Lufta në Ukrainë mund të ndryshojë përllogaritjet në Ballkan, a mund ta njohë Greqia Kosovën?

Pas pushtimit rus të Ukrainës, ekspertët thonë se BE-ja dhe SHBA-ja do të duan të mbështesin stabilitetin dhe orientimin euroatlantik të Ballkanit Perëndimor kundër çdo ndërhyrjeje ruse. Pra, a mund ta njohë Greqia përfundimisht Kosovën?

Thirrja e Kosovës për anëtarësim të përshpejtuar në NATO pasqyron shqetësimin e shtuar për stabilitetin e Ballkanit Perëndimor pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, por perspektivat e saj varen nga një sërë faktorësh.

Kosova nuk njihet nga Serbia apo nga mbështetësja më e madhe i Beogradit, Rusia. Por as pesë anëtarë të Bashkimit Evropian apo katër anëtarë të NATO-s – Greqia, Spanja, Sllovakia dhe Rumania – nuk e njohin ish-krahinën serbe si një shtet sovran, duke e bërë pranimin pothuajse të pamundur.

Megjithatë, disa analistë shohin një ndryshim të lehtë në politikën greke ndaj Kosovës; nga vendimi i saj verën e kaluar për të ndryshuar Zyrën e Çështjeve Ekonomike dhe Tregtare të Kosovës në Athinë në një “Zyrë Interesi”,deri te irritimi i saj për lehtësimin e perceptuar të Serbisë për ndikimin në rritje ekonomik dhe diplomatik të Turqisë në Ballkanin Perëndimor.

Veprimet e Rusisë në Ukrainë mund të sjellin presion të shtuar mbi Athinën për të çimentuar orientimin perëndimor të Ballkanit Perëndimor, duke u mbështetur në marrëveshjen e saj historike të vitit 2018 me Maqedoninë e Veriut që në mënyrë efektive hapi rrugën drejt pranimit të Shkupit në NATO dhe BE, thonë analistët.

Kosova me shumicë shqiptare ka pak për t’i ofruar Greqisë në këmbim të njohjes, shtojnë ata, por fqinji i tyre i përbashkët, Shqipëria, ka shumë.

“Politika e jashtme, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe transnacionale janë shumë cinike, ato nuk janë emocionale”, tha Vassilis Nedos, redaktor diplomatik dhe i mbrojtjes në gazetën greke Kathimerini. “Nëse Greqia merr diçka nga Shqipëria, mendoj se do të ketë një zhvillim.”

Por, Nedos paralajmëroi, “Çdo qeveri greke është shumë e kujdesshme për Kosovën”, duke përmendur çështjen e Qipros dhe statusin e Qipros veriore të mbështetur nga Turqia, e cila e konsideron veten të pavarur, por nuk njihet nga asnjë shtet.

Njohja e Kosovës, “do të nënkuptonte që Greqia do të njihte një pjesë të shkëputur të një vendi sovran”, tha ai për BIRN, duke shtuar “se megjithatë diplomacia greke është e vetëdijshme për faktin se rasti i Kosovës është “në kontrast” me Qipron, siç përmendet qartë në Vendimin 141 (22 korrik 2010) të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për shpalljen e pavarësisë së Kosovës. Ky vendim citon qartë Rezolutën 1251 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së ku theksohet se Këshilli i Sigurimit i OKB-së konfirmon standardet bazë të zgjidhjes së çështjes së Qipros (një shtet i bashkuar)”.

Nervozizëm për ndërhyrjen ruse në Ballkan

NATO hyri në luftë me Serbinë në vitin 1999 për t’i dhënë fund një fushate brutale kundër kryengritjes në Kosovë. Nën mbrojtjen e Kombeve të Bashkuara për gati një dekadë, Kosova shpalli pavarësinë në vitin 2008 me mbështetjen e fuqive të mëdha perëndimore. Por integrimi i saj ndërkombëtar është ngadalësuar nga refuzimi i Serbisë për ta njohur atë dhe nga mbështetja që ajo gëzon nga Rusia dhe, në një farë mase, nga Kina.

Më 27 shkurt, ministri i mbrojtjes i Kosovës, Armend Mehaj, tha se vendi dëshironte një bazë të përhershme ushtarake amerikane në territorin e tij dhe që NATO-ja duhet të të përshpejtonte anëtarësimin. Parlamenti vazhdoi më 3 mars me një rezolutë që i bënte thirrje qeverisë të fillonte negociatat e anëtarësimit me aleancën.

Ioannis Armakolas, hetues kryesor në Fondacionin Helen për Politikë Evropiane dhe të Jashtme dhe asistent profesor i politikës krahasuese në Evropën Juglindore në Departamentin e Studimeve Ballkanike, Sllave dhe Orientale të Universitetit të Maqedonisë, Greqia veriore, tha se ishte “e kuptueshme” që Kosova mund të ndihet e kërcënuar nga ngjarjet në Ukrainë në dritën e qëndrimit të paqartë të Serbisë.

