‘Krenaria’ marshon, në protestë apo aheng

Vitin e kaluar, nën flamurin ‘Në emër të dashurisë’ ishte parada e parë  e komunitetit LGBTQ + në Prishtinë e cila përshkoi sheshin kryesor në Prishtinë. Ishte hera e parë që gëzimi, muzika, flamujt e ylberit dhe vallëzimi shoqëruan marshuesit që kërkonin respekt dhe dinjitet për komunitetin LGBTQ +.

Megjithatë, ‘Në emër të lirisë’, slogani shoqërues i këtij viti, mund të tingëllojë paksa ndryshe në veshët tuaj. Blert Morina nga Qendra për Barazi dhe Liri të Komunitetit LGBT në Kosovë, CEL, shpjegoi se ‘Në emër të lirisë’ nuk është vetëm për respekt, por kërkon që njerëzit të pasqyrojnë paragjykimet e tyre personale.

“Kjo nuk është vetëm e drejtuar drejt shoqërisë apo institucioneve, por ndaj vetes”, tha Morina. “Unë jam i hapur për familjen time dhe jam i mbështetur me të vërtetë, por gjithmonë do të ketë njerëz atje për t’ju bërë të ndiheni keq. Derisa të arrijmë një nivel ku orientimi seksual ose identiteti gjinor do të merret si i mirëqenë dhe nuk do të duhet të diskutohet, atëherë do të jetë një festë e vërtetë “.

Morina është drejtor i CEL, një nga vetëm dy OJQ-të në Kosovë që punojnë për të promovuar dhe përparuar të drejtat LGBTQ +. Ai shpjegoi se përkundër suksesit të paradës së krenarisë vitit të kaluar, komuniteti LGBTQ + është larg nga arritja e barazisë në shkolla, në sallën e gjyqit, në parlament, në shtëpi apo edhe kudo jashtë kryeqytetit.

Nëse krenaria është festuar në një vend për dy vjet ose 20, paradat LGBTQ + përfaqësojnë një përzierje pozitive dhe gjithëpërfshirëse të aktivizmit, protestës dhe festimit. Aftësia për të valëzuar flamurin ylber është një dremitje për progresin e arritur, duke krijuar një platformë për individët që kërkojnë hapësira të sigurta për vetë-shprehje dhe identitet.

Morina beson se ekziston një çekuilibër në atë mënyrë që organizatat dhe shoqëria civile e shohin të drejtat LGBTQ + në Kosovë, megjithatë, të cilat mund të kontribuojnë në izolimin e lëvizjes. Parada e Krenarisë është një mundësi për të synuar këto institucione dhe t’u ofrojë atyre një platformë për të shprehur solidaritetin e tyre.

“Ky është një moment i mirë për t’u ulur me institucionet tona, aktivistët tanë dhe shoqërinë civile. Sa herë që luftojmë për të drejtat tona njerëzore si komuniteti LGBTI, këto shihen si disi të ndara nga pjesa tjetër e të drejtave të njeriut, “tha ai. “Por ne të gjithë duhet të jemi në të njëjtën tryezë, nuk mund t’i jepni prioritete të drejtave të njeriut, nuk ka rëndësi se kush janë ata”.

Krenaria në Kosovë synon të tërheqë vëmendjen në një numër çështjesh ndërlidhëse me të cilat përballet komuniteti LGBTQ +, tha Morina. Gjatë vitit të kaluar, CEL ka bërë fushatë për të drejtat e ndryshimit të emrit dhe të gjinisë për njerëzit transgjinorë, kundër dhunës në familje ndaj komunitetit LGBTQ + dhe është përpjekur të edukojë të rinjtë në komunitetet në mbarë Kosovën rreth barazisë dhe të drejtave të njeriut.

Tani është koha që këto lëndë të mblidhen dhe të trajtohen, sipas Morinës.

“Ne do të kemi shumë diskutime dhe vëmendje nga institucionet e medias dhe shoqëria civile që na rrethojnë këtë javë, kështu që kjo është një kohë e mirë për të ngritur të gjitha këto çështje”, tha ai.

Në shkurt të këtij viti, Qendra Social Për Zhvillim, CSDS, lëshoi një raport duke nënvizuar mangësitë ligjore, medias e përceptimit social mbi komunitetin LGBT.

Përderisa Kushtetuta e Kosovës e ndalon diskiminimin në bazë të identiteti gjinor dhe orientimit seksual, në grupin punues për të ndryshuar Kodin Kriminal, rekomandimet e CSDS-së për të amandamentuar nenin 147 që definon gjuhën e urrejtjes dhe për t’i përfshirë këto grupe në të është refuzuar.

