Intervista e plotë me ambasadorin gjerman në Kosovë, Joern Rohde

Ambasadori gjerman në Kosovë, Joern Rohde, në një intervistë për emisionin, #KallxoPernime, ka folur për liberalizimin e vizave, për vizat për bashkim familjar dhe ato të punës, duke thënë se Gjermania është në fazën e liberalizimit të ligjeve të saj të imigrimit jo vetëm për Kosovën por për tërë botën.

Rohde tha se Kosova mund të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës vetëm atëherë kur t`i respektoj aktgjykimet e Gjykatës Kushtetuese, më saktësisht vendimin lidhur me pronat e Manastirit të Deçanit.

Në këtë intervistë, Rohde ka kritikuar Kosovën për mënyrën e fuqizimit të vendimit për dinarin.

Gjithashtu Rohde ka folur edhe për raportimet që ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Donika Gërvalla, ka kërkuar largimin e tij nga Kosova, duke thënë se në këto raportime s’ka asnjë të vërtetë.

Më poshtë mund të lexoni intervistën e plotë:

Jeta Xharra: Një gjë e mirë është që herën e fundit kur folëm ju na premtuat liberalizimin e vizave dhe më në fund kjo u realizua, premtimi u përmbush, dhe pasi jenë ambasadori i parë, mysafiri i parë i huaj pas liberalizimit të vizave, a mund të më tregoni nëse është bërë realitet ajo frika juaj më e madhe që Kosova do të zbrazej pas 1 janarit?

Joern Rohde: Mendoj që nga ana jonë kurrë nuk ka qenë frikë sepse liberalizimi i vizave ka të bëjë me vizat turistike, dhe natyrisht ka disa njerëz edhe në vendet tjera ku keni liberalizim të vizave që qëndrojnë për qëllime të tjera dhe punojnë ilegalisht por ku nuk është një fenomen shumë i shprehur dhe do të thosha që 90% e njerëzve shkojnë për vizitë.

Jeta Xharra: Është interesante sepse shumica e ambasadorëve, përfshirë edhe përfaqësuesit e BE-së besonin se kjo do të keqpërdorej dhe jo formalisht ata shumë frikësoheshin që vizat turistike do të keqpërdoreshin.

Joern Rohde: Po, disa e bëjnë atë por ne nuk e shohim ashtu, çfarë ne shohim është që ambasada gjermane është shumë e zënë duke lëshuar vizat për bashkim familjar, viza pune dhe pasi që Gjermania është në fazën e liberalizimit të ligjeve të saj të imigrimit jo vetëm për Kosovën por për tërë botën sepse na duhen punëtorë të kualifikuar dhe kjo do të rris mundësitë për qytetarët në Ballkanin perëndimor përfshirë Kosovën që të emigrojnë dhe mendoj që numrat do të rriten ata tanimë janë të lartë sepse Gjermania tradicionalisht është një shtet që është i hapur për imigrantët për shtetet e Ballkanit perëndimor, posaçërisht për Kosovën.

Jeta Xharra: Por si është përshpejtuar ky proces për njerëzit që tani nuk kanë nevojë të presin në rreshtin e njëjtë sikurse për vizat turistike? A po bëhet jeta më e shpejtë dhe më efikase për vizat për emigrim në krahasim me të kaluarën?

Joern Rohde: Jo, për shembull para 3 viteve kishim listë të gjatë të pritjeve për rastet e bashkimeve familjare dhe angazhuam staf shtesë dhe periudhat e pritjeve janë zvogëluar në masë të madhe?

Jeta Xharra: Sa janë zvogëluar, përafërsisht?

Joern Rohde: Para 3 viteve periudha e pritjes ishte 18 muaj për termin ndërsa tani kjo periudhë është shumë e shkurtër, është çështje javësh. Prandaj, kjo është zgjidhur porse numrat po rriten prapë sepse jo vetëm Gjermania por edhe shtetet tjera kanë nevojë për njerëz në hoteleri, në kujdesin afatgjatë, shoferë, nga e tërë bota, dhe kemi liberalizuar mënyrën lidhur me ekuivalencën dhe njohjen e profesioneve për shembull një hidraulik nga Kosova dhe një hidraulik nga Gjermania, tani do kemi një sistem sikurse shtetet tradicionale që kanë pranuar emigrantë, ku do të merrni pikë, do keni 3 pikë për moshën, për gjuhën, për aftësitë, dhe duhet të shohim se si kjo do të funksionojë por se gjëja kryesore për mua është se si liberalizimi i vizave iu bën njerëzve më të lehtë krijimin e raporteve, qoftë shkuarjen në kampionatin evropian të futbollit në Gjermani këtë verë, apo për biznes, apo për njerëzit e mediave ku vetëm mund të hipin në aeroplan dhe të takohen.

Jeta Xharra: E di që nuk të kam pyetur për këto shifra më parë sepse ndoshta nuk i keni, por nëse i keni sa gjatë duhet të pritet për vizat e punës?

Joern Rohde: Kjo varet nga lloji i vizës së punës, ne kemi një sistem ashtu që për tërë shtetet e Ballkanit perëndimor për personat e pakualifikuar, ata që nuk e flasin gjuhën, çdo muaj organizohet lotari dhe ekziston një kërkesë shumë e madhe në lotari por nëse nuk e keni fatin, kjo është sikurse kur aplikoni për Green Card në SHBA. Por për personat e kualifikuar procedura është goxha e shpejtë por se kjo do të liberalizohet edhe më tej por mos më pyesni për detaje.

Jeta Xharra: Ekziston një mit urban që Gjermania po na i vjedh të gjithë punëtorët shëndetësor dhe natyrisht që ky nuk është vetëm një mit sepse kemi një universitet të tërë privat që i përgatit infermierët për Gjermani. A është kjo politikë e Gjermanisë?

Joern Rohde: Kurrë nuk do e pranoja fjalën ‘vjedh’ sepse në një shtet demokratik mund të lëvizni nga shteti A në atë B. Doktorët gjerman emigrojnë në Amerikën Veriore apo Norvegji…

Jeta Xharra: Me të vërtetë?

Joern Rohde: Po, sepse nuk është gjithçka parajsë. Shumë doktorë gjerman punojnë në Zvicër sepse pagat atje janë më të larta.

