The Economist: Librat më të mirë të vitit 2023

Gazeta prestigjioze britanike, The Economist, e ka bërë përzgjedhjen e librave më të mirë të vitit 2023.

Aktualiteti dhe politika

Deadly Quiet City – Murong Xuecun

Në vitin 2020, në fillimin e pandemisë, një shkrimtar i famshëm kinez i intervistoi njerëzit në Wuhan, Kinë, për përvojat e tyre gjatë bllokadës. Libri i tij i guximshëm dhe jetësor i ndjek tetë tema, përfshirë një mjek në një spital të vogël, një shofer të palicensuar të një taksie me motoçikletë dhe një gazetar – qytetar, përpjekjet e guximshme të të cilit rezultuan në një dënim me burg.

Fear Is Just a Word – Azam Ahmed

Që nga fillimi i viteve 2000, numri i meksikanëve që janë zhdukur është rritur në më shumë se 100,000 të tillë. Një ish-shef zyre për New York Times në Meksikë ndjek Miriamin, vajza më e vogël e së cilës rrëmbehet dhe më pas vritet nga banda Zeta. Duke u fokusuar në historinë e jashtëzakonshme të një nëne, autori evokon vdekjet e dhimbshme nga kartelet.

Flowers of Fire – Hawon Jung

Një ekzaminim brilant i luftës së feministeve koreano-jugore për barazi gjinore që ka një rezonancë globale. Në përshkrimin e mënyrës sesi gratë koreane trajtohen si kuzhiniere, pastruese dhe “makineri për të krijuar foshnja”, ky libër i gjallë vë dritë mbi një vend që lufton me një ngjitje të shpejtë dhe të pabarabartë drejt pasurisë dhe modernitetit.

The Kingdom, the Power and the Glory – Tim Alberta

Kjo kronikë e lëvizjes moderne ungjillore në Amerikë është një histori tmerri e treguar nga brenda. Autori i tij, një shkrimtar i stafit për Atlantikun, zemërohet dhe zemërthyer teksa e shikon komunitetin fetar në të cilin ai u rrit i rrëmbyer nga shitësit ambulantë të gjësendeve të etur për pushtet dhe nacionalistët e krahut të djathtë.

Some People Need Killing – Patricia Evangelista

Një vështrim rigoroz raporti lidhur me fushatën e Rodrigo Duterte kundër drogave të paligjshme nga një gazetar filipinas. Është gjithashtu një histori e pafajësisë së humbur, pasi ajo mëson se shumica e njerëzve në Filipine e kanë mbështetur luftën e paligjshme të presidentit të tyre kundër drogës.

Sparks – Ian Johnson 

Një gazetar fitues i çmimit Pulitzer i përshkruan përpjekjet e guximshme të “historianëve të nëndheshëm” të Kinës, një grupi i larmishëm dhe këmbëngulës akademikësh, artistësh, kineastësh dhe gazetarësh që përpiqen t’i korrigjojnë të dhënat zyrtare dhe të ofrojnë rrëfime të vërteta të historisë. Një pasqyrë e rrallë e rreziqeve të jashtëzakonshme të ndërmarra nga disa kinezë marrin për t’a faktuar të vërtetën e errët të komunizmit.

Biznesi dhe ekonomia

Anansi’s Gold – Yepoka Yeebo

Libri flet për historinë e një prej artistëve mashtrues më të mëdhenj, por më pak të famshëm në botë. John Ackah Blay-Miezah i Ganës i bëri thirrje investitorëve në disa kontinente duke premtuar se e dinte vendndodhjen e arit të humbur. Raportimi shterues nga autori e bën këtë një shtesë tërheqëse dhe të mirëpritur në kanunin e supermashtruesve.

Best Things First – Bjorn Lomborg 

Një argument i fuqishëm për t’i zëvendësuar Objektivat e përhapura dhe të paqarta të OKB-së për Zhvillimin e Qëndrueshëm me 12 politika me kosto efektive për t’i ndihmuar të varfërit e botës. “Disa gjëra janë të vështira për t’u rregulluar, kushtojnë shumë dhe ndihmojnë pak”, shkruan autori. Të tjerat mund të zgjidhen “me kosto të ulët, me rezultate të jashtëzakonshme”.

