Freedom House: Serbia, Mali i Zi, Hungaria ‘jo më vende demokratike’

Një raport i ri nga organizata mbikëqyrëse Freedom House përshkruan Serbinë, Malin e Zi dhe Hungarinë më tepër si “regjime hibride” sesa demokraci për shkak të rënies së standardeve në qeverisje, drejtësi, zgjedhje dhe liri të mediave.

Raporti i fundit i Freedom House “Vendet në tranzicion” botuar të mërkurën, kritikon ashpër Serbinë, Malin e Zi dhe Hungarinë për rënien e standardeve demokratike dhe i klasifikon të tri vendet për herë të parë si “regjime hibride”.

“Rënia e Hungarisë ka qenë më e ‘rrëmbyeshme’ të gjurmohet ndonjëherë në Kombet në Tranzit; ishte një nga tre përparimtarët demokratikë që nga 2005, por në vitin 2020 u bë vendi i parë që zbriti nga dy kategori të regjimit dhe u largua tërësisht nga grupi i demokracive”, thotë raporti.

Në Ballkan, “vitet në rritje së kapjes së shtetit, abuzimit të pushtetit dhe taktikave të forcave të përdorura nga [Presidenti] Aleksandar Vuçiq në Serbi dhe [Presidenti] Milo Djukanoviç në Malin e Zi kanë kapërcyer vendet – për herë të parë që nga viti 2003, ato nuk kategorizohen më si demokraci në kombet në transit”, vijon në raport.

Raporti përfshin 29 vende në Evropën Lindore, Ballkan dhe ish bllokun komunist, duke i klasifikuar ato në pesë kategori: demokraci të konsoliduar, demokraci gjysëm të konsoliduar, regjime kalimtare ose hibride, regjime autoritare gjysëm të konsoliduara dhe regjime autoritare të konsoliduara.

Zselyke Csaky nga Freedom House tha se arsyet për Serbinë, Malin e Zi dhe Hungarinë për t’u klasifikuar si “regjime hibride” dhe jo demokraci janë të ndryshme për secilin vend.

“Hungaria ka parë rënien më të madhe të regjistruar ndonjëherë në raportin tonë, ajo ka tejkaluar mesataren e tetëfish. Megjithatë, trajektorja e saj tregoi se kërkon kohë dhe vullnet politik për të çmontuar plotësisht kontrollet dhe ekuilibrat dhe institucionet demokratike në një vend – afër një dekade. Tani, ndërsa kriza e koronavirusit është zhveshur, institucionet e vendit nuk janë asgjë më shumë se një fasadë pasi pushteti është i centralizuar në duart e [Kryeministrit] Viktor Orban”, tha Csaky për BIRN.

Me sa duket për të trajtuar pandeminë e koronavirusit, parlamenti hungarez votoi në mars për të lejuar qeverinë e Orban të sundojë me dekret pa ndonjë afat kohor.

Csaky tha se në rastet e Malit të Zi dhe Serbisë, të dy vendet kanë kohë që kanë institucione të dobëta dhe riklasifikimi ishte rezultat i një degradimi gradual.

“Në Malin e Zi, raporti ynë ka regjistruar zhvillime negative në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit, liritë e mediave dhe korrupsionin,” tha ai.

Ai gjithashtu tha se Partia Demokratike e Socialistëve në pushtet ka kapur institucionet shtetërore dhe ushtron një kontroll të fortë në sistemin e drejtësisë.

Në Serbi, Csaky tha se ka pasur “një përkeqësim disa vjeçar nën presidentin Vuciq me sulme ndaj mediave, mungesë të një ndjekjeje efektive për korrupsion dhe zvogëlim të hapësirës për qeveritë lokale”.

Në lidhje me liritë e mediave në Serbi, organizata nxori në pah disa shembuj të presioneve ndaj gazetarëve që ndodhën vitin e kaluar, përfshirë sulmin ndaj redaktorit të Rrjetit Ballkanik për Gazetari Hulumtuese, Slobodan Georgiev, i cili në prill 2019 u cilësua si “tradhtar” në një video në Twitter, që targetuan edhe media të tjera hulumtuese.

Polonia nuk është më një “demokraci e konsoliduar”

Raporti i Freedom House thotë se Polonia qëndron për “natyrën sistematike, të synuar dhe agresive të sulmeve të qeverisë ndaj pavarësisë gjyqësore”.

“Nëse Polonia vazhdon në këtë drejtim, ajo do t’i bashkohet regjimeve hibride dhe autokracive që rregullojnë drejtësinë e politizuar”, paralajmëron ai.

Csaky tha se Freedom House nuk e klasifikon më Poloninë si një “demokraci të konsoliduar” kryesisht për shkak të “Ndryshimeve shkatërruese në gjyqësor”.

Në Shqipëri, Bullgari, Mal të Zi, Serbi dhe Rumani, raporti vë në dukje se problemet me qeveritë nuk lejojnë që opozita të marrë pjesë siç duhet në procedurën e vendimmarrjes, dhe se në disa prej këtyre vendeve, kjo ka çuar në bojkotimin e parlamentit nga opozita.

Raporti vlerëson shembullin e Sllovakisë, ku një hetim mbi vrasjen e gazetarit Jan Kuciak dhe të fejuarës së tij “ekspozoi një” rrjet “politikanësh të nivelit të lartë, anëtarëve të gjyqësorit dhe figura të krimit të organizuar që ishin të gjithë të lidhur me Marian Kocner, biznesmeni i akuzuar për urdhërimin e vrasjeve”.

Freedom House vëren se përpjekjet ruse për të ushtruar ndikim kanë qenë problematike për vite me radhë, por paralajmëron gjithashtu për përdorimin e “diplomacisë së borxhit” nga Kina – duke siguruar vendet me fonde “në një mënyrë që krijon varësi politike”.

“Si rezultat, borxhi i mbajtur nga jashtë në rajon gjithnjë e më shumë po gjendet në duart e qeverisë kineze: Taxhikistani, Malin e Zi dhe Maqedonia e Veriut i detyrohen 41, 39 dhe 20 përqind të borxhit të tyre, përkatësisht, ndaj Kinës”, thuhet në raport.