Jeta Xharra: Gjermania është parajsë për shumë punëtorë tanë shëndetësor, ju po thoni që jo por shumë mendojnë që po.

Joern Rohde: Po, e di ka emigrim dhe mjeku i nënës sime quhet Kurti dhe ai është kosovar.

Jeta Xharra: Në Gjermani?

Joern Rohde: Po.

Jeta Xharra: Kjo vetëm se po e vërteton mitin.

Joern Rohde: Natyrisht se ka migrim.

Jeta Xharra: Nuk i keni vjedhur por i keni marr punëtorët tanë shëndetësor.

Joern Rohde: Po, por ne jetojmë në një epokë të mobilitetit të lartë dhe siç thashë në një shoqëri demokratike ku lëvizja është e lirë dhe mendoj që është me rëndësi që shtetet nga ku largohen njerëzit duhet t’i përmirësojnë kushtet dhe kjo është shumë dimensionale, nuk janë vetëm pagat por edhe sigurimi shëndetësor, pensionet, sistemi arsimor, dhe kur flas me njerëzit që emigrojnë ata e bëjnë këtë jo vetëm për shkak të pagës por edhe për të ardhmen, p.sh. për atë se si do të jetë sistemi arsimor për fëmijët e tyre, dhe prandaj siç thashë ekzistojnë shumë faktorë.

Jeta Xharra: Tani të kalojmë te politika, pas temës së liberalizimit të vizave. Ishte një raportim që ministrja jonë e Punëve të Jashtme ka kërkuar largimin tuaj. A ka ndonjë të vërtetë në këtë?

Joern Rohde: Nuk shoh ndonjë të vërtetë në këtë sepse e kam parë demantimin publik nga ana e ministres. Kjo është e tëra që mund ta them lidhur me këtë.

Jeta Xharra: Atëherë cilat janë rrënjët e kësaj thashetheme?

Joern Rohde: Mund ta pyesni atë që e ka bërë thashethemen. Unë vetëm mund të them çfarë është thënë në shumë raste që Kosova dhe Gjermania kanë shumë marrëdhënie të mira, dhe keni parë shumë vizita vetëm javën e kaluar, Komiteti jonë i Mbrojtjes, dhe të kesh marrëdhënie të shkëlqyeshme nuk do të thotë që të kesh mendime të njëjta dhe kjo është e natyrshme mes miqsh.

Jeta Xharra: Atëherë cilat janë çështjet dhe po përpiqem të jem sa më diplomate që është e mundur, marr parasysh që ju si diplomat, detyra juaj nuk është që të shpalosësh çdo gjë që flitet në takime private, por deri në masën që mund të na tregoni publikisht, cilat janë këto mosmarrëveshje mes miqve siç e thatë edhe ju, cilat janë ato mosmarrëveshje mes jush dhe ministres apo qeverisë?

Joern Rohde: Unë mund të jem shumë transparent, sepse shumica e tyre janë të njohura, sepse ditëve dhe javëve të fundit ishte edhe në titujt kryesor, dhe mund të jem i zëshëm për këtë, ne ndajmë synimin e Kosovës që të jetë anëtare e Këshillit të Evropës sa më shpejt që është e mundur, sepse Kosova është i vetmi shtet që nuk është anëtar në Evropë, edhe pse disa shtete rishtazi janë larguar, por se dallimi i vetëm ka të bëjë me mënyrën më të mirë se si të arrihet ky synim sa më shpejt që është e mundur dhe ne kemi thënë publikisht që Këshilli i Evropës është organizatë e sundimit të ligjit dhe mos zbatimi i aktgjykimit të Gjykatës suaj të Lartë është shkelje e qartë e sundimit të ligjit dhe jo mënyra më e mirë për ta arritur këtë synim sa më shpejt që është e mundur.

Jeta Xharra: Ju po flisni për aktgjykimin lidhur me Manastirin e Deçanit?

Joern Rohde: Po.

Jeta Xharra: Është e qartë që kjo deklaratë është shumë publike por pse atëherë, pasi që kemi parë për kohë shumë të gjatë që komuniteti ndërkombëtar i ka bërë presion qeverisë së Kosovës që ta zbatojë këtë vendim, pse atëherë nuk ekziston perspektiva për të thënë që kjo pikërisht është arsyeja që të bëhemi anëtar i Këshillit të Evropës, sepse kjo mund të përdoret si vegël për të bërë që institucionet tona ta zbatojnë këtë vendim dhe nëse rasti shkon në Këshill të Evropës dhe fitohet sepse është besimi që Manastiri ka të drejtë në këtë drejtim atëherë pse mos të dërgohet në Këshill të Evropës dhe të fitohet rasti atje.

Joern Rohde: Kosova është shtet demokratik dhe në një shtet demokratik ju keni një garantues të kushtetutës e që është Gjykata Kushtetuese dhe kjo gjykatë ka nxjerr një vendim të plotfuqishëm dhe nëse doni të bëheni anëtarë të Këshillit dhe paraprakisht nuk silleni si duhet kjo nuk është receta për t`u bërë anëtar.

Jeta Xharra: Për këtë arsye njerëzit i dërgojnë rastet në Këshillin e Evropës dhe shtetet demokratike janë anëtare të Këshillit dhe rastet kundër këtyre shteteve dërgohen atje.

Joern Rohde: Po rastet dërgohen edhe në Gjermani ku qytetarët padisin Gjermaninë në Gjermani.

