Shoqata Amerikane e Zemrës rekomandon 10 këshillat e mëposhtme.
• Flisni me mjekun tuaj. Nëse presioni i gjakut është i lartë, pyesni mjekun tuaj për strategjitë për uljen e tij dhe se si mund ta gjurmoni presionin e gjakut në shtëpi.
• Hani një dietë të shëndetshme për zemrën. Perimet, frutat, drithërat, produktet e qumështit me pak yndyrë, shpezdët dhe peshku pa lëkurë, arrat dhe bishtajoret dhe vaji i ullirit janë të gjitha të mira për zemrën tuaj. Mishi i kuq, yndyrat e ngopura dhe ushqimet ultra të përpunuara janë të dëmshme për zemrën tuaj.
• Ulni sasinë e kripës, e cila e rrit presionin e gjakut. Udhëzimet dietike për amerikanët rekomandojnë jo më shumë se 2,300 miligramë natrium në ditë – që është më pak se një lugë çaji – por Administrata e Ushqimit dhe Barnave të SHBA-së raporton se mesatarja e amerikanëve merr rreth 3,400 miligramë në ditë, afërsisht 50 për qind më shumë se sa rekomandohet. Edhe nëse nuk shtoni kripë në vaktet tuaja, përsëri mund të merrni shumë nga ushqimet ultra të përpunuara. Një porcion i supës me petë të konservuar të pulës ka 680 miligramë natrium. Një Big Mac nga McDonald’s ka 1010 miligram natrium.
• Kufizoni përdorimin tuaj të alkoolit. Qoftë birrë, verë apo pije alkoolike, alkooli rrit presionin e gjakut. Është më mirë të mos pini alkool, por nëse pini, respektoni kufijtë e rekomanduar nga Udhëzimet dietike për amerikanët. Për gratë, kjo është maksimumi një pije në ditë. Për meshkujt, maksimumi dy pije në ditë. 
• Aktivizohuni më shumë fizikisht. Vetëm dy orë e gjysmë në javë aktivitet fizik mund të ndihmojnë në uljen e presionit të gjakut. Për shembull, kjo është një shëtitje 30-minutëshe pesë ditë në javë. Ju gjithashtu mund të ndryshoni aktivitetin tuaj fizik duke notuar, duke ngritur pesha, duke bërë joga ose duke vallëzuar.
• Mbani një peshë të shëndetshme. Edhe humbja e disa kilogramëve mund të ndihmojë në menaxhimin e presionit të lartë të gjakut tek njerëzit që janë mbipeshë. Pyesni mjekun tuaj për një qasje të shëndetshme ndaj humbjes së peshës.
• Menaxhoni stresin, i cili është i keq për presionin e gjakut. Ndërkohë që lehtësimi i stresit nuk ul gjithmonë presionin e gjakut, ulja e nivelit të stresit mund t’ju ndihmojë të ndiheni më mirë. Klinika Mayo rekomandon disa mënyra për të menaxhuar stresin, duke përfshirë të mësuarit për të thënë jo ndonjëherë, kalimin e kohës me familjen dhe miqtë dhe meditimin.

Nëse pini duhan, ndalojeni tani. Pirja e duhanit është i dëmshëm për zemrën dhe enët e gjakut dhe kontribuojn në presionin e lartë të gjakut. Lënia e duhanit mund ta zvogëlojë rrezikun e sëmundjeve të zemrës në pothuajse të njëjtin nivel me njerëzit që nuk kanë pirë kurrë duhan. Dhe përfitimet e lënies së duhanit fillojnë menjëherë. Një studim i kohëve të fundit zbuloi se pas vetëm 12 javësh, njerëzit që e lanë duhanin kishin presion më të ulët të gjakut sesa kur ishin ende duke pirë duhan. Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve ka rekomandime për programe dhe ilaçe që mund t’ju ndihmojnë të lini duhanin.

Merrni ilaçe, të cilat shpesh rekomandohen për njerëzit me hipertension të fazës 2, dhe për disa me hipertension të fazës 1, duke përfshirë ata që kanë gjithashtu sëmundje të zemrës, sëmundje të veshkave ose diabet. Shumica e pacientëve kanë nevojë për dy deri në tri ilaçe për ta ulur presionin e gjakut në nivele normale ose të shëndetshme. Një meta-analizë e kohëve të fundit tregoi se ulja e presionit sistolik të gjakut me 5 mm Hg nëpërmjet mjekimit ul rrezikun e ngjarjeve të mëdha kardiovaskulare me rreth 10 për qind, pavarësisht nga presioni i gjakut bazë ose diagnoza e mëparshme e sëmundjeve kardiovaskulare.

Monitoroni presionin e gjakut në shtëpi. Shoqata Amerikane e Zemrës rekomandon një monitor automatik që bëhet në pjesën e sipërme të krahut. Një regjistrim i leximeve të marra me kalimin e kohës mund ta ndihmojë mjekun tuaj t’i rregullojë trajtimet tuaja sipas nevojës.

Presioni i lartë i gjakut është një vrasës i heshtur. Të qenit proaktiv dhe t’i dish  shifrat e presionit të gjakut tuaj mund të jetë një shpëtim./Science Alert

Përgatiti: Nuhi Shala