The Fiscal Theory of the Price Level – John Cochrane

Një profesor i ekonomisë në Universitetin e Stanfordit e ngrit një teori të re për mënyrën se si borxhi i qeverisë, jo normat e interesit, në fund të fundit i përcaktojnë çmimet. Jo për ata me zemër të dobët, ky libër është provokues për ekonomistët dhe i përshtatur për një epokë deficitesh të mëdha dhe inflacioni të lartë.

The Geek Way – Andrew McAfee

Një mësues teknologjie dhe biznesi nga Miti e shpjegon se si mendësia që e frymëzon Silicon Valley mund të aplikohet në mënyrë të dobishme në jetë dhe në fusha të tjera të biznesit, me fokus në punën ekipore, duke prodhuar prototipa shpejt dhe duke e shmangur burokracinë përmes llogaridhënies individuale.

How Big Things Get Done – Bent Flyvbjerg and Dan Gardner 

Megaprojektet shpesh kthehen në megasnafus. Ky libër argëtues, i bashkëshkruar nga një akademik në Universitetin e Oksfordit dhe një gazetar, parashtron pyetje se pse skemat ambicioze i humbasin kaq vazhdimisht afatet dhe buxhetet, dhe çfarë mund të bëhet për këtë. Menaxhimi i projektit nuk ka qenë asnjëherë më argëtues.

Material World – Ed Conway 

Redaktori i ekonomisë dhe të dhënave të Sky News të Britanisë udhëton nëpër botë në këtë studim për të na treguar se si gjashtë materiale thelbësore – bakri, hekuri, litiumi, vaji, kripa dhe rëra – e kanë ndryshuar historinë njerëzore dhe e kanë mbështetur ekonominë moderne. Ndërkohë që vendet kërkojnë të dekarbonizojnë, ka një betejë të ndezur për të kontrolluar furnizimin e tyre.

The Missing Billionaires – Victor Haghani and James White 

Një libër bindës që trajton çështjen më të rëndësishme dhe të lënë pas dore në financa: Jo çfarë të blesh apo të shesësh, por sa. Edhe profesionistët e sofistikuar priren t’i përgjigjen keq kësaj pyetjeje, duke çuar në pasuri të humbura. Por teoria financiare e ka përgjigjen për këtë. Matematikore, por jo e tepërt, kjo do të tërheqë këdo që është i interesuar në tregje.

Scaling People – Claire Hughes Johnson 

Librat e mirë rreth arrave dhe bulonave të menaxhimit janë jashtëzakonisht të rrallë. Një ish-ekzekutiv në Google dhe Stripe ofron një udhëzues praktik për gjithçka, nga dhënia e komenteve dhe delegimi deri te drejtimi i një takimi dhe ndërtimi i ekipeve.

Unscripted – James Stewart and Rachel Abrams 

Një rrëfim me një raportim të thellë dhe i pakursyer i viteve të fundit të Sumner Redstone, një manjati mediatik amerikan që vdiq në vitin 2020. Ashtu si disa televizione realiteti, “Unscripted” është tërheqës sepse kasti i tij është aq i tmerrshëm. Një lexim i lëngshëm që gërmon në detaje (nganjëherë torturuese) rreth karakterit të mangët dhe veprimeve të jashtëzakonshme të Redstone.

Biografi dhe kujtime

Hitler, Stalin, Mum and Dad – Daniel Finkelstein 

Të dy anët e familjes së autorit ishin të shquar. Gjyshi i tij nga nëna, Alfred Wiener, ishte një hebre i shquar gjerman që krijoi arkivat më të gjera që e dokumentonin Holokaustin; Gruaja dhe vajzat e Alfredit u deportuan në një kamp përqendrimi. Gjyshja nga babai i autorit u transportua në një gulag në Siberi. Një storie e jashtëzakonshme mbijetese, e thënë me elokuencë.