Jeta Xharra: Kjo nuk do të thotë që jeni shtet i padisiplinuar ose i paligjshëm…

Joern Rohde: Nëse ju dëshironi të bëheni anëtar i Këshillit dhe do të mund të përdorej argumenti ku mund të mos silleni si duhet dhe pastaj posa të jeni anëtar një vendim do merrej nga Këshilli, por se vendimi tanimë është nxjerrë. Më lejoni vetëm që t`u lexoj se dje Iniciativa Evropiane për Stabilitet publikoi një shënim të vogël dhe në fund të shënimit thotë që për t`u anëtarësuar në Këshillin e Evropës anëtarët duhet të zotohen, neni 3 i Statutit përcakton që: çdo anëtar i Këshillit të Evropës duhet t’i pranojë parimet e sundimit të ligjit, etj. roli i Këshillit të Evropës është t’i ndihmojë qeverisë demokratike të bëjë atë çfarë duhet të bëjë që në çfarëdo rasti ta respektojë Konventën për të drejtat e njeriut dhe kjo është çfarë kërkohet nga Kosova këtu edhe në rastin e Deçanit. Të gjitha këto janë çështje të brendshme të Kosovës dhe Manastiri i Deçanit është në Kosovë dhe Gjykata Supreme dhe Kushtetuese janë institucione të shtetit të Kosovës dhe zbatimi i aktgjykimit të tyre është një çështje parimi për çdokënd që e respekton kushtetutën e Kosovës dhe këtu nuk ka koncesion apo diçka për të cilën mund të negociohet por duhet të mbështetet nga një konsensus i gjerë në Kosovë pasi që kryesisht është në interes të të gjithë qytetarëve të Kosovës dhe në interesin e tyre koha ka ardhur që të keni një situatë ku të gjitha palët, Prishtina, Deçani dhe Strasburgu do jenë fitues dhe kjo na tregon të gjitha, bëni atë tash dhe pastaj mund të merrni numër të konsiderueshëm të votave për t`u bërë anëtar i Këshillit.

Jeta Xharra: Sa është ky numër i konsiderueshëm i votave që varet nga ky zbatim i vendimit?

Joern Rohde: Vitin e kaluar Gjermania ka bërë shumë për të bërë votimin në Komitetin e Ministrive për ta bartur në Asamblenë Parlamentare dhe kjo ishte 2/3 e votave të shteteve anëtare dhe ky numër i votave u arrit nga shumica, 35 nga 47 vota, dhe fituam 2/3, dhe tani Asambleja Parlamentare duhet të debatoj dhe sot e pash deklaratën nga raportuesja Dora Bakoyanis që tha se mos zbatimi i vendimit për Manastirin e Deçanit është shkelje e qartë e sundimit të ligjit dhe deri më tani nuk e ka prezantuar raportin por ka bërë një shënim informativ duke thënë që ende s’ka ardhur koha për vendim. Asambleja Parlamentare ka rol konsultativ siç thotë edhe vet emri por se vendimi do të merret nga Këshilli i Ministrave. Nëse Kosova nuk e kalon Asamblenë Parlamentare kjo nuk është shenjë e mirë për marrjen e një vendimi të shpejtë, dhe më lejoni të përsëris se dëshirojmë që Kosova të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës sepse ka një simpati shumë të madhe për Kosovën që ajo të bëhet anëtare por tani është në dorën e Kosovës ta bëjë pjesën e saj në rrugën për anëtarësim në Këshill të Evropës dhe s’dua t’i përsëris thirrjet e të gjitha organizatave ndërkombëtare apo qeverive por se Deçani është një rast që duhet të kryhet.

Jeta Xharra: A është kusht i qartë, ashtu që nëse Kosova e zbaton këtë vendim do jetë anëtare, apo është vetëm një rreng?

Joern Rohde: U tha edhe këtu nëse keni një aktgjykim të formës së prerë nga gjykata juaj dhe ju nuk e zbatoni atë, kjo nuk lë përshtypje të mirë dhe për shumicën e anëtarëve po e shoh si kusht apo si rekomandim dhe tani varet nga Kosova të vendos dhe nuk është vendimi jonë.

Jeta Xharra: A po thoni që nëse Kosova e zbaton këtë vendim shtetet do të votojnë që Kosova do të bëhet anëtar i Këshillit të Evropës apo nuk po garantoni?

Joern Rohde: Këtu jemi në politikë dhe mund të them që për Asamblenë Parlamentare ekziston një votë simpatike për Kosovën por kam parë shtete anëtare duke thënë që ende nuk është arritur progres lidhur me të drejtat e pakicave, ASMM, pastaj shpronësimi që gjithashtu ishte cituar nga Znj. Bakoyanis.

Jeta Xharra: Në rregull. Pasi që ky është një vendim aq i rëndësishëm për Kosovën z. Rohde, dua të futemi në detaje, që nëse ky vendim nuk zbatohet nga komuna e Deçanit, ndoshta ju dini më shumë por situata që e di unë është që komuna e Deçanit nuk do që ta regjistrojë këtë tokë në kadastër si pronë e Manastirit. Para se t’iu ftoja në këtë intervistë, kontaktova me Kryetarin e Deçanit për ta konfirmuar nëse kjo është e vërtetë dhe ai më tha që nuk ka gjasa që ndonjëherë do të lejoj një vendim të padrejtë që ishte nxjerrë gjatë kohës diskriminuese të Millosheviqit kur kjo çështje ishte ngritur ku toka që qytetarët lokal besojnë që është pronë e tyre ishte marr nga ta dhe i ishte dhënë Manastirit. Ata e konsiderojnë këtë një vendim historikisht i padrejtë dhe është e qartë që çdo gjë që thatë ju është e vërtetë që Gjykata Kushtetuese ka nxjerrë aktgjykim por se e para është që kryetari i Deçanit është i bindur që nuk do e zbatojë atë dhe e dyta është që jemi në një shtet ku kryeministri nuk mund ta obligojë kryetarin e komunës që ta zbatojë atë sepse jemi në një shtet demokratik. Kryeministri jonë nuk është sikurse Vuçiqi dhe Rama ku vetëm me një ngritje gishti i ftojnë kryetarët e komunave dhe i urdhërojnë të bëjnë gjëra. Ai ka vetëm dy apo tri komuna në tërë Kosovën dhe nuk mund ta urdhërojë Ramosajn dhe këtë e vërtetova që Ramosaj nuk do e bëjë këtë, ju e lexuat shënimin e Iniciativës Evropiane për Stabilitet se duhet të ekzistojë konsensus në shoqërinë kosovare që vendimi duhet të zbatohet por se nuk ka konsensus në shoqërinë kosovare. Nuk ka besim që kjo është diçka që është nuk është e drejtë në lidhje Manastirin dhe për të qenë e sinqertë me ju konsensusi në shoqërinë kosovare është që Gjykata Kushtetuese ishte e korruptuar dhe kjo është çfarë shumica e shoqërisë beson. Kjo është situata në të cilën jemi, dhe dua të jem e drejtpërdrejtë, a i keni bërë presion Ramush Haradinajt, i cili është kryetar i partisë në të cilën bën pjesë Ramosaj?

