Si na kanë ndryshuar trurin telefonët mobil

Telefonata e parë përmes celularit u bë 50 vjet më parë dhe që atëherë këto pajisje janë bërë mjet thelbësor i shumëfishtë që na ndihmon të drejtojmë jetën. Por a po ndryshon ky mjet mënyrën se si funksionon truri ynë?

Një raport i kohëve të fundit tregon se të rriturit në SHBA kontrollojnë telefonat e tyre, mesatarisht, 344 herë në ditë – një herë në katër minuta – dhe kalojnë pothuajse tre orë në ditë në këto pajisje. Problemi për shumë prej nesh është se një punë e shpejtë që lidhet me telefonin çon në kontroll të emaileve ose burimeve të mediave sociale, dhe befas zhytemi në kontrolle të pafundme.

Ky është një rreth vicioz. Sa më të dobishëm bëhen telefonat, aq më shumë i përdorim. Sa më shumë t’i përdorim, aq më shumë vëmë shtigje nervore në tru që na çojnë në marrjen e telefonit për çdo detyrë që kemi – dhe çdo herë e më shumë ndjejmë dëshirë për të kontrolluar telefonin edhe kur nuk kemi nevojë.

Duke lënë mënjanë shqetësimet për aspekte specifike të botës sonë– si mediat sociale dhe filtrat e saj gjithnjë e më tepër realistë të bukurisë – çfarë i bënë trurit varësia te këto pajisje? A është gjithçka e keqe për ne, apo ka edhe disa aspekte pozitive?

Ajo që dimë është se shpërqendrimi i thjeshtë i kontrollit të një telefoni ose shikimit të një njoftimi mund të ketë pasoja negative. Kjo nuk është shumë e habitshme; ne e dimë se, në përgjithësi, ‘multitasking’ dëmton kujtesën dhe performancën.

Një nga shembujt më të rrezikshëm është përdorimi i telefonit gjatë vozitjes. Një studim zbuloi se vetëm të folurit në telefon, jo dërgimi i mesazheve, ishte i mjaftueshëm për t’i bërë shoferët të reagojnë më ngadalë në rrugë. Kjo qëndron edhe për punët e përditshme. Thjesht dëgjimi i tingullit “ding” i bëri pjesëmarrësit e një studimi tjetër të performonin shumë më keq në një detyrë – pothuajse aq keq sa pjesëmarrësit që flisnin ose shkruanin mesazhe në telefon gjatë detyrës.

Nuk është vetëm përdorimi i telefonit që ka pasoja – thjeshtë prania e tij mund të ndikojë në mënyrën se si mendojmë.

Në një studim të kohëve të fundit, për shembull, studiuesit u kërkuan pjesëmarrësve të vendosnin telefonat e tyre pranë diku ku janë të dukshëm (tavolinë), afër syve (çantë ose xhep), ose në një dhomë tjetër. Më pas pjesëmarrësit përfunduan një sërë detyrash për të testuar aftësitë e tyre për të përpunuar dhe mbajtur mend informacionin, zgjidhjen e problemeve dhe fokusin e tyre.

U zbulua se performonin shumë më mirë kur telefonat ishin në një dhomë tjetër sesa ku i shihnin me sy. Kjo ishte e vërtetë edhe pse shumica e pjesëmarrësve pretenduan se nuk po mendonin me vetëdije për pajisjet e tyre.

Thjesht afërsia e një telefoni, me sa duket, kontribuon në “ikjen e trurit”. Truri mund të jetë i pandërgjegjshëm në frenimin e dëshirës për të kontrolluar telefonat, për të parë nëse duhet të kontrollojmë telefonin (p.sh., duke pritur për një njoftim). Sido që të jetë, kjo vëmendje e devijuar mund ta bëjë më të vështirë të bësh çdo gjë tjetër. E vetmja “zgjidhje”, gjetën studiuesit, ishte vendosja e pajisjes në një dhomë krejtësisht të ndryshme.

Do të duhen shumë vite kërkimi përpara se të dimë saktësisht se çfarë i bën varësia ndaj kësaj pajisje vullnetit dhe njohjes tonë afatgjatë. Ndërkohë, ekziston një mënyrë tjetër se si mund të përpiqemi të zbusim efektet e tij të këqija. Dhe kjo ka të bëjë me mënyrën se si mendojmë për trurin tonë.

Individët që mendojnë se truri ynë ka burime “të kufizuara” kanë më shumë gjasa të shfaqin këtë fenomen në testim. Por, për ata që mendojnë se sa më shumë i rezistojmë tundimit, aq më shumë  forcojmë kapacitetin për t’i rezistuar tundimit – që truri ynë, me fjalë të tjera, ka burime të pakufizuara. Ushtrimi i vetëkontrollit ose lodhjes mendore në një detyrë nuk ndikon negativisht në performancën e tyre në detyrën tjetër.

Akoma më interesante, nëse kemi pikëpamje të kufizuar apo jo të kufizuar të trurit, mund të jetë diçka kryesisht kulturore – vendet perëndimore si SHBA mund të kenë më shumë gjasa të mendojnë se mendja është e kufizuar në krahasim me kulturat e tjera, si India.

Çfarë morëm nga kjo? Për të reduktuar kapjen e pamenduar të telefonit, do të vazhdoj të praktikoj ta lë në një dhomë tjetër. Por gjithashtu do t’i kujtoj vetes se truri im ka më shumë burime nga sa mendoj – dhe se sa herë që i rezistoj tundimit për të kontrolluar telefonin, po vendos rrugë të reja nervore që do ta bëjnë më të lehtë  t’i rezistoj atij tundimi. BBC

Përgatiti: Ardita Zeqiri