Çfarë e shkakton kancerin e gjirit!
Mosha dhe faktorë të tjerë mund të ndikojnë në rrezikun e një personi për të zhvilluar kancer gjiri.
Kanceri i gjirit është një sëmundje komplekse dhe shpesh konfuze. Nuk është e qartë se çfarë i bën qelizat normale të rriten jashtë kontrollit dhe të shumohen, raporton Health.com.
Studiuesit e dinë se disa faktorë rreziku hormonal, gjenetik, stili i jetesës dhe mjedisi i rrisin gjasat e kancerit të gjirit. Por është gjithashtu e vërtetë që njerëzit me pak ose aspak faktorë rreziku vazhdojnë ta zhvillojnë kancerin e gjirit dhe njerëzit me shumë faktorë rreziku nuk e zhvillojnë asnjëherë kancerin e gjirit.
Shtrohet pyetja, çfarë dimë për atë që shkakton kancerin e gjirit dhe cilët janë faktorët e rrezikut që mund t’i rrisin gjasat për ta zhvilluar atë.
Çfarë e shkakton kancerin e gjirit?
E thënë thjesht, kanceri i gjirit shfaqet kur qelizat e gjirit rriten në mënyrë jonormale. Studiuesit ia atribuojnë këto ndryshime qelizore një ndërveprimi të ndërlikuar të faktorëve gjenetikë dhe mjedisorë, megjithëse shkaku i një pacienti individual me kancer gjiri mund të mbetet i panjohur.
Ndërkohë që qelizat jonormale ndahen, ato grumbullohen në një masë ose gungë dhe gjithashtu mund të përhapen (metastazazojnë) në pjesë të tjera të trupit, si nyjet limfatike.
Shumica e kancereve të gjirit tek gratë dhe burrat fillojnë në kanalet që prodhojnë qumësht; kjo quhet karcinoma duktale invazive. Kancere të tjera të gjirit fillojnë në qeliza të tjera të indit të gjirit, duke përfshirë indin e gjëndrave të quajtur lobule; kjo quhet karcinoma lobulare invazive.
Është gjithashtu e rëndësishme t’i përmendim mutacionet e gjeneve këtu. Studiuesit vlerësojnë se diku midis 5% dhe 10% e të gjithë kancereve të gjirit ndodhin për shkak të mutacioneve të gjeneve të trashëguara, të cilat kalohen nga gjenerata në gjeneratë përmes ADN-së. Dhe ndërkohë që ka shumë mutacione të gjeneve të trashëguara që e rrisin rrezikun e kancerit të gjirit, dy më të njohurit janë BRCA1 dhe BRCA2.
BRCA1 dhe BRCA2 janë në fakt gjene shtypës të tumorit që, kur funksionojnë siç supozohet, i mbajnë qelizat e gjirit nga rritja jonormale. Por kur këto gjene kanë një mutacion dhe nuk funksionojnë ashtu siç janë menduar, rrisin rrezikun e kancerit të gjirit (si dhe të vezoreve). Sipas Qendraës për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, CDC, një në 500 gra mbart një mutacion në gjenet e saj BRCA1 ose BRCA2.6.
Faktorët e rrezikut për kancerin e gjirit
Rreziku i kancerit të gjirit është shumë më i madh tek gratë sesa tek burrat. Gratë në SHBA kanë një shans një në tetë për të zhvilluar këtë lloj kanceri diku gjatë jetës së tyre. Në të kundërt, një burrë i lindur në SHBA sot ka rreth 1 në 800 shanse për t’u diagnostikuar me kancer gjiri gjatë jetës së tij.
Faktorët e rrezikut për kancerin e gjirit mashkullor nuk janë kuptuar mirë. Ndërsa studiuesit kanë identifikuar një sërë faktorësh gjenetikë dhe mjedisorë që mund të luajnë një rol, shumica e meshkujve nuk kanë asnjë faktor rreziku të njohur përveç moshës më të madhe. Kanceri i gjirit tek meshkujt diagnostikohet mesatarisht në moshën 71-vjeçare.