Joern Rohde: Nuk dua të futem në debatin nëse kryetari i komunës ka të drejtë, çdo qytetar dhe çdo kryetar i Kosovës ka të drejtë mendimi apo kritike por në çdo shtet demokratik vendimet e gjykatës duhet të zbatohen dhe kjo është e tërë kjo është res judicata, diçka e përfunduar, çfarë politikanët thonë apo nuk thonë s’ka rëndësi por nëse vendimet e gjykatës nuk zbatohen kjo e minon autoritetin e gjykatës dhe mund t’i keni të gjitha mendimet e mundshme për atë nëse gjykata kishte të drejtë apo ishte e korruptuar, gjithashtu kishim diskutime të ngjashme në Gjermani kur në vitin 1994 Gjykata Kushtetuese vendosi që të gjitha shpronësimet e Stalinit gjatë periudhës 1945-1949 nuk mund të prekeshin, ishin miliona hektarë në Gjermaninë lindore, jo 24 hektarë por miliona hektarë dhe shumë njerëz nuk e mirëpritën vendimin e gjykatës por se vendimi u aprovua dhe zbatua. Këtu përfundon tregimi.

Jeta Xharra: Po, por e kuptoni që po flisni për vitin 1945 dhe sot nëse një qytetar juaji merr një vendim të Gjykatës Kushtetuese të cilën e konsideron të padrejtë, e ju e përmendet res judicata, ku do ankohet ai qytetar gjerman?

Joern Rohde: I njëjti argument ishte përdorur duke thënë që ky ishte një regjim komunist që kishte bërë shpronësimin dhe se tani jemi në një shtet demokratik dhe shpronësimi ishte bërë ilegalisht dhe argumenti ishte i ngjashëm…

Jeta Xharra: Dhe kur ishte kjo, në cilin vit?

Joern Rohde: Pas bashkimit të Gjermanisë.

Jeta Xharra: Do të thotë pas vitit 1949, apo jo?

Joern Rohde: Jo, shpronësimi në Gjermaninë lindore ishte bërë nga Stalini pas luftës deri në vitin 1949 dhe pas bashkimit të Gjermanisë njerëzit kërkonin t’ju kthehej pronësia e këtyre tokave sepse ato ishin shpronësuar ilegalisht dhe gjykata vendosi që Gjykata Kushtetuese e dinte çfarë kishte bërë diktatori komunist Stalin në Gjermaninë lindore por se vendimi do të qëndrojë. Dhe shumë njerëz thanë që ky është vendim i gabuar…

Jeta Xharra: A e dërguan këtë rast në Këshill të Evropës?

Joern Rohde: U përpoqën.

Jeta Xharra: Çfarë iu tha Këshilli?

Joern Rohde: Gjykata Evropiane për të drejtat e njeriut do të pranojë rastet vetëm nëse gjenden shkelje në aktgjykimin kombëtar.

Jeta Xharra: Pse nuk e bëni të mundur që rasti i Deçanit të dërgohet në Këshillin e Evropës apo në Gjykatën Evropiane për të drejtat e njeriut?

Joern Rohde: Tani jemi futur në një rreth ku gjërat po përsëriten, ne po flasim për një shtet që dëshiron të bëhet anëtar dhe nëse doni të bëheni anëtar ju duhet të dëshmoni që nuk e minoni autoritetin e gjykatës suaj dhe kjo gjë është e thjeshtë. Kur vitin e kaluar raportuesi ligjor i Këshillit të Evropës ishte këtu ai ishte ish presidenti i Komisionit të Venedikut dhe përmbajtja ishte e njëjtë edhe atje.

Jeta Xharra: Faleminderit për shpjegimin edhe për këtë analogji që e bëtë me shpronësimin e Stalinit dhe mendoj që është një analogji interesante por se këtu jemi në Kosovë dhe jemi në një situatë ku kemi ngecur, por për të vazhduar bisedën dua që tani të flasim për zbatimin e vendimit për dinarin nga BQK, pse patëm një reagim aq të fortë nga komuniteti ndërkombëtar në lidhje me këtë?

Joern Rohde: Dy gjëra, jemi pajtuar që Kosova si shtet sovran ta ushtrojë sovranitetin në tërë territorin, përshirë vendimet monetare, dhe nuk e vëmë në pyetje autoritetin e BQK për ta rregulluar atë, dhe e vetmja gjë për të cilën kemi kritikuar ashpër është mënyra se si është bërë, periudha e tranzicionit, informimi i publikut, dhe kjo është e tëra.

Jeta Xharra: Por pse aq ashpër për diçka që na është kërkuar ta bëjmë para shumë kohe, për diçka që e lufton terrorizmin dhe financimin potencial të terrorizmit? Pse aq ashpër?

Joern Rohde: Sepse me këtë vendim njerëzit preken dhe…

Jeta Xharra: Disa njerëz, 5% e popullsisë.

Joern Rohde: Po, vetëm se 5% nuk është numër i vogël. Gjermania dhe po flasin për vendin tim, kemi thënë që mund ta merrni këtë vendim por mos e bëni në mënyrë të ngutshme, dhe kjo u bë në mënyrë të ngutshme pa informim të duhur. Do të thotë nxirrni një procedurë administrative e jo një fushatë politike dhe përfunduam prapë me shumë dramë dhe kjo nuk është mënyra e duhur. Kur rezultati është i tillë, që kolegu im amerikan flet për një partneritet të degraduar unë për vete do të brengosesha.

Jeta Xharra: Ishte një thashetheme që njerëzit do të mbesin pa ushqim për shkak të këtij vendimi për dinarin, a e keni takuar dikë që është pa ushqim për shkak të këtij vendimi?

Joern Rohde: Jo, nuk kam takuar njerëz pa ushqim por i shoh raportet dhe shoh që njerëzit po e kalojnë kufirin për të nxjerr para nga bankomatet. Prapë, nuk dua të futem në detaje, të gjithë miqtë e Kosovës vazhdimisht kanë thënë që mund ta bëni por në një mënyrë transparente dhe të duhur. Nëse keni një situatë që nuk është e mirë sepse natyrisht që nuk duam të përdoret paraja në mënyrë jo formale…

Jeta Xharra: Kryetari i BQK-së pohoi që ai e kishte informuar Ambasadorin e SHBA-së para se të nxirrej ky vendim. Jam e interesuar të di, si shtete të QUINT-it, kur jeni informuar?

