Një rrap në Prizren

Se kush më solli këtu, në Marashin Prizrenit, nuk e di. Kur më solli? Nuk e di. E dijnë ata, njerëzit. Ata që më thërrasin Rrap.

Mos vallë isha një farë e imët e hedhur në dhé nga puhi? A mos isha një fidan i vogël i mbjellë nga dikush që nipërit të luajnë me kënaqësi nën hijen e tij?

Dhe kur hodha shtatin sa për të bërë hije, ai që më kishte mbjellë me duart e veta veçse kishte shtegtuar nga kjo botë?

Breza të tërë kaluan në beharet e bleruara, të kthyera në të kuqe e në të verdhë në kohë vjeshte. Çdo pranverë që bëhet gati të blerojë, bashkë me gjethet ra nën degët e mia të forcuara e të zgjeruara.

Dikush ledhatoi trungun tim, dikush më brejti trungun me një brisk të hollë e të mprehtë, pa çarë kokën nëse ndieja dhembje!

Dikush u fsheh pas trungut tim të trashur për ta trembur dikë papritmas a për të mbrojtur veten dhe dikush vetëm sa për t’u pshurrë. Përmallem për të qeshurat e dikujt, për vrapin e dikujt e për heshtjen e dikujt.

Më pas…

… më pas erdhi një kohë kur njerëzit – që për mua s’kishin asnjë dallim – duke thirrur “Ky vend është i yni” filluan ta mbysin njëri-tjetrin për tokën ku unë kisha lëshuar rrënjët thellë e thellë…

Mbeta i shtangur!

As unë, – që kisha rrënjët në thellësitë e kësaj toke shumë kohë para etërve të tyre që u bënë dhé – as unë që isha më i fuqishëm e më i palëkundur se të gjithë ata, asnjëherë nuk kam thënë “Ky vend është i imi! Kush na qenkëshit ju?!” Nuk iu thashë as zogjve, as kandrrave, as kafshëve, as barishteve, as vëllezërve lisa që filluan të lëshojnë rrënjë dhe as… po, as njerëzve! Ata vazhduan të vriteshin mes vete! Ndonjëherë në praninë time, ndonjëherë larg meje, nganjëherë në agshol e nganjëherë në errësirën e natës. Shumë shpejt filluan të mos e ndajnë bashkë as qiellin e të gjithë neve.

Sa vëllezër lisa u dëmtuan nga këto përplasje.

S’kam arritur të kuptoj se çfarë kërkonin nga njëri-tjetri dhe ende s’po kuptoj pse na futën edhe neve në këtë çmenduri!

Nuk kam zë të çirrem!

Një gjë kam në dorë: qëndrimin!

Vallë nxjerrin mësim njerëzit nga pamja ime?

E vështrojnë gojëhapur secilën degë timen që është bërë gati sa një trung lisi.

Një ditë, më kujtohet mirë, një burrë i shtyrë në moshë pasi më shikoi bukur gjatë mendueshëm, murmuriti më vete: “Po të kishte gjuhë, kushedi ç’do të na tregonte!”.

Pastaj vijnë pranë meje dhe i bëjnë fotografitë për vete; mua as që ma varin!

Një kohë erdhën disa dhe i bënë ca matje të përmasave të mia – me sa kuptova iu interesonte vetëm mosha ime… Siç duket as që u shkoi ndërmend të kuptonin pse ende jetoj, pse ende jam stoik dhe i përtërirë në pranverë, pse u ofroj fletë të gjelbra apo diçka nga vetë jeta! I bënë matjet, i morën shënimet dhe vajtën. Në qytetin ku jetoj tashmë disa shekuj, ka shtëpi të lyera kaltër poshtë mureve. Por, mbasi disa njerëz gjetën një ngjyrë të zezë këtu pranë meje, muret e shtëpive nisën ti lyenin me ngjyrën e zezë.  Në Marash, ku jam unë i ngulitur, njerëzit ecin. Ata duke ecur unë dëgjoj që ankohen për papunësi, thonë që është më tepër se dyzet përqind, ankohen për korrupcion. Dikush ankohet për rrënimin e shtëpive të vjetëra. Dikush për pleqërinë. Dikush ankohet për varfëri. Dikush për shitjen e fabrikave. Dikush për nusen e vet. E dikush flet me ujin e Lumbardhit. Të pakët janë ata që flasin për dituri e poezi, teksa kalojnë pranë meje.

*

Disa vijnë natën, dhe në mure që i kam përballë, shkruajnë me sprej disa gjëra. Do të kisha dëshirë që qëndrimi im t’ua dëftonte këtë vëllezërve të mi njerëz:

Bota, gjersa ekziston, e jona është, e të gjithëve! Ejani të jetojmë bashkërisht me hijeshi “Si një lis, i vetëm e i lirë dhe si një pyll, vëllazërisht!”^[1]. Do të doja që të shkruajnë edhe këtë me sprej në mure që qëndrojnë përballë meje.

Unë i rezistoj shekujve falë rrënjëve që më japin jetë. Lisi bëhet lis vetëm kur ka rrënjë! Lisi që këputet nga rrënjët e veta humb veçantinë e bukurinë dhe shndërrohet në dru. Drurin e përdor kushdo sipas qejfit: dikush e djeg, dikush nxjerr një send nga ai dhe më vonë e hedh në pleh ose ia jep formën siç do vetë! Kushtojini rëndësi rrënjëve, ruajini me xhelozi ato, jetoni me ndershmëri, mos jini të lëkundur dhe kur të mbarojë jeta e juaj e shkurtër krahasuar me neve, brezat që do t’ju pasojnë le të jenë si fletët e njoma pranverore, përplot bukuri!

*

Unë akoma jam në Marashin e bukur të Prizrenit të bukur… Edhe sa, nuk e di… Urdhëroni, ejani të rrimë tok, t’ia themi bisedës së heshtur e të thelluar që pikon nga mendja në zemër… për brezat e ardhshëm.

Sa zogj më fluturojnë mbi krye. Zogj që kanë parë shumë.

Sa pika shiu hynë në brendinë time, qysh prej qindra vitesh.

Sa herë jam veshur me mantelin e dëborës, tashmë disa shekuj.

Sa kandrra, të mëdha e të vockla rëndë e rëndë ngjiten në trungun tim.

Sa njerëz

Zënë vend në hijen time

Apo nga përballë më kundrojnë.

Sa veta u dashuruan afër meje,

Sa u martuan dhe – më besoni – fëmijët e tyre kaluan përskaj meje

Koha kalon pareshtur. Dikujt i duket boll ngadalë, dikujt tjetër sa hap e mbyll sytë… (Nga vjersha “Davet” e poetit turk Nâzım Hikmet (1902-1963)

*