Studimi: shumica e meshkujve me kancer të prostatës mund t’i shmangin ose vonojnë trajtimet e ashpra
Shumica e meshkujve të cilët diagnostikohen me kancer të prostatës mund t’i vonojnë ose shmangin trajtimet e ashpra duke mos i dëmtuar shanset e tyre për të mbijetuar, sipas rezultateve të reja nga një studim i gjatë në Mbretërinë e Bashkuar.
Meshkujt në studim që bashkëpunuan me mjekët e tyre për ta mbajtur një vëzhgim të ngushtë në tumoret e tyre të prostatës me rrezik të ulët deri në mesatar – një strategji e quajtur mbikëqyrje ose monitorim aktiv – e kanë ulur rrezikun e tyre për ndërlikime që mund të jenë jetëndryshuese, të tillë si mospërmbajtja dhe disfunksioni erektil që mund të pasojë pastaj me një trajtim agresiv për sëmundjen, mirëpo të njëjtit nuk kanë më shumë gjasa të vdesin nga kanceri i tyre sesa burrat që kanë kryer një operacion për të hequr prostatën ose që janë trajtuar me bllokues të hormoneve dhe rrezatim.
“Lajmi i mirë është se nëse jeni diagnostikuar me kancer të prostatës, mos u frikësoni dhe mos u ngutni për ta marrë një vendim” se si të vazhdoni tutje, thotë autori kryesor i studimit Dr. Freddie Hamdy, profesor i kirurgjisë dhe urologjisë në Universitetin e Oksfordit.
Ekspertë të tjerë që nuk ishin të përfshirë në hulumtim ranë dakord se studimi ishte qetësues për burrat të cilët janë diagnostikuar me kancer të prostatës e po ashtu edhe mjekët e tyre.
“Kur meshkujt vlerësohen me kujdes dhe vlerësohet rreziku i tyre, atëherë mund ta vonojnë apo shmangin trajtimin duke mos e humbur mundësinë për t’u kuruar në një pjesë të madhe të pacientëve”, thotë Dr. Bruce Trock, profesor i urologjisë, epidemiologjisë dhe onkologjisë në Universitetin Johns Hopkins.
Gjetjet nuk vlejnë për meshkujt që kanë kancer të prostatës që vlerësohet përmes testimit si me rrezik të lartë dhe të shkallës së lartë. Këto kancere agresive, të cilat përbëjnë rreth 15% të të gjitha diagnozave të kancerit të prostatës, kanë ende nevojë për trajtim të menjëhershëm, thotë Dr. Freddy Hamdy.
Megjithatë, për të tjerët, studimi i shtohet një numri në rritje të provave që tregojnë se mbikëqyrja e kancerit të prostatës është shpesh gjëja e duhur për t’u bërë.
“Ajo që unë heq nga kjo është siguria e kryerjes së monitorimit aktiv te pacientët,” thotë Dr. Samuel Haywood, onkolog urologjik në Klinikën Cleveland në Ohio, i cili e rishikoi studimin, por nuk ishte i përfshirë në hulumtim.
Rezultatet nga studimi u prezantuan javën e kaluar në konferencën vjetore të Shoqatës Evropiane të Urologjisë në Milano, Itali. Dy studime mbi të dhënat u botuan gjithashtu në New England Journal of Medicine dhe një revistë shoqëruese, NEJM Evidence.
Kanceri i zakonshëm që shpesh është me rrezik të ulët
Kanceri i prostatës është kanceri i dytë më i zakonshëm tek meshkujt në Shtetet e Bashkuara, pas kancereve të lëkurës jo melanoma. Rreth 11% – ose 1 në 9 – meshkujt amerikanë do të diagnostikohen me kancer të prostatës gjatë jetës së tyre, dhe në përgjithësi, rreth 2.5% – ose 1 në 41 – do të vdesin prej tij, sipas Institutit Kombëtar të Kancerit. Rreth 10 miliardë dollarë shpenzohen për trajtimin e kancerit të prostatës në SHBA çdo vit.
Shumica e kancereve të prostatës rriten shumë ngadalë. Zakonisht duhen të paktën 10 vjet që një tumor i kufizuar në prostatë të shkaktojë simptoma të rëndësishme.
Studimi, i cili ka vazhduar për më shumë se dy dekada, konfirmon atë që shumë mjekë dhe studiues e kanë arritur ta kuptojnë përkohësisht: Shumica e kancereve të prostatës janë zbuluar nga testet e gjakut që matin nivelet e një proteine të quajtur antigjen specifik për prostatën, ose PSA, nuk do t’i dëmtojë burrat gjatë jetës së tyre dhe nuk kërkon trajtim.
