Bregu: S’mund të ketë integrim dhe treg të përbashkët rajonal pa lirinë e udhëtimit në tërë Ballkanin

Për Majlinda Bregun, Sekretaren e Përgjithshme të Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal, këshill i cili inicioi heqjen e vizave mes Kosovës dhe Bosnjës dhe Hercegovinës, mungesa e zbatimit të marrëveshjes që buron nga Procesi i Berlinit është për të ardhur keq. Ajo thotë se çdo marrëveshje e nënshkruar mes palëve duhet të zbatohet. Në një intervistë për Kallxo.com, Bregu shpjegon se po mundohen në forma të ndryshme ta shtyjnë përpara zbatimin e kësaj marrëveshjeje në mënyrë që sa më shpejt të ketë liri të lëvizjes mes dy vendeve.

“Na vjen keq që marrëveshja që synonte të shembte murin e vetëm të mbetur për lirinë e udhëtimit në Ballkan nuk është zbatuar plotësisht”- deklaron ajo.

Bregu e cila mori detyrën si Sekretare e Përgjithshme e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal më 1 janar 2019, pas emërimit të saj nga Ministrat e Punëve të Jashtme të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore (SEECP) në takimin e mbajtur më 23 prill 2018 në Bërdo të Sllovenisë, thotë se politika e vizave bazohet në Ligjin përkatës për të Huajt dhe ky tashmë është një vendim i Bosnjë e Hercegovinës.

Më 21.10.2022, ajo ishte e para që dha lajmin se është arritur marrëveshje për heqjen e vizave mes dy vendeve.

Bregu shpreh shqetësimin se nevojitet më shumë vullnet politik për t’i lëvizur gjërat në drejtim të sigurimit të një mjedisi të sigurt dhe të frytshëm për qytetarët që të punojnë e jetojnë në shtëpitë e tyre.

Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal angazhon pjesëmarrës të RCC nga Evropa Juglindore (EJL), anëtarë të komunitetit ndërkombëtar dhe donatorë për tema të rëndësishme dhe me interes për EJL, me synimin për të promovuar dhe avancuar integrimin evropian dhe euroatlantik të rajonit. .

Brenda kuadrit të udhëzimeve të përgjithshme politike të përcaktuara nga Procesi i Bashkëpunimit të Evropës Juglindore (SEECP), RCC punon për të zhvilluar dhe mbajtur një klimë politike dialogu, pajtimi, tolerance dhe hapjeje ndaj bashkëpunimit, me synimin për të mundësuar zbatimin e programe rajonale që synojnë zhvillimin ekonomik dhe social në dobi të njerëzve në rajon.

Sekretarja e Përgjithshme e RCC-së, thotë se nuk mund t’i imponojnë vendime asnjë autoriteti kombëtar, duke përmendur këtu rastin e Bosnjë dhe Hercegovinës, e cila ndryshe nga pala tjetër- Kosova, nuk po ratifikon marrëveshjen për viza.

“Ata i dinë zotimet e tyre dhe janë përgjegjës për zbatimin e marrëveshjeve që kanë nënshkruar. Thënë kjo, ne jemi në kontakt të ngushtë me Këshillin e Ministrave të Bosnjë-Hercegovinës, duke avokuar që kjo marrëveshje të ratifikohet”, shprehet Bregu.

Regjimet aktuale të vizave, siç thotë ajo, kufizojnë ndjeshëm lirinë e lëvizjes për qytetarët e të dyjave vendeve, duke kufizuar mundësitë e tyre për udhëtim, biznes, arsim dhe shkëmbim kulturor.

Sipas saj, kjo jo vetëm që prek individët, por edhe pengon integrimin rajonal dhe zhvillimin ekonomik.

Pavarësisht marrëveshjes për lirinë e lëvizjes ndërmjet dy vendeve, as boshnjakët e as kosovarët nuk mund të udhëtojnë lirshëm nga Kosova në Bosnjë e Hercegovinë dhe anasjelltas. E gjitha për shkak se një marrëveshje e tillë nuk ka gjetur mbështetje nga të gjitha etnitetet e Presidencës boshnjake, apo thënë ndryshe, është bllokuar nga Republika Serbe në krye me Millorad Dodikun.

Intervista e plotë:

KALLXO.com: Aktualisht, cilat janë pengesat kryesore për heqjen e vizave për qytetarët e Kosovës dhe Bosnjë e Hercegovinës dhe çfarë hapash po ndërmerren për t’i adresuar ato?

Bregu: Marrëveshja për Lirinë e Lëvizjes me Kartë Identifikimi u nënshkrua në Samitin e Procesit të Berlinit një vit e gjysmë më parë nga liderët e të Gjashtëshes së Ballkanit Perëndimor. Pasi nënshkrimi u finalizua u takonte nënshkruesve të siguronin zbatimin e tij të qetë dhe të shpejtë. Që atëherë, 5 nga 6 nënshkruesit e kanë ratifikuar marrëveshjen, duke e bërë atë funksionale mes tyre. E vetmja që nuk e ka ratifikuar këtë marrëveshje është Bosnja dhe Hercegovina.