Në anën tjetër, rekomandimet e CSDS-së për të ndryshuar ligjin mbi dënimin ka kaluar , që nënkupton që nëse një kryerës i ndonjë sulmi shënjestron dikënd për shkak të përkatësisë me komunitetin LGBT, atëherë ky mund të rezultojë me një dënim më të rëndë nga Gjykata.

Edhe pse me një progres të shënuar me Paradën e parë vitin e kaluar, parada ishte një sukses relativ, sipas Morinës. Duke e krahasuar me paradat e tjera në vendet e Ballkanit, në Prishtinë ishte më qetë, ndonëse me frikë konstante, organizatorët janë mbështetur nga një numër që kishte ardhur për ta mbështetur lëvizjen e tyre.

“Kemi pranuar shumë kërcënime para paradës dhe ato janë raportuar në media, dhe kemi pas menduar se kjo mund të ndikonte që njerëzit mos të na bashkëngjiteshin. Ishte ndjenjë e mirë. Ishim të lumtur duke e marrë parasysh se si kanë shkuar kur janë organizuar për herë të parë paradat e krenarisë në vendet e regjionit. Nëse e krahasojmë me Beogradin apo Budva-n, kjo ka shkuar shumë mirë, thotë Morina.

Parada e Krenarisë është zgjeruar shumë këtë vit, me punëtori të ndryshme, ekspozita arti, filma dhe panele diskutimi në 5 ditët para paradës. Por, sipas Morinës, Parada mbetet ngjarja më e rëndësishme e javës, duke nxjerrë njerëzit jashtë që përndryshe nuk do ta merrnin mesazhin.

“Ne ende përdorim fjalën paradë në mënyrë që njerëzit të vijnë dhe ofron një vend për njerëzit që të flasin për komunitetin LGBTI”, vazhdoi ai. “Ideja kryesore e paradës është thjesht t’i bëjë njerëzit të vetëdijshëm se komuniteti LGBTI nuk është diçka që është sjellë nga Perëndimi, nuk është diçka e sjellë nga bashkësia ndërkombëtare, se shumica prej nesh kanë lindur këtu, ne jemi shqiptarë ose ne jemi serbë, jemi pjesë e kësaj shoqërie”.

“Ne e quajmë paradë, por le të jemi të ndershëm, kur të hedhim një vështrim te paradat e tjera të krenarisë, e jona nuk është”, tha Morina. “Unë kam qenë me fat që kam pasur mundësi të jem pjesë paradës në Stokholm dhe Amsterdam, ju shihni ndryshimin. Unë isha shumë i lumtur, vallëzova vitin e kaluar në paradën tonë, por në të njëjtën kohë kisha ndjenja të përziera, si: “Çfarë do të ndodhë? Kur do të ndodhin sulmet? Edhe pse ishte diçka e frikshme, të paktën për një kohë të shkurtër, ne kërcyem.”

Shumë qytete në botë e mbështesin paradën e krenarisë me karikatura me bollëk, me flamuj me ngjyra të ylberit që mbulojnë çdo metër katror të ndërtesave, rrugëve, njerëzve dhe kafshëve shtëpiake, në ditët para dhe pas ngjarjes. Organizatorët e Paradës së Krenarisë së Kosovës po ndërmarrin disa masa parandaluese këtë vit, dhe festimet mund të ketë nevojë të jenë paksa më pak të ngjyrosura.

Dy sulme pas paradës së tetorit të kaluar kundër individëve që mbanin flamuj me ngjyra të ylberit, duke i lidhur ata me paradën, nxitën Morinën dhe CEL-in të lëshonin një paralajmërim përpara marshimit të mërkurën.

“Vitin e kaluar, organizatorët dhe njerëzit nga OJQ-të morën shumë kërcënime. Pas përfundimit të paradës, dy persona u sulmuan për shkak se ende mbanin flamuj. Njëri prej tyre u rrah, tjetri arriti të shpëtojë”, tha ai. “Kështu që ne thamë që kur të largoheni, largohuni në grupe, hiqni çdo material promovues që do t’ju lidhë me paradën. Ne e pamë si shumë të rëndësishme për ta shkruar.”

Morina shpjegoi se mbajtja e njerëzve të sigurt do të jetë gjithnjë më e rëndësishme sesa valëvitja e flamurit dhe kjo shpesh do të thotë të pranosh se ata për të drejtat e të cilëve po marshohet nuk do të jenë aty për ta parë atë.