Joern Rohde: E kam ditur në mes të janarit, dy javë më herët, por qytetarët që do prekeshin, vendimi mendoj që u nxor më 27 dhjetor (2023), në mes të sezonit të pushimeve dhe kur nxirrni një vendim që prek shumë aspekte, ekzistojnë aq shumë parametra për t`u shqyrtuar, p.sh. bankat janë të mbyllura, bankat e reja nuk janë të licencuara, pjesa tjetër a dëshiron të bashkëpunojë, natyrisht se Serbia nuk dëshiron të bashkëpunojë, por a ekziston një komunikim i qartë me ata që do të preken nga ky vendim, jo vetëm u tha që prej 1 shkurt (2024) do kemi këtë vendim, atëherë pse e kritikuam, sepse nuk po e shohim që është bërë në mënyrë të duhur, dhe tani kemi takime krize njërin pas tjetrit, përfaqësuesi special i BE-së ishte javën e kaluar dhe në vend se të flasim për aspekte afatgjata se si të zbatohet marrëveshja e Ohrit dhe e Brukselit, ne po flasim për çështje të ndjeshme dhe kjo për mua është fatkeqe?

Jeta Xharra: A mendon që çështja e vendimit për dinarin është e ndjeshme apo po e dramatizoni?

Joern Rohde: Nuk po e dramatizoj, nuk e di se si paguhen spitalet, çerdhet në pjesën veriore dhe jugore të lumit Ibër. Deri më tani kishit protesta paqësore por nuk dua të përfundojmë në një situatë…

Jeta Xharra: Spitalet dhe çerdhet në veri, a paguhen me para të Kosovës?

Joern Rohde: Nuk e di. Shumica e institucioneve kanë marr fonde nga Beogradi dhe kam parë deklarata ku pensionet u janë paguar serbëve të Kosovës nga Kosova dhe në të njëjtën kohë ata marrin para nga Beogradi.

Jeta Xharra: Spitalet ndoshta jo, por se komunat sigurisht se obligohen që t’i paguajnë pagat shkollave dhe çerdheve.

Joern Rohde: Por se e dimë dallimin në paga.

Jeta Xharra: Dallimi është se ata marrin paga dyfish më të mëdha se mësimdhënësit ekuivalent shqiptar. Serbët kanë dy paga.

Joern Rohde: Po, edhe janë paguar më shumë. Sidoqoftë, çfarë dua është një proces të qetë, dhe nuk e kemi një tranzicion të qetë, përndryshe a mendon që dua të merrem me pagat e spitaleve dhe komunave njëjtë sikurse nuk dua të merrem me çështjen e targave, prapë po flasim për një proces i cili nuk ishte prezantuar në një mënyrë që mendojmë që do të duhej të prezantohej.

Jeta Xharra: Ambasador e vlerësoj atë çfarë thatë që kjo ishte një lëvizje politike populliste, por për ta lënë atë mënjanë, dua që t’i tregoni shikuesve, njerëzve të rëndomtë që kur shohin përgjigjen e komunitetit ndërkombëtar, jo medoemos tuajin, por në përgjithësi përfaqësuesve tjerë të qeverisë së SHBA, BE-së, kanë filluar të krijojnë një ndjenjë që besueshmëria në komunitetin ndërkombëtar nuk është siç ka qenë sepse gatishmëria që shfaqet për ta kritikuar Kosovën për çdo lëvizje në krahasim me atë se me çfarë diplomacie dhe maturie komuniteti ndërkombëtar përgjigjet ndaj disa gjërave katastrofale që Serbia i bën në Kosovë dhe ndaj Kosovës, duke e penguar Kosovën; dhe çfarë mund t’i thoni kësaj audience, që ka krijuar përshtypjen që jeni të gatshëm ta kritikoni Kosovën sepse jeni mësuar që Kosova të jetë qenushi juaj dhe kjo është përshtypja e njerëzve që takojmë në rrugë, çfarë do i thoni atyre?

Joern Rohde: Së pari nuk do e përdor fjalën tënde që është një lëvizje populliste, unë thash në fillim që është lëvizje e ligjshme por duhet të bëhet në mënyrë të duhur. E dyta është që ne e theksojmë vazhdimisht që jemi miq dhe aleatë tuaj, dhe pa dashur ta përsëris Gjermania është një aleat i fortë i Kosovës dhe do vazhdojë të jetë aleat i fortë i Kosovës dhe ne kemi mosmarrëveshje me qeveritë dhe kjo është ajo çfarë kritikojmë, d.m.th mënyrën se si i bëni gjërat. Nuk duhet të shihet sikurse ne gjithmonë e kritikojmë Kosovën. Ne po ashtu kemi pyetur vazhdimisht Serbinë se pse ai udhëheqësi i bandës, i pretenduar, i sulmit të Banjskës është ende i lirë. Pse ka ai urdhërarrest të kuq nga INTERPOL-i? Pra, jemi edhe atje, por unë jam këtu në Kosovë, si dhe mund të më pyesni për gjithçka në Kosovë, si dhe jam…

Jeta Xharra: Mirë pra, t’ju pyes diçka për Kosovën. Njerëzit duan të dinë se sa, duke qenë që jeni përkrahës i zëshëm i Kosovës, sa është duke e ndihmuar Gjermania Kosovën për të hyrë në INTERPOL, apo për të siguruar njohje, pra na tregoni për përpjekjet që jeni duke bërë si mik i madh i Kosovës?