Dr. Oliver Sartor, drejtor mjekësor i Qendrës së Kancerit Tulane, thotë se burrat duhet të kuptojnë se shumë gjëra kanë ndryshuar me kalimin e kohës dhe mjekët kanë përmirësuar qasjen e tyre ndaj diagnozës që nga fillimi i studimit në 1999.
“Doja të bëja të qartë se mënyra se si këta pacientë kontrollohen, biopsohen dhe rastësohen është shumë, shumë e ndryshme nga mënyra se si këta pacientë mund të ekzaminohen, biopsiohen dhe randomizohen sot,” thotë Sartor, i cili shkroi një editorial mbi studimin, por nuk ishte i përfshirë në hulumtimin e lartcekur.
Sartor thotë se burrat e përfshirë në studim ishin në fazat më të hershme të kancerit të tyre dhe ishin kryesisht me rrezik të ulët.
Tani, shton ai, mjekët kanë më shumë mjete, duke përfshirë imazhet MRI dhe testet gjenetike që mund të ndihmojnë në drejtimin e trajtimit dhe minimizimin e mbidiagnozës.
Autorët e studimit thonë se për t’i zbutur shqetësimet se rezultatet e tyre mund të mos jenë të rëndësishme për njerëzit sot, ata i rivlerësuan pacientët e tyre duke përdorur metoda moderne për klasifikimin e kancerit të prostatës. Sipas këtyre standardeve, rreth një e treta e pacientëve të tyre do të kishin sëmundje të ndërmjetme ose me rrezik të lartë, diçka që nuk i ndryshoi përfundimet.
Më pak trajtim, kujdes më i mirë
Kur studimi filloi në vitin 1999, kontrolli rutinë i PSA për meshkujt ishte normë. Shumë mjekë i inkurajuan testet vjetore të PSA për pacientët e tyre meshkuj mbi moshën 50 vjeç.
Testet PSA janë të ndjeshme, por jo specifike. Kanceri mund t’i rrisë nivelet e PSA-së, por gjithashtu mund t’i rrisë gjëra të tilla si infeksionet, aktiviteti seksual dhe madje edhe ngasja e biçikletës. Testet e ngritura të PSA kërkojnë më shumë vlerësim, i cili mund të përfshijë imazhe dhe biopsi për ta përcaktuar shkakun.
“Përgjithësisht mendohet se vetëm rreth 30% e individëve me një PSA të ngritur do të kenë kancer, dhe nga ata që kanë kancer, shumica nuk kanë nevojë të trajtohen,” thotë Sartor.
Me kalimin e viteve, studimet dhe modelimi kanë treguar se përdorimi i testeve të rregullta PSA për ta kontrolluar kancerin e prostatës mund të bëjë më shumë dëm sesa mirë.
Sipas disa vlerësimeve, deri në 84% e meshkujve me kancer të prostatës të identifikuar përmes ekzaminimit rutinë nuk përfitojnë nga zbulimi i kancerit të tyre, sepse kanceri i tyre nuk do të ishte fatal para se të vdisnin për shkaqe të tjera.
Studime të tjera kanë vlerësuar se rreth 1 deri në 2 në çdo pesë burra të diagnostikuar me kancer të prostatës trajtohen tepër. Dëmet e trajtimit të tepërt për kancerin e prostatës janë të dokumentuara mirë dhe përfshijnë mosmbajtjen, mosfunksionimin erektil dhe humbjen e fuqisë seksuale, si dhe ankthin dhe depresionin.
Në vitin 2012, Task Forca me ndikim në Shërbimet Parandaluese të SHBA-së i këshilloi burrat e shëndetshëm që të mos bënin teste PSA si pjesë e kontrolleve të tyre të rregullta, duke thënë se dëmet e shqyrtimit i tejkalonin përfitimet e tij.
Tani, task forca zgjedh një qasje më të individualizuar, duke thënë se burrat midis moshës 55 dhe 69 vjeç duhet ta marrin vendimin për t’iu nënshtruar testit periodik të PSA-së pasi t’i kenë peshuar me kujdes rreziqet dhe përfitimet me mjekun e tyre. Ata rekomandojnë kundër ekzaminimit të bazuar në PSA për meshkujt mbi 70 vjeç.
Shoqata Amerikane e Kancerit mbështet pothuajse të njëjtën qasje, duke rekomanduar që burrat me rrezik mesatar të kenë një bisedë me mjekun e tyre për rreziqet dhe përfitimet duke filluar nga mosha 50 vjeç.
Trajtimi nuk kishte asnjë ndikim në mbijetesë
Testi ka përcjellur më shumë se 1600 burra të cilët u diagnostikuan me kancer të prostatës në Mbretërinë e bashkuar midis viteve 1999 dhe 2009. Të gjithë burrat kishin kancer që nuk kishte metastazuar ose përhapur në pjesë të tjera të trupit të tyre.