“Në Ballkan në përgjithësi, kjo liri do të marrë pak kohë. Me faktin se shumë njerëz ende nuk mund të marrin pjesë, sepse ata nuk janë të hapur apo janë shumë të frikësuar, sigurisht që do të duhet kohë para se të festojmë”, tha Morina.

Morina theksoi se sa e rëndësishme ka qenë për politikanët e nivelit të lartë që të shprehin mbështetjen e tyre për paradën dhe se ajo mund të ofrojë më shumë besueshmëri për komunitetin LGBTQ +. Por pritja e pjesëmarrjes së presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi para paradës së vitit të kaluar ishte më e errët se sa pritej, sipas Morinës.

“Edhe pse thamë se do të ishte e mahnitshme ta kishim miratimin nga presidenti ose kryeministri, sepse kjo do të paraqiste një tablo të ndryshme për shoqërinë, por ata as nuk marshojnë. Shumica e tyre [mediat] e panë atë si një viktimë, se ai ishte i detyruar të ishte atje nga bashkësia ndërkombëtare”, tha ai. “Unë jam i zhgënjyer që si president ai dha intervista, por ai nuk marshoi me ne. Kjo tregon sa shumë mbështetje ka ai me të vërtetë.”

Të martën, partia politike ‘Fjala’ kundërshtoi nismën për mbajtjen e Paradës së Krenarisë, duke cituar pikëpamjet ekstremiste të komunitetit LGBTQ + dhe qëllimin e tyre për të shkatërruar familjen shqiptare si justifikim për heqjen e Paradës së Krenarisë nga hapësira publike.

Para paradës së vitit të kaluar, kreut të partisë, Gëzim Kelmendi, iu kishte fshirë postimi i tij në Facebook pas shkrimit të një statusi që konsiderohej homofobik dhe kundër standardeve të komunitetit të Facebook-ut në shenjë proteste ndaj paradës.

Megjithëse raporti i CSDG-së tregoi se perceptimet negative në media për komunitetin LGBTQ + u pakësuan në vitin 2017, opinioni publik i shprehur në media pasqyron mungesën e mbështetjes së komunitetit LGBTQ + në të gjithë vendin, sipas Morinës.

Dalja jashtë kufijve të Prishtinës është ende problem, dhe Morina pranoi se atmosfera e tolerancës nuk shkon përtej mureve të qytetit.

“Shumica e komunitetit ndërkombëtar u vendosë në Prishtinë pas luftës dhe kjo i dha qytetit ndjenjën se gjërat janë më të hapura dhe diversiteti është më i pranuar,” tha ai. “Por nëse shkoni në Gjakovë për shembull, në vendin ku kam lindur, është shumë ndryshe”.

Dalja jashtë kryeqytetit vazhdon të jetë një luftë, si për Krenarinë ashtu edhe për CEL-in, tha Morina. Përkundër përpjekjeve për të mbajtur programe arsimore në qytete të përzgjedhura për shkak të potencialit të tyre për të pranuar pikëpamje progresive, ai kujtoi kërcënimet drejtuar studentëve dhe CEL-it nga mësuesit, duke u thënë atyre të mos marrin pjesë.

“Dy vjet më parë kemi filluar të mbajmë trajnime në komuna të ndryshme dhe ne jemi përzënë nga shkollat e mesme, edhe pse na është dhënë leja që të jemi atje”, tha Morina. “Në Ferizaj, në Mitrovicë, na është dashur t’i mbajmë trajnimet në kafene”.

Morina thotë se ndonjëherë, përdorimi i taktikave diversionare është e vetmja mënyrë për të përcjellë mesazhin.

“Tani kur shkojmë në shkolla, duhet të paraqitemi si trajnime për të drejtat e njeriut, me pak të drejta të LGBTI-së,” vazhdoi ai. “Ne i bëjmë në bashkëpunim me Këshillin Rinor të Kosovës, kjo është mënyra e vetme që ne mund ta bëjmë tani.”

Sipas Morinës, kjo nuk do të ndryshojë nëse sistemi i arsimit dhe mënyra se si mësohen nxënësit nuk ndryshon.

“Ne ende i mësojmë këto gjëra dhe ju shihni gjithçka që mësoni në shkollë si të drejtë. Mbaj mend në librat e mi të sociologjisë këtu, ata ende e shohin atë [homoseksualitetin] si një sëmundje, ose njerëzit transgjinorë si njerëz që marrin kënaqësi nga veshja e uniformave të ushtarëve “, tha ai duke qeshur. “Gjë që është normale nëse jeni në një shoqëri homofobike”.