Joern Rohde: Prapë i kthehem Këshillit të Evropës. Vitin e kaluar, ishim miqtë më të mirë të Kosovës, pa u lëvduar, kemi telefonuar, i kemi bërë thirrje secilit anëtar të Këshillit të Evropës për të votuar pro. Pra, secili diplomat gjerman në secilin shtet të Evropës që është shtet anëtar i KiE-së ka shkuar tek qeveria e atij vendi dhe ka kërkuar që të votohet pro për Kosovën. Ministrja ime, personalisht, gjatë Komitetit të Ministrave, ka shkuar tek Kryesia si dhe i ka bindur që ta fusin si pikë të agjendës, sepse Këshilli i Evropës kishte, apo ka traditën e konsensusit. Ky është vetëm një shembull, gjithmonë e përkrahim Kosovën që të zgjerojë sovranitetin, si dhe të rrisë anëtarësimet në organizata ndërkombëtare. Megjithatë, qeveritë e Kosovës duhet të kuptojnë që duhet të kryeni pjesën tuaj, duhet të krijoni atmosferën në të cilën miqtë e mirë ndjehen të trimëruar që ta bëjnë atë hapin shtesë. Nuk ndihmon fare rasti i Deçanit për Këshillin e Evropës, apo për Asociacionin, kur qeveria vendos të mos pranojë këshillat tona. Këshillat tona nuk janë gjithmonë të natyrës që do fitonin çmimin Nobel për paqe, por, unë do të thosha që kompromisi dhe qasja inkrementale janë mënyrat për të ecur përpara.

Jeta Xharra: Mirë. Dua tani të flasim për atë që sapo thatë, pra që nuk është retorike, që ju e përkrahni miken tuaj të madhe, Kosovën, Gjermania është mbështetëse e fuqishme e Kosovës, jo vetëm kjo, keni shkuar edhe më tutje. Herën e fundit që keni qenë këtu, disi më befasuat edhe mua, sepse jo vetëm që jeni përkrahës i shtetit tonë, por keni thënë posaçërisht për këtë qeveri, dhatë një deklaratë që më befasoi atëherë, që ju mendoni që kjo qeveri është më pak e korruptuar sesa ndonjë tjetër. Kjo çel hapësirën për diskutime më të mira me investitorë, e lëvduat këtë qeveri, e për befasinë time, sepse nuk shohim në praktikë shumë njerëz të korruptuar që po shkojnë në burg, e kjo është masa jonë për atë nëse korrupsioni tolerohet në këtë vend apo jo. Kështu, dua t’i kthehem asaj bisede për ekonominë. Dua të jem e drejtpërdrejtë, prej herës së fundit që keni biseduar me mua për një perspektivë më të mirë për investimet gjermane në Kosovë, a ka pasur ndonjë investim domethënës të ri nga Gjermania këtu?

Joern Rohde: Së pari, gjykimin tim e kam bazuar në atë… po them kështu, njerëzit apo politikanët në secilin vend mund të deklarojnë shumë gjëra, por kemi pasur disa renditje për Kosovën që janë ngritur në vitet e fundit, do të mund të shkonin edhe më lart, sepse gjithmonë ka hapësirë për përmirësim, që të jem i sinqertë do të doja të shoh edhe më shumë investime, për momentin. Investitorët shohin televizionin në Gjermani dhe shohin gjërat që ndodhin, shohin kriza, si vitin e fundit, që patëm disa momente të ndezjes, ato barrikadat, sulmet e majit ndaj ushtarëve të KFOR-it, si dhe pastaj edhe Banjskës. Pra, kur shihen gjëra të tilla në lajme, nuk është se ndihmojnë fort, sigurisht. Nuk e fajësoj qeverinë për këto ngjarje, por kur shohin njerëzit gjëra të tilla, thjesht thonë që kjo nuk më duhet, ka mbi 200 shtete të botës ku mund të investoj, pra nëse janë duke kërkuar vende të huaja. Ka pasur përmirësime, mendoj që deri më tash, dje sapo e pashë që jemi investitorët më të mëdhenj në Kosovë, por që pjesa më e madhe është në ndërtimtari, nuk është ndonjë investim transformues…

Jeta Xharra: Kur thoni që jeni investitorët më të mëdhenj në Kosovë në kuptimin e…

Joern Rohde: Në investime të huaja direkte (IHD).

Jeta Xharra: Që i bie, njerëzit, diaspora, që të jemi të qartë, njerëzit nga diaspora vijnë, individë pra që investojnë, shtetas gjermanë, por me gjasë qytetarë të Kosovës, që investojnë në prona të paluajtshme.

Joern Rohde: Po, shpesh investojnë në prona të paluajtshme, por kemi edhe investime të vogla të tjera. Supozova që pyetjen e kishe për ndonjë investitor “engjëll” që mund të vijë…

Jeta Xharra: Po pyes për ndonjë fabrikë, investime në prodhimtari…

Joern Rohde: Ka të tilla të vogla, por që nuk janë…

Jeta Xharra: A mund të krahasohemi me Serbinë, sepse kjo do të ishte domethënëse. Po pyes pra për mendësinë e investitorëve gjermanë, shkojnë më shumë drejt Serbisë apo gjetiu?

Joern Rohde: Nuk e di nëse është mirë të bëhet ai krahasim, nuk do ta kufizoja tek investitorët gjermanë. Investitorët shkojnë në vende ku kanë siguri, ku kanë tregje, si dhe aty ku kanë mbështetjen e qeverisë. Tani, kur bëhet fjalë për Serbinë, mund të them vetëm që kam biseduar me investitorë, njërin prej kolegëve të mi, si dhe më thonë që ka një investim prej 80 milionësh nga Nestle në Serbi, si dhe funksionon. Vitin e kaluar, kompania gjermane Continental bëri një investim atje, si dhe të gjitha premtimet e atëhershme u zbatuan.

Jeta Xharra: Shiko, mund ta konfirmoj edhe me burimet tona, që për shkak të sulmit në Banjskë ka pasur edhe anulime në hotele, për shembull, njerëzit e kanë vizituar Kosovën më pak. Pra, kjo gjithsesi është reagimi që edhe ne shohim, si dhe për këtë dua të shkoj pak më tutje. Të flasim për faktin, çfarë bëjmë në situatën kur Serbia duket vend i qetë, por që dërgon terroristë nga Serbia, të armatosur me armatim nga Serbia në Kosovë, e krijon atë pasiguri, frikëson investitorët, por prapë, Serbia duket vend më paqësor, ndërsa Kosova ka pika të tilla të nxehta?

Joern Rohde: Po pra, e mu për këtë Gjermania, bashkë me partnerët nga SHBA-ja dhe ata evropianë, është aq aktive në normalizimin e marrëdhënieve. Më së pari, ishte plani franko-gjerman, pastaj u bë Plan Evropian, plan gjithëpërfshirës ky.

