10% e rasteve të kancerit në Evropë shkaktohen nga ndotja

10 për qind e rasteve të kancerit në Evropë shkaktohen nga ndotja e ajrit, sipas një studimi të ri të publikuar gjatë kësaj jave.

Agjencia Evropiane e Mjedisit (EEA) kohët e fundit i ka shqyrtuar shqyrtoi provat më të fundit shkencore mbi ndotjen, tymin sekondar, radonin, asbestin dhe kimikatet e tjera, si dhe rrezatimin ultravjollcë (rrezet UV). Ai zbuloi se ekspozimi ndaj këtyre ndotësve ndoshta kontribuon në afro 2.7 milionë pacientë të rinj të diagnostikuar në BE çdo vit.

Është hera e parë që EEA ka gjetur lidhje midis kancerit dhe mjedisit. Raporti, i quajtur “Ta mposhtim kancerin – roli i mjedisit të Evropës”, vlerëson se rreziqet mjedisore dhe profesionale janë prapa rreth 10 për qind të rasteve të kancerit në Evropë.

Duke shkaktuar 1.3 milionë vdekje në vit në të gjithë Bashkimin Evropian, kanceri merr një numër të madh jetësh në shoqërinë tonë. Kostot ekonomike janë gjithashtu të mëdha, të vlerësuara në rreth 178 miliardë euro vetëm në vitin 2018.

Lajmi i mirë është se raporti thotë gjithashtu se këto rreziqe janë të parandalueshme – nëse BE-ja ndërmerr veprime urgjente.

“Zvogëlimi i ndotjes përmes Planit të Veprimit për Ndotje Zero të BE-së dhe Strategjisë Kimike për Qëndrueshmëri, si dhe zbatimi i fuqishëm i politikave të tjera ekzistuese të BE-së do të ndihmonte shumë për t’i reduktuar rastet e kancerit dhe vdekjet. Ky do të ishte një investim efektiv në “mirëqenien e qytetarëve tanë”, thotë Hans Bruyninckx, Drejtor Ekzekutiv i EEA.

Plani i Veprimit për Zero Ndotje të BE-së është vendosur të arrihet deri në vitin 2050 – duke synuar ndotjen e ajrit, ujit dhe tokës. Tri qëllimet kryesore përfshijnë përmirësimin e cilësisë së ajrit për ta reduktuar numrin e vdekjeve të parakohshme të shkaktuara nga ndotja e ajrit, përmirësimin e cilësisë së ujit duke i reduktuar mbetjet, mbeturinat plastike në det dhe mikroplastikën e lëshuar në mjedis, dhe përmirësimin e tokës duke i reduktuar humbjet e lëndëve ushqyese dhe përdorimin e pesticideve kimike me 50 për qind.

Virginijus Sinkevičius, Komisioneri i BE-së për Mjedisin, Peshkimin dhe Oqeanet, pajtohet se ky është mjeti më i mirë që BE ka në dispozicion për ta minimizuar dëmtimin e mëtejshëm për shëndetin e njeriut.

“Raporti i EEA thekson se shumë raste të kancerit kanë një shkak themelor mjedisor. Ne mund të veprojmë tani për të ulur ndotjen dhe për të parandaluar vdekjet. Me ambicien Zero ndotje të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane (European Green Deal) ne mund të ofrojmë përfitime me kosto efektive për parandalimin e kancerit duke e reduktuar ekspozimin ndaj ndotësve të dëmshëm. Ajo që është më e mirë për mjedisin është edhe më e mirë për ne.”

Cilat janë saktësisht rreziqet mjedisore të zhvillimit të kancerit?

Rreziqet për shëndetin e njeriut mund të ndahen në kategori të ndryshme, sipas EEA.

Vetëm ndotja e ajrit (si brenda ashtu edhe jashtë) lidhet me rreth 1 për qind të të gjitha rasteve të kancerit në Evropë dhe shkakton rreth 2 për qind të të gjitha vdekjeve nga kanceri. Vetëm për kancerin e mushkërive, kjo rritet në 9 për qind të vdekjeve. Studimet e fundit kanë zbuluar lidhje midis ekspozimit afatgjatë ndaj grimcave, një ndotës kyç i ajrit, dhe leucemisë tek të rriturit dhe fëmijët.

Radoni dhe rrezatimi ultravjollcë gjithashtu kontribuojnë ndjeshëm në kancerin në Evropë. Radoni është një gaz pa ngjyrë, pa erë. Formohet nga prishja radioaktive e sasive të vogla të uraniumit që ndodhin natyrshëm në shkëmb dhe tokë. Njerëzit mund të ekspozohen ndaj radonit duke thithur ajrin që vjen përmes çarjeve dhe boshllëqeve në ndërtesa dhe shtëpi.

Ekspozimi i brendshëm ndaj radonit lidhet me deri në 2 për qind të të gjitha rasteve të kancerit dhe një në dhjetë raste të kancerit të mushkërive në Evropë. Rrezatimi natyral ultravjollcë mund të jetë përgjegjës për deri në 4 për qind të rasteve të kancerit evropian. Në veçanti, rastet në rritje të melanomës, një formë serioze e kancerit të lëkurës.

Ekspozimi ndaj tymit sekondar (të dorës së dytë) mund ta rrisë rrezikun e përgjithshëm për të gjitha kanceret deri në 16 për qind te njerëzit që nuk kanë qenë asnjëherë duhanpirës. Rreth 31 për qind e evropianëve janë të ekspozuar ndaj tymit të duhanit sekondar në shtëpi, në punë, jashtë dhe përreth, në institucionet arsimore ose në mjedise publike.