Dihet shumë më tepër për faktorët e rrezikut tek gratë. Rrjedhimisht, të kesh një (ose disa) faktorë rreziku nuk e destinon një grua në një të ardhme të kancerit të gjirit, ashtu si mungesa e faktorëve të rrezikut nuk do të thotë se ajo kurrë nuk do të zhvillojë kancer gjiri.
Faktorët e mëposhtëm të rrezikut lidhen me zhvillimin e kancerit të gjirit tek gratë:
Mosha
Rreziku i kancerit të gjirit rritet me rritjen e një gruaje, kjo është arsyeja pse Kolegji Amerikan i Obstetërve dhe Gjinekologëve inkurajon mamografitë vjetore duke filluar nga mosha 40 vjeç për gratë me rrezik mesatar1.
Gjinia
Gratë kanë një rrezik shumë më të madh të zhvillimit të kancerit të gjirit sesa meshkujt.
Historia personale dhe familjare
Një histori personale e karcinomës lobulare in situ (qeliza anormale të gjetura në gjëndrat e qumështit të gjirit) ose hiperplazisë atipike (ndryshime jo kanceroze në qelizat e gjirit) rrit rrezikun e kancerit të gjirit. Një histori e kancerit në njërin gji rrit gjithashtu gjasat për të zhvilluar kancer në gjirin tjetër. Për më tepër, të kesh një histori familjare të kancerit të gjirit ju vë në rrezik më të madh.
Konsumimi i alkoolit
Sa më shumë alkool të pijë një grua, aq më i lartë është rreziku i zhvillimit të kancerit të gjirit.
Rrezatimi
Me çdo lloj trajtimi me rrezatim të zonës së gjoksit në fëmijëri ose në moshë të re, rreziku i kancerit të gjirit rritet.
Mosha e menstruacioneve
Nëse keni filluar menstruacionet para moshës 12 vjeç, rreziku për kancer gjiri rritet.
Mosha e menopauzës
Nëse e filloni menopauzën pas 55 vjetësh, rreziku për kancer gjiri rritet.
Mosha e lindjes
Lindja e një fëmije pas moshës 30 vjeçare rrit rrezikun tuaj.
Shtatzënia
Gratë që nuk kanë qenë kurrë shtatzëna kanë një rrezik më të madh të kancerit të gjirit sesa gratë që kanë mbetur shtatzënë një ose më shumë herë.
Terapia hormonale
Terapia hormonale për menopauzën, veçanërisht çdo lloj që kombinon estrogjenin dhe progesteronin, rrit rrezikun për lloje të caktuara të kancerit të gjirit.
Masa trupore
Një indeks më i lartë i masës trupore (një vlerësim i yndyrës së trupit) lidhet me një rrezik më të lartë të kancerit të gjirit tek gratë pas menopauzës. Hulumtimet sugjerojnë se qelizat shtesë yndyrore, të cilat krijojnë estrogjen, mund të jenë përgjegjëse për rrezikun më të lartë të kancerit të gjirit.
Përmbledhje
Kanceri i gjirit ndodh kur qelizat ndryshojnë dhe shumohen. Ajo që i shkakton këto ndryshime nuk është gjithmonë e qartë. Hulumtimet sugjerojnë se faktorët gjenetikë, hormonalë, mjedisorë dhe të mënyrës së jetesës mund të jenë faktorë. Për shkak se gratë kanë shumë më shumë gjasa se burrat të zhvillojnë kancer gjiri, ka një bollëk kërkimesh mbi atë që mund të shkaktojë që qelizat e gjirit të rriten jashtë kontrollit. Njohja e faktorëve të rrezikut për kancerin e gjirit mund t’i ndihmojë gratë të fillojnë një bisedë me ofruesit e tyre të kujdesit shëndetësor rreth masave parandaluese, duke përfshirë shqyrtimin e kancerit të gjirit./Health.com
Përgatiti: Nuhi Shala