Jeta Xharra: Po, por ambasador…

Joern Rohde: Më lini…

Jeta Xharra: Ambasador, e kuptoj dhe e mbështes faktin që jeni të përkushtuar për dialogun. Por, fakti që në këtë situatë, investitorët shohin që ju edhe e ndëshkoni Kosovën, e sanksiononi Kosovën, por jo Serbinë, është më shumë tregues që në terma të gjerë, ju po pajtoheni me Serbinë?

Joern Rohde: Jo nuk e bëjmë këtë, shiko, investitorët nuk shohin gjithmonë komunikatat e qeverisë. Ata shohin, siç e thashë, edhe mediat kanë rolin e tyre, si dhe marrin vendimet e veta. Sigurisht, nëse nuk ke ndonjë treg lokal, sigurisht që ka dallim midis një vendi që ka 1.4 milionë dhe një vendi që ka 7 milionë banorë. Ky është fakt.

Jeta Xharra: Po, ky është argument. Megjithatë, nuk mund ta nënvlerësojmë faktin që cilido investitor normal do të bënte pyetje, si informatë e parë që do të marrë për Kosovën, është që është nën sanksione. Ata duhet të eksportojnë, do ta kuptojnë që për shembull, Bashkimi Evropian ka pezulluar projektet zhvillimore në Kosovë, fondet e IPA-s janë ndalur, pra që BE-ja ka vendosur që të mos investojë paratë e veta, pse do të donte një investitor ta bënte këtë?

Joern Rohde: Unë do ta ktheja pyetjen në të kundërtën: Pse nuk po vepron Qeveria e Kosovës në atë që është kërkuar nga BE-ja për të hequr sanksionet? Kjo është pyetje që vazhdojmë ta bëjmë, sepse Kosova ka kornizë atraktive për investitorë: ka shkallë të ulët tatimore, si dhe ka euron si valutë, por që ka nevojë për më shumë, për të rritur besimin e investitorëve. Duhet të ftoni investitorët, t’i pyesni se pse nuk investojnë? Nuk jam krejtësisht i sigurt nëse…

Jeta Xharra: Po, por unë po ju pyes juve, ju thoni që i kërkoni Serbisë që të merret me Milan Radoiçiqin, që është kriminel, më së paku në listë të zezë, apo terrorist në rastin më të keq për neve, nuk po i thoni Serbisë, që derisa ta arrestoni këtë person të tmerrshëm, do të keni sanksione, por i mbani sanksionet ndaj Kosovës?

Joern Rohde: Së pari, ka disa masa të vendosura ndaj Kosovës, të cilat mund të kthehen mbrapsht menjëherë nëse Kosova vendos të zbatojë këshillat që i kemi dhënë. Serbia nuk ka mbyllur ndonjë kapitull për integrimin evropian për disa vite me radhë, pra nëse nuk ka përparim në këto raste, nuk shoh ndonjë ecje në atë pikë. E ky është po ashtu fakt.

Jeta Xharra: Tani që e përmendët, sanksionet kanë të bëjnë me zgjedhjet në veri, kryetarët shqiptarë… çfarë mendoni që do të ndodhë, tani që Qeveria ka ecur përpara me organizimin e peticionit, si e shihni që do të avancojë kjo?

Joern Rohde: Deri më tash, procesi ka filluar, si dhe besoj që pengesa e parë është hequr, pra që inicimi bëhet me 20% të votuesve, që duhen vërtetuar, si dhe besoj që kjo do të ndodhë si fazë vijuese. Hapi i radhës është që të mbahet referendumi për shkarkimin e tyre, si dhe qeveria është e përkushtuar ta vazhdojë atë proces, sepse qeveria e di, si dhe të gjithë ne e dimë, që kryetarët janë zgjedhur, por që nuk kanë ndonjë legjitimitet me 3 apo 4 për qind të votave. Kështu, të gjitha palët janë të interesuara që të shohin kthimin e serbëve të Kosovës në institucione, për të pasur kryetarë legjitimë. Ky proces në ditët në vijim do të ecë me fazën e ardhshme.

Jeta Xharra: Tani nja dy pika për fund të kësaj interviste, jemi në mars, ka dy gjëra që kanë ndodhur në këtë muaj, për Kosovën, muaji i marsit është muaji në të cilin shumë civilë dhe luftëtarë të lirisë së Kosovës kanë vdekur, si dhe ka organizime përkujtimore për ta. Pra, në këtë muaj, njëkohësisht, shohim lëvizjet e djathta ekstreme që vazhdojnë të rriten në Evropë. Dua t’ju pyes nëse mendoni që Kosova ka bërë mjaftueshëm në aspektin e drejtësisë tranzicionale?

Joern Rohde: Nuk e shoh se çfarë lidhje ka e djathta ekstreme me drejtësinë tranzicionale, por ajo që shoh unë është që kemi shumë organizime komemorative, 25 vite të KFOR-it… është kaq e rëndësishme, si dhe tash po flas edhe personalisht, për pasionin tim personal të ballafaqimit me të kaluarën. Por, duhet që kjo të vihet në kontekstin e duhur, sepse nuk mund të vazhdohet gjithmonë duke u kthyer prapa, duhet të merremi edhe me të ardhmen. E kaluara është pjesë e trashëgimisë suaj, por duhet që të shohim drejt së ardhmes, ashtu që të mos kaploheni nga e kaluara. Drejtësia tranzicionale është e rëndësishme, sepse pandëshkueshmëria është shumë gjë e keqe, nuk duhet të ketë pandëshkueshmëri për krimet e supozuara të luftës.

Jeta Xharra: A mund t’ju kërkoj tash një perspektivë më personale për historinë? Sepse do të përpiqem të bëj një analogji që mund të mos ju duket aq e duhur, por 25 vjet pas Luftës së Dytë Botërore, çfarë do të ndodhte me Gjermaninë dhe Francën nëse do t’iu duhej të hynin në një dialog, pra pas luftës, por tek njëra anë do të ishte Gebelsi ende gjallë, sepse ka qenë ministër i Informacionit i Hitlerit, ndërsa sot kemi Vuçiqin që ka qenë ministër i informacionit i Millosheviqit, që udhëheq me Serbinë; pra, si do të ishte puna me Gjermaninë, nëse Gjermania dhe Franca do të duheshin të flisnin me njëra-tjetrën, derisa pasardhësit e Hitlerit do të ishin ende gjallë dhe udhëheqës të vendit, Gjermanisë?

