Legjislacioni aktual i Kosovës anonimizon dhunuesit seksual

Të dënuarit për vepra penale të cilat prekin integritetin seksual mbahen të fshehur nga ekspozimi para publikut deri në momentin e dënimit final.

Mbi tentativën për të mbrojtur privatësinë, institucionet e sundimit të ligjit në Kosovë kanë ndërtuar një praktikë e cila nuk lejon publikun të jetë pjesë e proceseve ku akuzat janë për krime seksuale.

Në këtë kategorizim të veprave penale hyjnë: dhunimet, ngacmimet seksuale, degradimet seksuale, ofrimi i materialit pornografik personave nën moshën gjashtëmbëdhjetë vjet, keqpërdorimi i fëmijëve në pornografi, nxitja e akteve seksuale me premtim të rrejshëm të martesës dhe vepra të tjera të ngjashme.

Pra, gjatë monitorimit të Gjykatave me automatizëm, gjyqtarët shfrytëzojnë të drejtën duke u bazuar në Kodin e Procedurës Penale që të mbyllin seancat për publikun dhe për mediat, në rastet ku dyshohet për veprën nga Kapitulli i Integritetit seksual.

Kjo madje ndodh edhe në rastet e shpalljes e më pas publikimeve të Aktgjykimeve në uebfaqet e Gjykatave.

“Përjashtimisht, Aktgjykimet nuk publikohen në rastet kur të miturit janë të përfshirë si palë, në rastet kur pretendohet se veprat penale janë kryer në kuadër të marrëdhënieve familjare, apo në rastet e veprave penale kundër integritetit seksual. Nëse ndonjë Ligj i veçantë përcakton konfidencialitetin në një procedurë respektive, Dispozitat e atij Ligji do të zbatohen lidhur me publikimin e Aktgjykimeve të nxjerra në atë procedurë.” – thuhet në Nenin 370, Paragrafi 2, i cili flet për publikimin e Vendimeve gjyqësore në Kodin e Procedurës Penale.

Në praktikën gjyqësore deri më tani secili lloj i Aktgjykimit, i cili është publikuar, është bërë me inicialet e personave të dënuar apo liruar. Por, një nismë e KGJK-së ka paraparë disa ndryshime tash e tutje.

Udhëzimi për publikimin e Vendimeve gjyqësore, i cili pritet të fillojë të aplikohet nga gjyqtarët, ka kategorizuar disa lloje të Aktgjykimeve, në të cilat për publikun do të jenë të qasshme edhe emrat e personave të dënuar apo liruar nga akuzat.

Por, edhe në këtë Udhëzues është paraparë që Aktgjykimet që kanë të bëjnë me vepra penale të cilat prekin integritetin seksual të mos publikohen fare.

Duke u nisur nga këto ndalesa, ku emrat e personave të dënuar për vepra të integritetit seksual nuk publikohen në Aktgjykime, Kosovës i pamundësohet që në të ardhmen pa ndryshime të Dispozitave ligjore të krijojë një listë të personave të cilët janë të dënuar për dhunime e vepra të ngjashme penale, të cilat cenojnë integritetin seksual të personave.

Ndonëse, më 12.10.2022, ministrja e Drejtësisë Albulena Haxhiu kishte thënë se janë duke punuar në plotësim-ndryshimin e Kodit Penal të Kosovës në drejtim të personave të dënuar për dhunim dhe listat e këtyre personave do të jenë publike. Tashmë në mars të vitit 2025 nuk ka ende një listë publike të personave të cilët janë të dënuar për dhunim e vepra të cilat cenojnë integritetin seksual.

Haxhiu kishte thënë që me këtë plotësim-ndryshim lista e dhunuesve do të jetë publike.

“Gjykata urdhëron publikimin e Aktgjykimit për personin i cili shpallet fajtor për veprën penale të dhunimit, sulmit seksual dhe dhunës në familje, si dhe KGJK e mban Regjistrin; ndaj do të jetë publik me emër dhe mbiemër për personat të cilët shpallen fajtor për vepra penale.” – kishte thënë ajo, më 12.10.2022.

Por, nëse marrim për bazë praktikën që e ndajnë disa nga shtetet e botës lidhur me rastet ku kemi të bëjmë me dhunime, kemi lista publike ku identifikohen personat me emër e mbiemër për veprat të cilat janë dënuar.

Polonia është njëri nga vendet e Evropës e cila bën publike listën e personave të cilët janë të dënuar për vepra penale të cilat kanë të bëjnë më integritetin seksual.