Ian Fleming – Nicholas Shakespeare 

Pothuajse të gjithë kanë dëgjuar për James Bond. Por më pak njerëz e dinë se sa emocionuese dhe e munduar ishte jeta e krijuesit të agjentit 007, Ian Fleming. Kjo biografi ka të meta, por do të mbahet mend si definitive, duke e gjurmuar fëmijërinë, shërbimin ushtarak, spiunazhin dhe karrierën e shkrimtarit të Flemingut.

Into the Amazon – Larry Rohter 

Cândido Rondon, një jetim nga zona e varfër e Brazilit, u ngrit për t’u bërë një oficer ushtarak i cili mbikëqyri punimet inxhinierike monumentale në Amazonë dhe filloi një qasje jo të dhunshme ndaj komuniteteve indigjene. Një vështrim i gjallë i një heroi, humanizmi i të cilit ishte përpara kohës së tij.

J.L. Austin – M.w. Rowe 

Shumica e njerëzve janë me fat nëse gëzojnë një karrierë të shquar: J.L. Austin kishte dy sosh. Ai dridhi studimin e filozofisë në Oksford. Dhe, siç tregon kjo biografi skrupuloze dhe tërheqëse, ai luajti rol vendimtar si analist i inteligjencës në pushtimin e  Francës nga Shtetet e Boshtit të Aleancës në vitin 1944.

King – Jonathan Eig 

Kjo biografi e mrekullueshme është një përpjekje e vonuar për t’u përballur me Martin Luther King në të gjithë kompleksitetin e tij. Autori, një gazetar amerikan, e bën guximin dhe vizionin moral të liderit të madh të të drejtave civile të duken edhe më të jashtëzakonshëm për shkak se ka ardhur nga një njeri me të meta të zakonshme njerëzore.

Milton Friedman – Jennifer Burns 

Biografia më e plotë e ekonomistit që u bë simbol kulturor i epokës së tregut të lirë që pushtoi botën në vitet 1980. Ai e dokumenton rolin thelbësor të Friedman-it në politikën ekonomike dhe mendimin libertar dhe tregon rëndësinë e tij të qëndrueshme, pavarësisht kthesës proteksioniste të botës.

Monet – Jackie Wullschläger 

I shkruar me dashamirësi dhe mjeshtëri nga kritiku kryesor i artit i Financial Times, ky është rrëfimi i parë në anglisht për jetën dhe veprën e artistit shumë të dashur. Monet ishte një burrë i rrëmbyer, marrëdhënia më e qëndrueshme e të cilit – në art si në jetë – ishte me ujin.

Still Pictures – Janet Malcolm 

Një lloj i kujtimeve post-mortore, në të cilat shkrimtari i New Yorker-it, i cili vdiq në vitin 2021, heton kujtesën, fëmijërinë dhe vetë tregimin. “A shkruajmë ndonjëherë për prindërit tanë pa kryer ndonjë mashtrim?” pyet ajo, me efektivitet karakteristik.

Waiting to Be Arrested at Night – Tahir Hamut Izgil

Një kujtim nga një poet ujgur që tani jeton në mërgim në Amerikë. Ai rrëfen sesi Xinjiang u shndërrua në një panoptikon të kontrollit shtetëror, pasi qeveria kineze filloi ndalimin dhe torturimin e myslimanëve ujgurë. Një përrallë urgjente mbijetese dhe përmbysjeje.

Wifedom: Mrs Orwell’s Invisible Life – Anna Funder 

Në këtë hetim që nxit mendimin për jetën e Eileen O’Shaughnessy, gruaja e shumëvuajtur e George Orwell, qëllimi i autorit nuk është të “anulojë” Orwell, një mendimtar që ajo e admiron thellësisht. Në vend të kësaj, duke e ringjallur në mënyrë imagjinare Eileen, ajo eksploron patriarkalitetin dhe pyet pse gratë ende zhduken në role të varura.

Histori

A Day in the Life of Abed Salama – Nathan Thrall

Një gazetar amerikan në Jerusalem shqyrton ngjarjet që çuan në një aksident autobusi në Bregun Perëndimor në vitin 2012 që vrau gjashtë fëmijë palestinezë dhe një nga mësuesit e tyre. Pjesë historie, gazetari, diatribe dhe vajtim, libri ndërton një rast të pamëshirshëm që kjo përplasje dhe trauma që pasoi duhet të mbahet mend.