Duke qenë se po negocion për t’u anëtarësuar në BE, Serbia pritet të përafrojë politikën e saj të jashtme me atë të bllokut 27 anëtarësh, i cili ka vendosur sanksione të reja të ashpra ndaj Rusisë. Por Beogradi ka refuzuar, jo vetëm sepse mbështetet në veton e Rusisë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për të ndaluar anëtarësimin e Kosovës në OKB.

“Rusia do të joshet të përdorë përfaqësuesit dhe miqtë e saj në Ballkan për të krijuar probleme në të ashtuquajturin ‘oborr të brendshëm’ të BE-së”, tha Armakolas.

Por Serbia nuk është problemi i vetëm. “Pa një zgjidhje të problemit të mosnjohjes së Kosovës nga katër shtete anëtare të NATO-s, çdo shpresë për anëtarësim të shpejtë në Aleancë nuk është shumë realiste”, tha ai për BIRN.

BE-ja, SHBA-ja duan të çimentojnë orientimin dhe stabilitetin ballkanik

Greqia dhe Serbia kanë historikisht lidhje të ngushta, të rrënjosura në besimin dhe bashkëpunimin e tyre të përbashkët të krishterë ortodoks gjatë Luftërave Ballkanike të vitit 1912.

Alexandros Papaioannou, zëdhënës i ministrisë së jashtme greke, i tha BIRN se Athina “nuk do të ndryshojë qëndrimin e saj për Kosovën”.

Por ajo ka lëvizur më parë për të thelluar lidhjet, veçanërisht në përmirësimin e statusit të përfaqësimit të Kosovës në Athinë përmes një Zyre Interesi.

Nedos, i Kathimerini, e përshkroi vendimin si një “lëvizje të vullnetit të mirë” nga ana e Athinës.

“Nuk është njohje, por një përpjekje për të zhvilluar marrëdhëniet e saj me Kosovën”, tha ai për BIRN. “Kjo tregon se mund të ketë një diskutim për çështje që natyrisht kanë të bëjnë me politikën, por jo të tilla që do të legjitimonin praninë e stafit diplomatik të Kosovës në Greqi.

A mundet Shqipëria, pra, të mbajë çelësin e ndryshimit të llogaritjeve të Greqisë?

“Ndërsa Athina mund t’i ofrojë Kosovës njohje, e cila është e vlefshme për aspiratat euroatlantike të Prishtinës, në të njëjtën kohë Prishtina nuk mund të japë shumë në këmbim”, tha Nedos. “Për këtë arsye, njohja e mundshme e Kosovës më shumë kalon përmes Tiranës dhe shumë më pak përmes Prishtinës.”

Greqia dhe fqinji i saj verior, Shqipëria, kanë një sërë çështjesh të pazgjidhura mes tyre, veçanërisht demarkacioni i juridiksioneve të tyre detare dhe të drejtat e pakicave greke në Shqipërinë e jugut. Shqipëria është gjithashtu një burim i rëndësishëm emigrantësh të cilët punojnë në sektorin e turizmit dhe bujqësisë në Greqi.

Greqia ka shpresuar prej kohësh që Serbia dhe Kosova do të arrijnë një marrëveshje dhe do t’i dorëzohen presionit të BE-së dhe SHBA-së për të “normalizuar” marrëdhëniet e tyre, por nuk ka asnjë shenjë për një marrëveshje së shpejti. Duke takuar presidentin serb Aleksandër Vuçiç në Beograd më 16 shkurt, Mitsotakis përjashtoi çdo ndryshim në qëndrimin grek për Kosovën, por theksoi se Athina dëshiron të shohë Beogradin dhe Prishtinën të zgjidhin marrëdhëniet e tyre.

Kjo ishte përpara se Rusia të dërgonte ushtrinë e saj në Ukrainë. “Kjo situatë ka të ngjarë të ndryshojë si rezultat i pushtimit rus të Ukrainës”, tha Armakolas.

“BE-ja dhe SHBA-ja duhet të bëjnë lëvizje të sigurta për të stabilizuar Ballkanin Perëndimor dhe për t’i integruar ato në institucionet perëndimore. Çdo vonesë e mëtejshme do të rrisë oreksin e Rusisë për të shfrytëzuar pasigurinë dhe çështjet e statusit për të mbjellë mosmarrëveshje dhe për të krijuar një problem midis rajonit dhe BE/SHBA”, tha ai për BIRN.

“Një vendim i Greqisë për të njohur Kosovën do të jetë një nxitje për forcat pro-perëndimore dhe pro-demokratike në rajon. Por nuk jam i sigurt që këtë pikëpamje e ndajnë ende vendimmarrësit në Athinë.”