Çfarë ndodh kur një aeroplan has në retë e hirit vullkanik?

Ishte dhjetori i vitit 2019 kur Zelanda e Re u bë dëshmitare e një shpërthimi të vullkanit të saj më aktiv – White Island/Whakaari. Ndërkohw që shpërthimi nuk pati ndonjë efekt në trafikun ajror komercial në zonë, shpërthimet vullkanike shpesh shkaktojnë anulime të përhapura të fluturimeve. Por pse hiri vullkanik është kaq i rrezikshëm për avionët?

Ishulli i Veriut i Zelandës së Re është një vatër e aktivitetit vullkanik dhe nuk ka asnjë vullkan lokal më aktiv se White Island/Whakaari.

At vit shpërtheu Ishulli i Bardhë. Fatkeqësisht, në atë kohë kishte një grup të madh turne në ishull dhe të paktën 16 njerëz u vranë tragjikisht, me shumë të tjerë të plagosur rëndë.

Përpjekjet për t’i tërhequr trupat e atyre që vdiqën janë penguar nga hiri vullkanik, pasi helikopterët nuk mund të zbresin të sigurt në ishull. Por, ndryshe nga shumë shpërthime të tjera vullkanike, shpërthimi i asaj dite në White Island nuk ka rezultuar në ndonjë kufizim në trafikun ajror komercial.

Shpesh, shumë qindra fluturime anulohen si rezultat i hirit vullkanik në atmosferë, pasi ai mund të shkaktojë kërdi në avionë nëse ndodh që të fluturojnë nëpër të.

Pse hiri vullkanik është kaq i keq për avionët?

Hiri vullkanik prek avionët në mënyra të ndryshme. Kur merrni parasysh faktin se hiri vullkanik është, fjalë për fjalë, shkëmb i cili pasi ka shpërthyer është shndërruar në një pluhur të imët dhe të mbinxehur nga forca e një shpërthimi, nuk është çudi që avionët të provojnë t’i shmangen atij pluhuri.

Për shkak se hiri vullkanik përbëhet nga grimca të vogla shkëmbi, ai ka një efekt gërryes të rëndë në avion. Kjo do të thotë se mund ta shkatërrojë sipërfaqen e jashtme të trupit të avionit, gjë që mund të jetë veçanërisht një lajm i keq për krahët e tij.

Një pjesë tjetër e cenueshme e avionit është xhami i përparmë, i cili shpejt mund të errësohet apo edhe të copëtohet nga efekti gërryes i hirit.

Një nga shenjat treguese të hirit vullkanik, edhe në përqendrime të vogla, është prania e ndezjeve të ndezura të dritës, të ngjashme me ato që shihen në fenomenin e njohur si Zjarri i Shën Elmos.

Ndryshe nga zjarri i Shën Elmos, i cili shkaktohet nga një fushë elektrike në atmosferë, ndezjet e dritës që shihen kur një avion bie në kontakt me hirin vullkanik ndodhin si rezultat i ndikimeve të grimcave të vogla.

Megjithatë, pjesa më e cenueshme e një avioni që fluturon përmes një reje hiri vullkanik janë motorët e tij. Kur hiri vullkanik, i cili zakonisht është tashmë shumë i nxehtë, hyn në një motor reaktiv, nxehtësia e tij mund të shkrihet dhe të ngjitet së bashku si grumbuj materiali të shkrirë.

Kjo mund të ftohet, ngurtësohet dhe, si rrjedhojë, ta shkatërrojë shpejt një motor, duke e bërë atë plotësisht jofunksional dhe duke e lënë avionin pa energji.

Kjo është pikërisht ajo që ndodhi në rastin e Fluturimit 9 të British Airways, i cili aksidentalisht fluturoi përmes një reje hiri më 24 qershor të viti 1982. Për fat të mirë avioni arriti të aterronte, ndonëse për pak u përplas me tokën./Simpleflying.com

Përgatiti: Nuhi Shala