The Blazing World – Jonathan Healey

Një histori kthimi faqesh e shekullit të 17-të në Anglinë revolucionare. Ky tregim i një kohe trazirash fetare dhe politike, fermentimi intelektual, inovacionesh shkencore dhe trazirave mediatike është i arritshëm dhe i mbushur me rezonanca bashkëkohore.

Emperor of Rome – Mary Beard 

Profesoresha shumë e dashur e Kembrixhit njihet për pasionin e saj të pandërprerë për të zbuluar Romën “e vërtetë”. Këtu ajo përshkruan një karrocë me karaktere të jashtëzakonshme, duke ekzaminuar rreth 30 perandorë gjatë 250 viteve. Lexuesit do të kënaqen të mësojnë për jetën e këtyre sundimtarëve teknikë të spërkatur me gjak. Përgatituni të tronditeni dhe të argëtoheni.

In Her Nature – Rachel Hewitt. 

Për qindra vjet, grave u është dashur të luftojnë për hapësirë për të ndjekur sportet në natyrë. Ky libër frymëzues dhe i rëndësishëm ndërthur historinë personale të humbjes së autorit me historinë e fshehur të grave pasuese që u bën çikliste, alpiniste, alpiniste dhe vrapuese.

Judgment at Tokyo – Gary Bass 

Një rrëfim i hulumtuar me imtësi dhe autoritativ i përpjekjeve për të ndjekur penalisht dhe ndëshkuar gjeneralët dhe politikanët japonezë që konsiderohen përgjegjës për disa nga tmerret e Luftës së Dytë Botërore. Autori, një ish-shkrimtar i The Economist, shqyrton pse përpjekjet për të krijuar një ndjenjë të përbashkët drejtësie dështuan.

The Lumumba Plot – Stuart Reid 

Një redaktor në Foreign Affairs rrëfen ngritjen dhe vdekjen e Patrice Lumumba, i cili ishte kryeministër i Kongos pas pavarësisë për më pak se tre muaj në 1960 para se të vritej, duke krijuar librin e lojërave për ndërhyrjet e ardhshme të CIA-s. Një histori e turpshme me rëndësi për të sotmen e rrëfyer me guxim dhe mendim.

Revolutionary Spring – Christopher Clark

Një historian në Kembrixh gjurmon ngjarjet e vitit 1848 – viti kur revolucionet u përhapën pothuajse në çdo vend të Evropës. “Hierarkitë mundin rrjetet. Pushteti mbizotëroi mbi idetë dhe argumentet”- shkruan ai. Ky libër drithërues përmban një kast imponues idealistësh, mendimtarësh, propagandistësh, cinikësh dhe argumenton se sakrificat e tyre nuk ishin krejtësisht të kota.

On Savage Shores – Caroline Dodds Pennock 

Një përshkrim thithës i popujve indigjenë në Evropën e shekullit të 16-të. Duke përdorur dokumente arkivore dhe histori gojore, studimi thyen supozimin eurocentrik se, gjysmë mijëvjeçari më parë, njerëzit dhe idetë rrodhën vetëm në një drejtim, nga bota e vjetër në “e re”.

The Wager – David Grann

Një rrëfim emocionues i një anijembytjeje në brigjet e Patagonisë në 1741 nga autori i “Killers of the Flower Moon” (përshtatur së fundmi në një film nga Martin Scorsese). Ai sillet rreth tre figurave komplekse. Ata që i duan fijet që përfshijnë zjarrin e topit, gjokset dhe shtyllat kryesore, do ta shohin këtë libër që ia vlen të zhytet, ashtu si ata që janë më pak të intriguar nga epoka e lundrimit.

Fiksion

The Bee Sting – Paul Murray

Nga Paul Murray. Historia e një familje të pakënaqur tregohet nga këndvështrime të shumta. Paul Murray është një shkrimtar i sigurt dhe me stil: Ai ngjall bindshëm zemërimin e një vajze adoleshente, frikën e një djali, sekretet e babait dhe zhgënjimet dhe pikëllimin e nënës.