Kështu, shteti i Polonisë i ka dy lloje të Regjistrave: listën me qasje të kufizuar dhe Regjistrin publik në të cilën nuk ka ndonjë ndalesë.

Regjistri publik është i qasshëm për të gjithë dhe në ato lista përfshihen personat të cilët kanë të kaluar kriminale të rrezikshme për veprat penale të krimeve seksuale me fëmijë, ose veprime kriminale të jashtëzakonshme nga këto vepra penale.

Cilët persona duhet të ekspozohen në listat publike që kanë kryer këso veprash penale e vendos Gjykata me Vendim.

Por, Polonia nuk është i vetmi shtet në botë i cili ekspozon të dënuarit për vepra penale të cilat kanë të bëjnë me integritetin seksual.

Australia, Zelanda e Re, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Britania e Madhe kanë po ashtu Regjistra të personave të cilët listohen si kryerës të këtyre veprave penale.

Qasja në Regjistrat e personave të regjistruar si persona të cilët kanë kryer vepra penale të natyrës seksuale në Britani të Madhe janë më të kufizuara, pasi që duhet të paraqiten te Stacionet Policore dhe të bëjnë kërkesa me qëllim të marrjes së informacionit për të kuptuar se kush gjendet në ata Regjistra. Pra, të njëjtit nuk kanë një Regjistër publik i cili do të ishte i qasshëm për të gjithë të interesuarit.

Australia ka një Regjistër të përgjithshëm i cili quhet “Australian National Child Offender System”. Të gjitha shtetet e Australisë kanë Regjistrin e personave për veprat penale të dhunës seksuale – përshkruhet në një Raport të përpiluar nga Departamenti i Shtetit Amerikan.

Po ashtu si Australia, Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë uebfaqe ndaj personave të cilët kanë kryer vepra penale të kësaj natyre.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë një uebfaqe në të cilën janë të regjistruar personat të cilët kanë kryer veprat penale të dhunës seksuale. Ky Regjistër përfshin 50 shtetet e Amerikës, ku duhet të selektohet shteti përkatës dhe regjioni i caktuar.

Sipas të dhënave të prezantuara në këtë faqe që nga 1 janari 2025 ka pasur mbi 25 milionë kërkime në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Në po këtë faqe janë të prezantuara edhe kërkimet që janë bërë ndër vite – duke filluar që nga regjistrimet e para në vitin 2005.

Manitoba, një provincë e Kanadasë, ka po ashtu një listë të personave të cilët kanë kryer vepra të tilla penale, por e njëjta nuk është publike për të gjithë të interesuarit, përpos banorëve rezident të asaj province.

Ndërsa për vendet evropiane të cilat nuk kanë ndonjë listë të paraparë për personat të cilët kanë kryer vepra penale të dhunës seksuale, Këshilli i Evropës kishte nxjerrë disa Rekomandime përmes Rezolutës “Masat përforcuese ndaj dhunuesve seksual”.

Në Rezolutën 1733 të vitit 2010 të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës janë dhënë një sërë Rekomandimesh për këto vende anëtare – lidhur me listat e personave të përfshirë në vepra penale të dhunës seksuale.

Sipas kësaj Rezolute shtetet janë të inkurajuara që t’i shpërndajnë informacionet me njëra tjetrën lidhur me personat të cilët janë të dënuar për vepra penale të tilla dhe që duhet të shkëmbejnë informacione edhe për INTERPOLIN.

Sipas kësaj Rezolute, Asambleja thotë që është e shqetësuar nga fakti se të dënuarit për vepra penale të dhunës seksuale kanë mundësinë që të punojnë me fëmijë, si në shkolla, çerdhe, dhe në vendet ku ofrohet shërbimi shëndetësor.

Asambleja ka theksuar tutje se është e shqetësuar se si disa shtete të Këshillit të Evropës nuk kanë ndonjë mekanizëm me të cilin do ta luftonin këtë dukuri – duke ua ndaluar personave të dënuar për lloje të tilla të veprave penale punën në vendet ku ka fëmijë dhe persona të ndjeshëm.

Sipas kësaj Rezolute në Pikën 16 të saj, Asambleja e Këshillit të Evropës nuk e përkrah krijimin e një liste të dhunuesve seksual në tërë Evropën, por i inkurajon shtetet anëtare që të ndërmarrin masat e nevojshme për parandalimin e këtij fenomeni.

Ndër masat e propozuara janë që të ketë kampanja vetëdijësuese për rastet e dhunimeve seksuale dhe mënyrat e raportimit të tyre që të nënshkruajnë dhe ratifikojnë Konventën për Mbrojtjen e Fëmijëve nga Abuzimi Seksual.