Botë: Zhvillimet më të rëndësishme politike këtë javë

The Economist ka shkruar një përmbledhje për zhvillimet më të rëndësishme këtë javë në botë, duke nisur artikullin me luftën Izrael-Hamas.

Izraeli ka vazhduar me sulme në infrastrukturën e Hamasit në Gaza, duke i rrëzuar qendrat e komandës, rezervat e armëve dhe tunelet. Ushtria izraelite tha se ka kryer një operacion brenda Gazës veriore për t’u përgatitur për një pushtim tokësor. Disa ndihma humanitare po lejohen. Ndërkohë që numri i të vdekurve po rritet në mesin e palestinezëve, OKB-ja tha se një e treta e spitaleve të Gazës janë mbyllur. Përleshjet midis palestinezëve dhe kolonëve dhe trupave izraelite u intensifikuan në Bregun Perëndimor, ku Izraeli arrestoi shumë burra të Hamasit.

Izraeli zyrtar thotë se Hamasi po mban peng 220. Disa nga të burgosurit janë shtetas të dyfishtë dhe shtetas të huaj. Hamasi liroi katër gra, dy prej të cilave ishin amerikane. Ndërkohë, Izraeli vendosi t’i publikojë pamjet e papërpunuara të sulmit terrorist të Hamasit më 7 tetor për t’i kundërshtuar pretendimet se mizoria është ekzagjeruar. Një zëdhënës i qeverisë ka thënë se pretendime të tilla janë “një fenomen i ngjashëm me mohimin e Holokaustit që shpaloset në kohë reale”.

Më shumë raketa kanë mbi Izraelin, me një që të tillë arriti në Eilat në Detin e Kuq. Raketat e lëshuara nga Jemeni u kapën nga një luftanije amerikane dhe raketa u lëshuan gjithashtu nga Siria. SHBA po e rritë numrin e trupave dhe armatimin e saj në rajon mes frikës se përfaqësuesit e Iranit, Hamasi, Hizbullahu dhe Xhihadi Islamik, mund ta përshkallëzojnë konfliktin.

Pas udhëtimit në Kinë dhe Korenë e Veriut, ministri i jashtëm i Rusisë, Sergei Lavrov, e ka vizituar Iranin, ku zhvilloi bisedime me presidentin e vendit, Ebrahim Raisi. Rusia tha se takimi u mbajt në një “atmosferë tradicionalisht besimi”.

Volodymyr Zelensky pohoi se flota ruse “nuk është më e aftë të operojë në pjesën perëndimore të Detit të Zi dhe po tërhiqet gradualisht nga Krimea” për shkak të sulmeve të Ukrainës ndaj anijeve ruse. Presidenti i Ukrainës nuk dha asnjë provë për këtë pretendim të bërë. Ndërkohë, Rusia e ka intensifikuar ofensivën e saj në Avdiivka, në Ukrainën lindore.

Udhëheqësi i socialistëve të Spanjës dhe kryeministri në detyrë, Pedro Sánchez, arriti një marrëveshje me aleancën e majtë Sumar për formimin e një qeverie të re, më shumë se tre muaj pas zgjedhjeve të përgjithshme në të cilat partia e tij doli e dyta. Bisedimet po vazhdojnë me partnerë të tjerë të mundshëm të koalicionit, veçanërisht nacionalistët katalanas dhe baskë.

Më mirë vonë se kurrë

Presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan, më në fund nënshkroi një projekt-ligj përmes të cilit e ka miratuar ofertën e Suedisë për t’u anëtarësuar në NATO dhe e dërgoi të njëjtin projekt-ligj në parlament për ratifikim. Pasi legjislatura e Turqisë ta miratojë projektligjin, Hungaria do të jetë i vetmi vend i NATO-s që ende pritet ta miratojë kërkesën e Suedisë. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, shpreson se e gjithë kjo mund të bëhet në kohë për një takim të madh në fund të nëntorit. Ndaras nga kjo, Erdogan e përshkroi Hamasin si një “grup çlirimtar”.

Partia Popullore Zvicerane (SVP) e krahut të djathtë doli e para në zgjedhjet parlamentare të Zvicrës, duke marrë 28% të votave dhe 62 ulëse në dhomën e ulët prej 200 anëtarësh. Tema kryesore e fushatës së SVP ishte kufizimi i imigracionit. Socialdemokratët mbajtën pozicionin e tyre, por pjesa e votave të të gjelbërve shënoi rënie dhe ata humbën disa ulëse. Parlamenti do të zgjedhë një qeveri të re me 13 dhjetor, megjithëse përbërja e tij nuk pritet të ndryshojë shumë.

Olaf Scholz, kancelari gjerman, e ka rritur retorikën e tij për kufizimin e emigracionit “të parregullt”, duke thënë se “shumë njerëz po vijnë” në Gjermani dhe “ne duhet t’i dëbojmë njerëzit më shpesh dhe më shpejt”.  