The Fraud – Zadie Smith 

Ky roman historik përqendrohet në pretendimin e një kasapi se është trashëgimtar i një aristokrati anglez. Ai fokusohet te një ish-skllav që mbështet historinë e tij dhe te një grua që, e magjepsur nga rasti, bëhet shkrimtare. Skllavëria, populizmi dhe rolet e grave janë tema serioze në një libër shpesh qesharak.

Kairos – Jenny Erpenbeck, Translated by Michael Hofmann

Një histori e një afere të acaruar mes një akademiku mashkull në moshë të mesme dhe një studenteje të re në Berlinin Lindor në ditët e fundit të Republikës Demokratike Gjermane. Ajo gërsheton në mënyrë të shkëlqyer personalen me politikën dhe historinë dhe bën një punë të shkëlqyer për të shqetësuar lexuesin.

North Woods – Daniel Mason

Të vendosura në një shtëpi të vetme në pyjet e Massachusetts, historitë ndërlidhëse të këtij romani magjepsës shtrihen në katër shekuj. Një meditim në kohën e duhur se çfarë dhe kush ka humbur në histori.

Prophet Song – Paul Lynch. 

Fituesi i çmimit Booker të këtij viti është një përrallë paralajmëruese rrëqethëse e luftës, prindërimit dhe humbjes. E butë dhe e frikshme në të njëjtën kohë, ajo ndjek një nënë të katër fëmijëve që përpiqet të mbajë familjen e saj të bashkuar në një Irlandë distopike, ku qeveria i është dorëzuar autoritarizmit dhe po shkel liritë civile.

Soldier Sailor – Claire Kilroy

Një eksplorim i aftë dhe shqetësues i amësisë. Në prozë të qartë dhe të gjallë, Claire Kilroy përshkruan vështirësinë e kryerjes së detyrave të përditshme kur shoqërohet nga një foshnjë, duke përfshirë përgatitjen e mëngjesit dhe shkuarjen në supermarket.

Western Lane – Chetna Maroo 

Pasi i vdes nëna, Gopi, rrëfimtarja 11-vjeçare, merr lojën e kungullit me nxitjen e babait të saj të dëshpëruar. Një roman debutues i hollë dhe debutues i pikëllimit dhe rritjes që sjell në mendje një gamë të fuqishme emocionesh në një stil elegant.

Kulturë dhe Ide

Eight Bears – Gloria Dickie

Çudia, frika dhe fërkimi karakterizojnë marrëdhëniet midis bruins dhe njerëzve. Autori, një gazetar për Reuters, udhëton nëpër botë në kërkim të tetë llojeve të mbijetuara të bruinëve, duke përfshirë grizzlies dhe pandat, duke sjellë lexuesit në një lloj gjuetie tërheqëse dhe unike të arinjve.

Gradual – Greg Berman and Aubrey Fox 

Një argument i pasionuar për inkrementalizmin është ideja se njerëzimi është bërë më i begatë duke bërë një seri të gjatë përmirësimesh modeste. Revolucionarët premtojnë parajsë, por priren të sjellin gjakderdhje, linja buke dhe ndalime të librave. Gradualizmi funksionon.

High Caucasus – Tom Parfitt

Ky udhëtim tërheqës dhe prekës rrëfen ecjen e autorit nëpër malet e Kaukazit nga bregu i Detit të Zi të Rusisë deri në Kaspik. Një meditim mbi rolin e kujtesës në një vend magjepsës me një të kaluar të trazuar, tragjike, mund të ngjall një dëshirë të papritur për të vizituar Dagestanin.

The Identity Trap – Yascha Mounk 

Një traktat i argumentuar mirë për zgjimin dhe kulturën e anulimit nga një shkencëtar politik në Universitetin Johns Hopkins. Devijimi i së majtës drejt autoritarizmit është “territor çuditërisht i paeksploruar” në historinë intelektuale, thotë Yascha Mounk. I guximshëm dhe në kohën e duhur, ky libër shtron pyetje rreth politikave të identitetit që shumë nga e majta kanë shumë frikë t’i bëjnë.