Bashkëpunimi rajonal mund të bëjë shumë duke sjellë njohuri dhe duke ofruar një hapësirë ​​të besueshme për të lehtësuar integrimin rajonal. Megjithatë, ajo nuk mund të bëjë të gjithë punën, pasi zbatimi mbetet ende në duart e secilit pjesëmarrës. Nevoja për të kapërcyer hendekun e konsiderueshëm midis rajonit tonë dhe BE-së duhet të adresohet në mënyrë që rajoni ynë të bashkohet me Tregun Unik dhe BE. Integrimi rajonal është një parakusht për këtë, jo një çështje e preferencave personale. Nuk mund të ketë integrim rajonal dhe treg të përbashkët rajonal (CRM) pa lirinë e udhëtimit në të gjithë rajonin.

Me kalimin e kohës për rajonin tonë, ngërçet dhe bllokimet e vazhdueshme nuk janë më të përballueshme. Komisioni Evropian siguroi mekanizma për të parandaluar bllokimet, duke nënkuptuar se përpjekja për të penguar progresin në nivel rajonal do të pengojë vetëm financimin e nevojshëm për palën penguese, duke i lejuar të tjerët të vazhdojnë pa ndërprerje. Në praktikë kjo do të thotë nëse dikush pengon agjendën rajonale, qasja në fonde brenda Planit të Rritjes nuk do të jetë e mundur dhe më pas qasja në tregun e vetëm të BE-së. Kjo është shprehur qartë dhe pa mëdyshje në çdo takim të nivelit të lartë që nga fillimi i këtij viti, fillimisht në Shkup, pastaj në Tiranë dhe së fundi në Kotorr. Nga ana tjetër, të gjithë liderët shprehën angazhimin e tyre për zbatimin e Planit të Rritjes, pjesë përbërëse e të cilit janë agjendat rajonale të Tregut të Përbashkët Rajonal. Takimi i radhës i liderëve është në Bosnje dhe Hercegovinë dhe shpresoj për një përparim në këtë drejtim.

KALLXO.com: Pse qytetarët e Kosovës dhe Bosnjë e Hercegovinës ende vuajnë nga regjimi i vizave përkundër marrëveshjes së Procesit të Berlinit? A tregon kjo se ky proces “po dështon”?

Bregu: Marrëveshjet e nënshkruara duhet të zbatohen. Na vjen keq që marrëveshja që synonte të shembte murin e vetëm të mbetur për lirinë e udhëtimit në Ballkan nuk është zbatuar plotësisht. Por politika e vizave bazohet në Ligjin përkatës për të Huajt dhe ky është tashmë një vendim i Bosnjë e Hercegovinës.

Do të thosha se Procesi i Berlinit ringjalli proceset e integrimit rajonal dhe në BE pas ngërçit pandemik. Që nga tetori i vitit 2022, nën ombrellën e Procesit të Berlinit, përveç Marrëveshjes për Lirinë e Lëvizjes me Kartë Identifikimi, janë nënshkruar edhe tre marrëveshje të tjera: për Njohjen e Kualifikimeve të Arsimit të Lartë, për Njohjen e Kualifikimeve Profesionale për Doktorët e Mjekësisë, Stomatologët, dhe Arkitektët dhe për Njohjen e Kualifikimeve Profesionale të Infermierëve, Kirurgëve Veterinarë, Farmacistëve dhe Mamive.

Ratifikimi dhe zbatimi i këtyre marrëveshjeve po ecën pa probleme në të gjitha ekonomitë e BB. Por Procesi i Berlinit nuk janë vetëm këto marrëveshje dhe sigurisht jo vetëm kjo është e veçantë. Tregu i përbashkët rajonal u miratua në një nga Samitet e Procesit të Berlinit dhe ka rezultate konkrete që dolën nga zbatimi i CRM-së, përveç marrëveshjeve. Për të përmendur vetëm më të mëdhenjtë – rajoni ynë është një zonë e lirë Roaming që nga korriku 2021; çmimet e roaming ndërmjet rajonit tonë dhe BE-së janë dukshëm më të ulëta që nga tetori i kaluar. Të mos harrojmë korsitë e gjelbra që ishin jetike gjatë pandemisë dhe tani janë shtrirë në të gjithë rajonin dhe me BE-në, duke shkurtuar kështu ndjeshëm kohën e pritjes në kufij.