Së fundi, disa kimikate të përdorura në vendet e punës evropiane dhe të lëshuara në mjedis janë kancerogjene dhe kontribuojnë në shkaktimin e kancerit. Këto përfshijnë plumbin, arsenikun, kromin, kadmiumin, akrilamidin, pesticidet, bisphenol A dhe substancat alkil të per-dhe polifluorinuara (PFAS).

Të gjitha format e asbestit janë kancerogjenë të mirënjohur, të lidhur me kancerin e mesoteliomës dhe mushkërive, si dhe me kancerin e laringut dhe të vezoreve. Ndërkohë që BE-ja e ka ndaluar asbestin në vitin 2005, ai është ende i pranishëm në shumë ndërtesa dhe infrastrukturë, duke bërë që punëtorët e përfshirë në punën e rinovimit dhe prishjes të ekspozohen ndaj tij.

Çfarë po bën BE-ja për ta trajtuar këtë rrezik serioz?

Plani i Veprimit për Zero Ndotje të BE-së po përpiqet ta reduktojë ndotjen e ajrit dhe ujit në vitet e ardhshme.

Blloku i BE-se i ka ndërmarrë tashmë disa masa të ashpra për ndotjen e ajrit, duke e zbatuar Direktivën Kombëtare të Angazhimeve për Reduktimin e Emetimeve (NEC) dhe Direktivën e Cilësisë së Ajrit të Ambientit, e cila i përcakton standardet e cilësisë së ajrit për Evropën.

Strategjia Kimike për Qëndrueshmërinë synon t’i ndalojë kimikatet më të dëmshme në produkte, duke përfshirë ato që shkaktojnë kancer, dhe të inkurajojë përdorimin e kimikateve që janë të sigurta dhe të qëndrueshme.

Në lidhje me radonin, Direktiva e Standardeve Bazë të Sigurisë ka paraqitur kërkesa ligjërisht të detyrueshme për ta parandaluar ekspozimin ndaj burimeve natyrore të rrezatimit – në një version të rishikuar të legjislacionit. I përcaktuar në vitin 2013, ai mandatoi shtetet anëtare të BE-së për të krijuar plane kombëtare veprimi për radonin deri në vitin 2018, të cilat janë ende në fuqi edhe sot.

Veprime të tjera të BE-së përfshijnë koordinimin e përpjekjeve evropiane për të trajtuar duhanin sekondar dhe rritjen e ndërgjegjësimit për rreziqet e rrezeve ultra-vjollcë, për shembull qëndrimin e sigurt në diell dhe shmangien e shezlongëve dhe kabinave për rrezitje.

Çfarë mund të bëhet për ta shmangur ndotjen e ajrit?

Mund të duket e qartë, por të kaluarit e kohës larg (ose të jetuarit larg) nga qytetet është një hap i thjeshtë që mund ta ndërmerrni për ta kufizuar sasinë e ndotjes që e thithni.

Ndërkohë që veturat dhe transporti luajnë një rol të madh, janë gjithashtu emetimet e lidhura me mjedisin e ndërtuar që shkaktojnë rritje të grimcave në ajër. Për shembull, ngrohja e ndërtesave, ndërtimet dhe trafiku i lidhur me të.

Sipas Statista, qytetet më të ndotura në Evropë janë Sarajeva, Shkupi, Zagrebi, Beogradi dhe Athina. Qytetet më pak të ndotura janë aktualisht Helsinki, Reykjavik dhe Cyrihu.

Me punën në distancë në rritje që nga pandemia e COVID, dhe përfitimet mendore që vijnë nga kalimi i kohës në natyrë, nuk ka pasur kurrë një kohë më të përshtatshme për ta ngritur kampin në një zonë më rurale.

 Për sa i përket mbajtjes së gjurmëve të ndotjes, ka faqe interneti që mund t’i përdorni për të parashikuar se si duket dita. Në Evropë, ju mund ta përdorni Indeksin Evropian të Cilësisë së Shëndetit të EEA-s dhe në Mbretërinë e Bashkuar, DEFRA (Departamenti për Mjedisin e Ushqimit dhe Çështjeve Rurale) ka dritaren e kërkimit ku mund ta shkruani vendndodhjen tuaj për më shumë detaje.

Shmangni ushtrimet në natyrë kur nivelet e ndotjes janë të larta. Në përgjithësi, shmangni gjithmonë ushtrimet pranë zonave me trafik të lartë.

Ecja, biçiklizmi ose transporti publik janë mënyra të shkëlqyera për t’u siguruar që nuk po kontribuoni vetë në ndotjen e ajrit kur udhëtoni përreth. Dhe nëse përpiqeni të niseni për në punë më herët se normalja, do të mund ta shmangni tymin e krijuar gjatë orëve të pikut.

Së fundi, përpiquni të përdorni më pak energji në shtëpinë tuaj.

Fikni dritat kur nuk jeni në dhomë, bëni dushe më të shkurtra dhe fikni ngrohjen qendrore gjatë verës. Prodhimi i energjisë elektrike krijon ndotje të ajrit, kështu që duke e reduktuar përdorimin e energjisë, ju mund të ndihmoni në përmirësimin e cilësisë së ajrit lokal dhe t’i ndaloni gjithashtu emetimet e gazrave serrë./Euronews

Përgatiti: Nuhi Shala