Magisteria – Nicholas Spencer

Keqkuptimi i zakonshëm se shkenca dhe feja janë në kundërshtim është rishikuar në një histori të hulumtuar thellësisht të ndërveprimit midis dy mënyrave të të kuptuarit të botës. Feja prodhoi mendimin kritik që mirëpriste njohuritë shkencore dhe shkenca shpesh frymëzohej nga vlerësimi i forcave përtej fuqisë sonë.

Pandora’s Box – Peter Biskind 

Një libër i vlefshëm për televizionin argumenton se shfaqjet e rrezikshme, që thyen rregullat që përcaktuan epokën e artë të televizionit në fillim të shekullit të 21-të, po i lënë vendin çmimeve më pak origjinale.

Sailing Alone – Richard King

Një libër tërheqës, i shkruar bukur, që pyet se çfarë e posedon një numër gjithnjë në rritje njerëzish për të hyrë në një varkë të vogël dhe për të lundruar vetë nëpër detet e botës. Të dy të dehurit dhe kërkuesit e emocioneve do të kënaqen në këtë udhëtim letrar.

A Thread of Violence – Mark O’Connell 

Në këtë hetim skrupuloz, depërtues të krimit të vërtetë, autori përpiqet “të kuptojë errësirën dhe dhunën që shtrihet nën sipërfaqen e kaq shumë jetëve”. Subjekti i tij është Malcolm Macarthur, i cili kreu një vrasje famëkeqe të dyfishtë në Irlandë në vitin 1982.

Shkencë dhe Teknologji

The Coming Wave – Mustafa Suleyman, With Michael Bhaskar

Një bashkëthemelues i DeepMind, një kompani udhëheqëse e AI (dhe anëtar bordi i kompanisë mëmë të The Economist) ofron një vështrim bindshëm mbi potencialin e teknologjisë për të transformuar ekonominë dhe shoqërinë, së bashku me rreziqet e keqpërdorimit dhe mbikëqyrjes.

The Heat will Kill You First – Jeff Goodell 

Një ekzaminim i plotë, ndonjëherë i frikshëm i mënyrave të shumta që temperaturat në rritje kërcënojnë mjediset dhe shoqëritë. Autori, një gazetar i klimës, tregon historinë e tij plot ngjyra përmes raportimeve të guximshme dhe personazheve të paharrueshëm. Është një nga librat e rrallë mbi ndryshimet klimatike që çdokush mund ta marrë dhe ta kuptojë.

Outlive – Peter Attia 

Një ekspert i jetëgjatësisë tregon se sa prapa kohës është pjesa më e madhe e mjekësisë moderne, pjesërisht sepse ajo shëron dhe jo parandalon. Ka gjëra shumë të thjeshta që njerëzit mund të bëjnë për të jetuar më shëndetshëm dhe më gjatë.

Time to Think – Hannah Barnes 

Ky libër ka të bëjë me një skandal mjekësor në një klinikë pediatrike gjinore në Britani, por trajton një polemikë që po zhvillohet në të gjithë botën e pasur: Si të trajtohet disforia e identitetit gjinor tek fëmijët. Një qëndrim gazetaresk dhe i matur për një temë përçarëse dhe në kohë.

Ultra-Processed People – Chris van Tulleken 

Ka shumë për të brohoritur në lidhje me kaloritë që janë të lira dhe të bollshme kur për pjesën më të madhe të historisë nuk ishin asnjëra. Por çmimi i lirë dhe bollëku i ushqimeve “ultra-të përpunuara” kanë një kosto. (Kujdes: ky libër mund të prishë gëzimin e ushqimit të padëshiruar).

What an Owl Knows – Jennifer Ackerman

Një shkrimtar i historisë natyrore mbështetet në kërkimet e fundit për ta shpjeguar magjinë dhe joshjen e bufave. Një vlerësim nga veshi me tufë në bisht për grabitqarin që Mary Oliver, një poete, e quajti “zot i zhytjes dhe gjakut”. /The Economist

Përgatiti: Nuhi Shala