Në Britani të Madhe, lideri i Partisë Laburiste të opozitës, Sir Keir Starmer, tha se partia e tij po “rivizaton hartën politike”, pasi u shkaktoi dy disfata të rënda konservatorëve në zgjedhjet e pjesshme në ato që deri më tani ishin vende të sigurta konservatore. Në të dyja zonat zgjedhore, ndryshimi nga Konservatori në Laburist ishte më shumë se 20%.

Xhibuti, Somalia dhe Eritrea e kanë hedhur poshtë kërkesën e Etiopisë pa dalje në det për qasje të drejtpërdrejtë në portet e tyre. Abiy Ahmed, kryeministri i Etiopisë, pretendoi se Deti i Kuq është “kufiri natyror” i vendit të tij dhe nëse nuk i jepet një port “ne do të luftojmë”.

SHBA deklaroi zyrtarisht se grusht shteti që ndodhi në Gabon në gusht, jep vendosmëri që kërkon që ajo të shkurtojë ndihmën. Deklarata vjen pas përpjekjeve të SHBA për të negociuar një rivendosje të sundimit civil.

Sergio Massa, ministri i ekonomisë i Argjentinës, mori më shumë vota në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale, me 37%. Javier Milei, një i huaj libertarian i cili ishte konsideruar si kandidati kryesor, arriti vetëm 30%. Të dy tani do të shkojnë në balotazh në muajin nëntor. Patricia Bullrich, kandidatja e tretë, e cila tani është eliminuar, ka thënë se do ta mbështesë  Javier Milei.

Kina e ka shkarkuar ministrin e saj të mbrojtjes, gjeneralin Li Shangfu, i cili nuk është parë në publik që nga muaji gusht. Nuk u dha asnjë arsye, por ka pasur spekulime se ai është nën hetim për korrupsion. Disa zyrtarë të tjerë kinezë janë shkarkuar muajt e fundit, përfshirë Qin Gang, i cili humbi punën si ministër i Jashtëm në korrik.

Presidenti i Filipineve, Ferdinand Marcos Junior, mbajti një takim urgjent me stafin e tij të mbrojtjes pasi anijet e rojes bregdetare kineze u përplasën me anijet filipinase pranë brigjeve të diskutueshme Second Thomas në Detin e Kinës Jugore. Filipinet thanë se përplasja ishte e qëllimshme. Kina i fajësoi filipinasit për “shkelje”. SHBA akuzoi Kinën për “ngacmim të vazhdueshëm”.

SHBA, Japonia dhe Koreja e Jugut zhvilluan stërvitjen e tyre të parë të përbashkët trepalëshe për avionë luftarakë. Stërvitja, e cila përfshin gjithashtu një bombardues b52, u zhvillua në jug të gadishullit Korean. Media shtetërore e Koresë së Veriut tha se aleatët po përpiqen të provokojnë një konfrontim bërthamor.

Gjykata e Lartë e Japonisë vendosi që qytetarët e saj mund ta ndryshojnë zyrtarisht gjininë e tyre pa iu nënshtruar sterilizimit. Japonia është një nga 18 vendet, shumica e të cilave janë në Evropë, që nuk i njeh ndryshimet gjinore pa kirurgji. Vendimi i gjykatës do të thotë se qeveria duhet ta marrë në konsideratë ndryshimin e ligjit për t’i lejuar njerëzit ta ndryshojnë gjininë e tyre në dokumentet zyrtare.

Një person i armatosur hapi zjarr në një shëtitore boëlingu dhe një restorant në Leëiston, Maine. Raportet e hershme sugjeruan se ai vrau të paktën 16 njerëz, gjë që do ta bënte këtë incident me të shtënat masive më të këqija në SHBA këtë vit.

Dhoma e Përfaqësuesve e Amerikës më në fund vendosi për një kryetar të ri. Mike Johnson, një aleat i Donald Trump në përpjekjet e tij për ta përmbysur rezultatin e zgjedhjeve në vitin 2020, u zgjodh si kryetar i DHpmës së Përfaqësuesëve pasi republikanët refuzuan tre kandidatë të tjerë.

Agjencia Amerikane e Doganave dhe Mbrojtjes së Kufirit regjistroi 2.5 milionë kapje dhe dëbime emigrantësh në kufirin me Meksikën gjatë 12 muajve që përfundojnë më 30 shtator, më së shumti që nga fillimi i regjistrimeve në vitin 1960.

Iluzione madhështie

Donald Trump i krahasoi ndjekjet penale me të cilat po përballet me persekutimin e Nelson Mandelës. Trump tha gjithashtu se është “i gatshëm të shkojë në burg”, një premtim që mund të testohet pasi gjykatat ta mbarojnë gjykimin e tij për 91 akuza penale./The Economist

Përgatiti: Nuhi Shala