Raporti: Bota duhet të mësojë nga lufta e Bosnjës në trajtimin e dhunës seksuale në konfliktin në Ukrainë

Bota duhet të mësojë nga gabimet e bëra pas luftës në Bosnje për ta shmangur vendosjen e viktimave ukrainase të përdhunimit dhe dhunës seksuale të lidhur me konfliktin përmes traumave me dekada, ka paralajmëruar një raport i ri i ekspertëve.

Prokurorët ukrainas dhe hetuesit e pavarur nga Kombet e Bashkuara dhe organizata të tjera ndërkombëtare kanë thënë se ka dëshmi në rritje se trupat ruse po përdorin përdhunim dhe dhunë seksuale si pjesë e fushatës së tyre të terrorit në Ukrainë – ngjashëm me përdorimin sistematik të përdhunimit nga ushtria serbe e Bosnjës gjatë luftës së Bosnjës në fillim të viteve 1990. Rusia i ka mohuar këto akuza.

Raporti i New Lines Institute for Strategy and Policy, një institut kërkimor me seli në SHBA, do të publikohet dhe do të diskutohet në një debat në Parlamentin e Mbretërisë së Bashkuar të enjten.

Raporti thotë se nëse bota dëshiron ta shmangë përsëritjen e traumës me të cilën përballen viktimat në Bosnje, ajo duhet të përqendrohet së pari te viktimat në Ukrainë. Janë të shumtë ata në Bosnje që kanë pritur për dekada para se të ofrojnë iformacione mbi përdhunimin dhe shumica dërrmuese e krimeve seksuale të kryera atje kanë mbetur të pandëshkuara.

“Përdhunimi ishte një nga aspektet kryesore të luftës në Bosnje dhe megjithatë, kur shohim Marrëveshjen e Paqes së Dejtonit, nuk kishte gra rreth tryezës, nuk kishte të mbijetuara të dhunës seksuale të lidhur me konfliktin”, thotë Emily Prey, një nga autorët kryesorë të raportit, duke iu referuar marrëveshjes së vitit 1995 që i dha fund luftës në Bosnje.

“Ata nuk kishin fjalë për paqen (negociatat), dhe kështu në vend të një paqeje reale, të qëndrueshme dhe të qëndrueshme, Marrëveshja e Dejtonit në fakt vetëm e ngriu konfliktin,” thotë ajo për CNN.

Prey thotë se kur merren parasysh të mbijetuarat e dhunës seksuale të lidhur me konfliktin, është tejet me rëndësi të lihen mënjanë paragjykimet dhe stigmatizimi dhe të sigurohet që të gjithë ata që janë prekur të përfshihen.

“Shpesh mendojmë se dhuna seksuale është një krim që u ndodh vetëm grave, por është një krim që u ndodh të gjithëve. Gra dhe vajza, burra, djem, njerëz me identitete të ndryshme gjinore”, thotë Prey.

“Burrat që ishin viktima të dhunës seksuale të lidhur me konfliktin në luftën e Bosnjës, vetëm sa vijnë për të thënë se i mbijetuan këtij krimi, dhe kështu ata kanë kaluar dekada pa e marrë mbështetjen që u nevojitet. Dhe ne po e shohim këtë edhe në Ukrainë.”

Prey shton se fëmijët e lindur nga përdhunimi gjatë luftës shpesh harrohen gjithashtu. Mes 2,000 dhe 4,000 fëmijë kanë lindur vetëm nga rastet e dokumentuara të përdhunimeve të kohës së luftës në Bosnje, megjithëse numri real ka të ngjarë të jetë shumë më i lartë.

“Nëse vërtet nuk mendojmë sa duhet për dhunën seksuale të lidhur me konfliktin, atëherë nuk mendojmë veçanërisht për fëmijët e lindur nga përdhunimi i kohës së luftës. Në Bosnje, ata u quajtën ‘Fëmijët e Padukshëm’… dhe ata kanë luftuar për vite të tëra për t’u njohur sepse janë përballur me pengesa dhe vështirësi gjatë gjithë jetës së tyre”, shton ajo.

Raporti thotë gjithashtu se do të jetë jetike që aleatët e Ukrainës të jenë të gatshëm t’i ndjekin penalisht autorët në emër të Ukrainës. Kjo mund të ndodhë ose sipas Konventës së Gjenocidit të OKB-së ose në gjykatat kombëtare sipas parimit të juridiksionit universal, i cili i lejon gjykatat kombëtare ose ndërkombëtare t’i ndjekin penalisht individët për krime kundër ligjit ndërkombëtar të kryera në territore të tjera.

Prey thotë se një rast i fundit i një ushtari serb boshnjak të akuzuar për vrasje dhe përdhunim që u transferua nga Bosnja në Malin e Zi, ku jetonte i akuzuari, ishte një shembull i mirë i funksionimit të mirë të këtij mekanizmi.

Gjykata Ndërkombëtare Penale tashmë ka lëshuar një urdhër arresti për presidentin rus Vladimir Putin dhe ka nisur një hetim mbi krimet e dyshuara ruse të luftës në Ukrainë. Disa vende duke përfshirë Lituaninë, Gjermaninë, Suedinë dhe Spanjën i kanë hapur të gjitha hetimet e tyre për mizoritë e supozuara ruse.

Megjithatë, Prey thotë se këto raste mund të jenë të kushtueshme dhe të gjata, që do të thotë se duhet të ketë një fokus shtesë në ofrimin e ndihmës së menjëhershme për viktimat, duke përfshirë mbështetjen psikologjike dhe sociale, kujdesin shëndetësor falas dhe ndihmën ligjore falas.

“Viktimat e dhunës seksuale mund të mos shohin ndonjë përfundim për një çështje gjyqësore për 10 ose 20 vjet,” thotë ajo. “Dhe të mbijetuarit e dhunës seksuale të lidhur me konfliktin, meritojnë më shumë se kaq. Ata meritojnë drejtësi për veten e tyre, llogaridhënie, por duhet edhe të jetojnë, duhet të kujdesen për familjet e tyre, duhet t’i paguajnë faturat dhe kanë nevojë për mbështetjen për këtë”./CNN

Përgatiti: Nuhi Shala