Për Samitin e ardhshëm të Procesit të Berlinit, ne po përgatisim fazën e re të Planit të Veprimit të Tregut të Përbashkët Rajonal, i cili pritet të miratohet nga drejtuesit e BB. Aktualisht jemi duke punuar me partnerët tanë për të përcaktuar prioritetet dhe për të ndërtuar mbi rezultatet e planit të mëparshëm të veprimit CRM. Në këtë fazë të re, fokusi ynë kryesor është në rritjen e kapitalit njerëzor. Arsimi dhe inovacioni luajnë një rol të rëndësishëm në identifikimin e burimeve të reja të rritjes ekonomike dhe mekanizmave për transformimin e ardhshëm. Trajtimi i mungesës së vendeve të mira të punës dhe emigrimit të vazhdueshëm të të rinjve është vendimtar. Migrimi dhe ikja e trurit paraqesin sfida të konsiderueshme për shoqëritë e Ballkanit Perëndimor. Për më tepër, plani i jep përparësi fuqizimit ekonomik të grave, digjitalizimit për qeverisje dhe shërbime më të mira, sigurinë kibernetike dhe heqjen e barrierave për lëvizjen e qytetarëve brenda rajonit. Veçanërisht, plani vendos një theks të fortë në Agjendën e Gjelbër, duke trajtuar energjinë dhe ndotjen e ajrit dhe duke u përafruar me ligjet e BE-së për klimën.

KALLXO.com: A është çelësi i zgjidhjes së kësaj çështjeje te Republika Serbe apo ka diç më shumë sesa kjo. Pse zbatimi i kësaj marrëveshjeje nuk është prioritet nga Këshilli i Ministrave të Bosnjë e Hercegovinës dhe a besoni se do të trajtohet këtë vit?

Bregu: Ne nuk mund t’i imponojmë vendime asnjë autoriteti kombëtar. Ata i dinë zotimet e tyre dhe janë përgjegjës për zbatimin e marrëveshjeve që kanë nënshkruar. Thënë kjo, ne jemi në kontakt të ngushtë me Këshillin e Ministrave të Bosnjë-Hercegovinës, duke avokuar që kjo marrëveshje të ratifikohet.

KALLXO.com: Si e vlerësoni ndikimin e kësaj situate në lirinë e qytetarëve në të dy vendet?

Bregu: Regjimet aktuale të vizave kufizojnë ndjeshëm lirinë e lëvizjes për qytetarët e të dyjave vendeve, duke kufizuar mundësitë e tyre për udhëtim, biznes, arsim dhe shkëmbim kulturor. Kjo jo vetëm që prek individët, por edhe pengon integrimin rajonal dhe zhvillimin ekonomik. Për shembull, në vitin 2018 pothuajse 1500 qytetarë të Kosovës aplikuan për vizë. Në vitin 2021 ky numër zbriti në afër 400, nga të cilat numri i vizave të lëshuara ishte 107, me dyfishin e numrit të aplikantëve të refuzuar, 283. Dhe të mos harrojmë bizneset. Boshnjakët dhe hercegovinasit eksportojnë ushqim, pije, produkte industriale dhe materiale ndërtimi për kosovarët. Megjithatë, midis 2022 dhe 2023, në vend të rritjes së eksportit- ra gati 12%. Nevojitet më shumë angazhim politik, sesa vullnet politik, për t’i lëvizur gjërat në drejtim të sigurimit të një mjedisi të sigurt dhe të frytshëm për qytetarët që të jetojnë, punojnë dhe të lulëzojnë në shtëpitë e tyre. Është thelbësore që të rinjtë të qëndrojnë, pasi 71% e tyre shprehën gatishmërinë për të jetuar dhe punuar jashtë vendit. Këto janë të dhënat nga sondazhi ynë ende i pabotuar i Barometrit Ballkanik. Jam i sigurt se dikush do ta konsideronte këtë mjaft alarmante.

KALLXO.com: Marrëveshja për heqjen e vizave synon të thellojë bashkëpunimin rajonal. Sa janë aktualisht të përjashtuar qytetarët e të dy vendeve nga një bashkëpunim i tillë?

Bregu: Bashkëpunimi rajonal është gjithmonë gjithëpërfshirës dhe nuk ka kufij. Nuk nevojiten pasaporta apo karta identiteti. Megjithatë, për të përfituar plotësisht nga bashkëpunimi rajonal dhe për të arritur qëllimin tonë, secili pjesëmarrës duhet të bëjë detyrat e tij të shtëpisë.

Nëse synimi ynë i ndërsjellë është BE-ja, dhe është, nuk ka dyshim për këtë, atëherë rruga është mjaft e qartë. Bashkëpunimi rajonal çon në integrimin rajonal, i cili çon në tregun e vetëm, që çon në BE. A do të jetë një rrugë e lehtë? Jo, nuk do. Asgjë e mirë nuk vjen lehtë. Por a mund ta bëjmë? Sigurisht që mundemi dhe duhet. Nëse do të këshillonim vetë fëmijën tonë ose një mik, do të thoshim, mos i humbisni mundësitë e dhëna, pasi ato janë të pakta.

Heqja e vizave për Kosovën nga Bosnja e Hercegovina mbahet peng nga Dodiku