Kur ata u bashkuan, burrat u caktuan rastësisht në një nga tri grupet: monitorim aktiv ose duke përdorur teste të rregullta gjaku për ta mbajtur një sy në nivelet e tyre të PSA; radioterapi, e cila përdorte bllokues të hormoneve dhe rrezatim për tkurrjen e tumoreve; dhe prostatektomia, ose operacioni për heqjen e prostatës.
Meshkujt të cilëve u ishte caktuar monitorimi mund t’i ndryshonin grupet gjatë studimit nëse kanceri i tyre përparonte deri në pikën që ata kishin nevojë për trajtim më agresiv.
Shumica e burrave janë përcjellur për rreth 15 vjet tani, dhe për analizën më të fundit të të dhënave, studiuesit kanë qenë në gjendje të merrnin informacione pasuese për 98% të pjesëmarrësve.
Deri në vitin 2020, 45 meshkuj – rreth 3% e pjesëmarrësve – kishin vdekur nga kanceri i prostatës. Nuk kishte dallime të rëndësishme në vdekjet nga kanceri i prostatës midis tri grupeve.
Meshkujt në grupin aktiv të monitorimit kishin më shumë gjasa të kishin përparim të kancerit dhe më shumë të ngjarë të kancer të përhapur krahasuar me grupet e tjera. Rreth 9% e meshkujve në grupin e monitorimit aktiv e panë kancerin e tyre metastaza, krahasuar me 5% në dy grupet e tjera.
Dr. Trock thekson se edhe pse nuk ndikoi në mbijetesën e tyre të përgjithshme, përhapja e kancerit nuk është një rezultat i parëndësishëm. Mund të jetë e dhimbshme dhe mund të kërkojë trajtime agresive për t’u menaxhuar në atë fazë.
Mbikëqyrja aktive kishte përfitime të rëndësishme mbi operacionin ose rrezatimin.
Teksa i përcollën burrat mbi 12 vjet, studiuesit zbuluan se 1 në 4 deri në 1 në 5 prej atyre që kishin kryer operacion në prostatë duhej të mbanin të paktën një jastëk në ditë për t’u mbrojtur nga rrjedhjet e urinës. Kjo normë ishte dy herë më e lartë se grupet e tjera, thotë Dr. Jenny Donovan nga Universiteti i Bristolit, e cila e udhëhoqi studimin mbi rezultatet e raportuara nga pacientët pas trajtimit.
Funksioni seksual u ndikua gjithashtu. Është e natyrshme që funksioni seksual te meshkujt të bjerë me moshën, kështu që deri në fund të studimit, pothuajse të gjithë meshkujt raportuan funksion të ulët seksual, por modelet e tyre të rënies ishin të ndryshme në varësi të trajtimit të kancerit të prostatës, thotë ajo.
“Burrat që bëjnë operacion kanë funksion të ulët seksual që herët, dhe kjo situatë vazhdon. Meshkujt në grupin e radioterapisë shohin rënien e funksionit të tyre seksual, më pas kanë njëfarë rikuperimi, por më pas funksioni i tyre seksual bie dhe grupi i monitorimit aktiv bie ngadalë me kalimin e kohës,” thotë Dr. Donovan.
Tutje, Dr. Donovan shton se kur ajo i paraqet të dhënat e saj mjekëve, ata tregojnë se sa shumë ka ndryshuar që nga fillimi i studimit.
“Disa njerëz do të thoshin, ‘OK, po, por ne i kemi të gjitha këto teknologji të reja tani, trajtime të reja’,” thotë ajo, të tilla si terapia me rrezatim të moduluar nga intensiteti, brakiterapia dhe operacionet e prostatës me ndihmën e robotëve, “por në fakt studime të tjera kanë treguar se efektet në këto rezultate funksionale janë shumë të ngjashme me efektet që ne i shohim studimin tonë,” shton Dr. Donovan.
Si Donovan ashtu edhe Hamby mendojnë se të gjeturat e studimit ende meritojnë një konsideratë të kujdesshme nga burrat dhe mjekët e tyre ndërkohë që i peshojnë vendimet e trajtimit.
“Ajo që ne shpresojmë se klinicistët do ta bëjnë është t’i përdorin këto shifra që kemi prodhuar në këto dokumente dhe t’i ndajnë ato me burrat, në mënyrë që burrat e sapodiagnostikuar me kancer të lokalizuar të prostatës të mund t’i vlerësojnë vërtet ato shkëmbime,” shton në fund Dr. Jenny Donovan./CNN
Përgatiti: Nuhi Shala