Joern Rohde: Pyetje e vështirë, por t’iu jap ca shembuj të rasteve kur Gjermania është pajtuar me Izraelin. Në atë kohë, kancelar ishte Adenaueri, ndërsa shefi i kabinetit të tij ishte një person i quajtur Hans Klopke, që ishte autori i ligjeve racore të Nurembergut, që e kishin kthyer popullatën hebreje në Gjermani në të huaj, pra edhe ne kemi pasur figura tejet komplekse. Kur ishte Villi Brandt, para se të bëhej kancelar apo ministër i Jashtëm, ai ishte migrant, pjesë e diasporës, shefi i tij ishte kancelari gjerman Kizinger, që ishte pjesëtar i Partisë Naziste. Pra, edhe në kuadër të pajtimit, kishim miliona gjermanë që kishin prapavijë të komprometuar, pra duhet që të zgjasim dorën…

Jeta Xharra: Atëherë, ky është lajm për ne, pra nuk i kishit nxjerrë jashtë qeverisë të gjithë pjesëtarët e nazistëve…

Joern Rohde: Megjithatë, ai ka qenë vetëm anëtar i Partisë, nuk ka qenë veprimtar, ka qenë djalë i ri në atë kohë… Ajo që dua të them është që sigurisht kriminelët do të duheshin ndjekur penalisht, nuk është se kemi bërë punë aq të mirë aty. Ministria ime, pas krijimit të Republikës Federale, nga 9 drejtorë të përgjithshëm, 8 sosh kishin qenë anëtarë të Partisë Naziste, pra nuk është se mund të thoshim atëherë që këto janë figura të panjollosura. E kjo gjë na ka ndjekur deri në fillimin e viteve 2000, kur pati lajme për vdekje të njerëzve, pas vdekjes, shkruhej aty që …

Jeta Xharra: Jam e interesuar të di nëse shoqëria e diskutonte këtë gjë…

Joern Rohde: Po, por edhe mori shumë kohë. As në drejtësi, shumica e gjyqtarëve nuk ishin përjashtuar, ata vazhduan pa ndërprerë, pra kishin qenë gjyqtarë gjatë periudhës naziste. Vetëm në vitet e 1960-ta filluam që të ballafaqoheshim vërtetë me historinë, sepse shumica dëshironte ta harronte, ndërsa të tjerët ishin viktima, babai im ka qenë migrues nga ajo që sot njohim si Poloni. Një histori e tmerrshme, gjysma e familjes së tij ishte vrarë derisa po iknin nga vendi… Mund të ekzistojë edhe narrativi i viktimizimit, por njëkohësisht, shumë gjermanë kanë qenë edhe kryes krimesh. Pra, kur filluam të merreshim me këtë histori, na u deshën pak më shumë se 25 vite.

Jeta Xharra: Më duhet të them që vendi juaj është nikoqir i një prej muzeve më të mira hebreje të botës, si dhe i keni krijuar ato me një respekt tejet të lartë, pra thjesht jeni shembull i kësaj. Megjithatë, dua të flas tutje, siç e thashë, në maj, ndodhin dy gjëra, për neve, ne kujtojmë të rënët tanë gjatë luftës, ndërsa për ju, është përvjetori i 75-të i Federalizmit në Gjermani. Çfarë do të thotë kjo, pse është e rëndësishme?

Joern Rohde: Duke qenë që eksperimenti ynë me demokracinë pas Luftës së Parë Botërore nuk na doli aq mirë, pra u deshën rreth 15 vjet që Republika e Vajmarit (Ëeimar) të vdiste, një vdekje e beftë, sepse nuk pati aq shumë qëndrueshmëri demokratike, nazistët, por po them edhe nga e majta edhe nga e djathta, sulmuan institucionet që ishin krijuar atëbotë. Kështu, herën e dytë, donim që ta bënim këtë punë më mirë. Tani, 75 vjet më vonë, do të thosha që kemi bërë punën më mirë. Gjithsesi që jemi shumë larg nga të qenit të përkryer, bashkë me themelimin e Republikës Federale… Gjermania gjithmonë ka qenë entitet federal…

Jeta Xharra: Cilët janë mësimet që ne mund të nxjerrim nga kjo?

Joern Rohde: E dini, demokracia nuk është gjë e mirëqenë, duhet të luftohet vazhdimisht për demokracinë, çdo ditë. Tani, ju e përmendët edhe ngritjen e lëvizjeve të djathta ekstreme, edhe në Gjermani, disa nga këta njerëz e vënë haptas në pikëpyetje vetë konceptin e demokracisë, flasin për ri-migrimin e të huajve, e kështu me radhë. Të gjitha parimet themeltare, edhe barazia e të gjithëve, po vihen në pikëpyetje. Këtë nuk mund ta lejojmë, pra demokracia duhet të jetë solide. Në vitin 1949, kemi filluar edukatën qytetare në shkolla, mund të keni shkollimin pa pagesë; pastaj, unë kam qenë pjesëtar i forcave të armatosura, si dhe para ca javësh, Kosova zbatoi shembullin gjerman duke vënë brenda FSK-së edhe institucionin e Ombudspersonit, pra në rastin e ankesave. Pra, duhet të kemi institucione demokratike sa më solide që është e mundur, pastaj edhe të jemi të lirë të shprehim mendimin: në javët e fundit, miliona gjermanë kanë demonstruar kundër të djathtës ekstreme, sepse ata thjesht duan të na vjedhin shtetin! Kjo më jep shpresë. Demokracia është gjithmonë me shumë faqe, të mirë, të keqe dhe të poshtër, por që duhet të jetosh me të, siç e ka thënë dikush, nuk di që ka sistem më të keq sesa demokracia, por që është më i miri nga të tjerë!

Jeta Xharra: Ambasador, faleminderit që gjetët kohën për të ardhur këtu, edhe pse e keni të qartë që mund t’ju cimbis rëndë për tema të njëjta, siç janë sanksionet herën e fundit. Në fakt, jam goxha e impresionuar që vazhdoni të vini.

Joern Rohde: Faleminderit shumë, si dhe do të vazhdoj të vij prapë!

Jeta Xharra: Faleminderit shumë!