Zgjedhjet në Turqi: 'Shanset janë 50-50', Erdogan rrezikon humbjen në zgjedhjet e majit

Për herë të parë në më shumë se 20 vjet, presidenti turk ka humbur aurën e tij të pamposhtshmërisë.

Nëse nëpunësit civilë në Ankara janë një barometër i saktë i ndryshimit të fronteve në politikën kombëtare të Turqisë, atëherë udhëheqësi më jetëgjatë i vendit, Rexhep Tayyip Erdoğan, mund të jetë me të vërtetë në telashe në zgjedhjet e majit.

Opozita kryesore, Partia Republikane Popullore (CHP), thotë se burokratët tashmë po i dërgojnë rezymetë e tyre në përgatitje për një rend të ri, duke e ndjerë se ky mund të jetë fundi i dominimit prej më shumë se dy dekadash i Erdoganit mbi shtetin turk.

Ky do të ishte një lehtësim për shumë njerëz në Perëndim, të cilët janë gjithnjë e më shumë të frustruar nga qëndrimi konfrontues i populistit islamik i cili tashmë një kohë të gjatë qeveris me një vend që ka peshë të madhe strategjike prej 85 milionë banorësh. Vetëm në muajt e fundit, Turqia i ka ofruar Rusisë në heshtje rrugë tregtare klandestine për t’i bërë ballë sanksioneve, ka vendosur veto për hyrjen e Suedisë në NATO dhe e ka ekspozuar Greqinë në kufi me rrezikshmëri të lartë me avionë luftarakë mbi Egje.

Ndoshta, mirëpo sjellja e tyre është një pasqyrim i qartë i rritjes së nervozizmit në korridoret e pushtetit. Makineria shtetërore po përgatitet për një tronditje. Dhe pas tërmetit më të keq në pothuajse një shekull – si dhe viteve të keqmenaxhimit ekonomik – ka një pritje të ethshme të një ndryshimi në parlament dhe në selinë e partisë.

Për vite me radhë, Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) në pushtet e presidentit Erdogan ka nxjerrë besim përpara zgjedhjeve – dhe në mënyrë të arsyeshme. Në një sekuencë pothuajse të pandërprerë, Erdogan ka fituar dy gara presidenciale, tri referendume për ndryshimin e kushtetutës dhe pesë palë zgjedhje parlamentare. Mirëpo, sot gjërat janë ndryshe. Tani, edhe mbështetësit e presidentit turk e pranojnë se, pas mbi 20 vjetësh në pushtet, apeli i Erdoganit po zbehet. Dhe megjithëse ai arriti të fitojë në vitin 2018, është domethënëse që Partia Republikane Popullore (CHP) i fitoi zgjedhjet vendimtare për kryebashkiak në qytetet e mëdha të Ankarasë, Stambollit dhe Izmirit vitin pasues.

“Shanset janë 50-50,” deklaron një anëtar i lartë i administratës. “Njerëzit mendojnë se ndryshimi po vjen”.

Sondazhet në Turqi mund të jenë një biznes i mjegullt, me partitë që kryejnë sondazhe private që shpesh prodhojnë rezultate të përshtatshme për fushatat e tyre. Megjithatë, sondazhet e fundit e vendosin opozitën me më shumë se 10 pikë përpara, megjithëse Ekipi i Erdoğan argumenton se do të ketë shansa deri në muajin në maj.

Megjithatë, një zyrtar i lartë i AKP-së tha se në një takim të nivelit të lartë, të mbajtur menjëherë pas tërmetit shkatërrues të shkurtit, në të cilin mbi 48,000 persona vdiqën në Turqi, disa zyrtarë partiakë ishin aq të shqetësuar saqë kërkuan shtyrjen e zgjedhjeve.

Kritikuesit e tij thonë se zgjedhjet e majit, të cilat do ta zgjedhin gjithashtu parlamentin, janë një mundësi e fundit për ta shpëtuar demokracinë turke. Frika e tyre është se Erdogani e ka vënë qëllimin tek vota si një mundësi historike – saktësisht 100 vjet pas themelimit të republikës laike të Mustafa Kemal Ataturkut – për ta udhëhequr Turqinë në një drejtim më konservator fetar, me fuqi edhe më të mëdha për veten dhe klikën e tij. Ndërkohë që mbështetësit e quajnë presidentin me gjatësi 1.85 metra si “njeriu i gjatë”, kundërshtarët e tij e kanë quajtur si “njeriu i vetëm” për shkak të përqendrimit të tij pothuajse mbretëror të fuqisë individuale.

Mirëpo, besnikët e AKP-së përgjigjen se, nëse ai fiton, Erdogan do të kërkojë ta vëjë shtetin në shërbim të popullit – duke i çuar përpara projektet bujare të mirëqenies dhe ndërtimit që i kanë dhënë atij mbështetjen.

E gjitha ka të bëjë me tërmetin

Shumë figura qeveritare dhe partiake janë urdhëruar të heshtin para se të mbahen zgjedhjet dhe do të flasin vetëm në kushte anonimiteti – siç është edhe rasti për disa figura të opozitës të shqetësuara për hakmarrjet nga shteti. POLITICO foli me disa prej këtyre zyrtarëve të lartë, politikanë dhe anëtarë nga brenda qeverisë për planet e Erdoganit për zgjedhjet dhe më pas, brenda dhe jashtë vendit.

Çuditërisht, një temë do të mbizotërojë.

“Që tani e tutje, zgjedhjet nënkuptojnë tërmet”, thotë zyrtari i lartë nga brenda AKP-së.

Kritikët e Erdoganit e sulmojnë atë për mëenyrën se si u mor me trajtimin e katastrofës pas tërmetit. Partia e tij kritikohet gjerësisht për faktin se është shumë afër kompanive të dobëta të ndërtimit, ndërtesat e të cilave e kanë rritur numrin e të vdekurve. Kundërshtarët e tij gjithashtu e kanë fajësuar prej kohësh atë për atë që ata thonë se janë vite autoritarizmi – si kryeministër midis viteve 2003 dhe 2014 dhe si president që atëherë – ndërkohë që  institucionet u kalben dhe kundërshtarët politikë u burgosën.

Kemal Kılıçdaroğlu, udhëheqësi i CHP-së, ishte lideri i parë i partisë që e vizitoi zonën e tërmetit. “Nëse dikush është përgjegjës për këtë proces, ai është Erdogan. Është kjo parti në pushtet që prej 20 vitesh nuk e ka përgatitur vendin për një tërmet”, tha ai në një videomesazh një ditë pas katastrofës.

Megjithatë, Erdogani po e përshtat me kujdes fushatën e tij sipas disponimit të matur kombëtar. Një politikan i afërt me presidentin deklaron se fushata elektorale do të jetë “sollemne, e vendosur dhe unifikuese”, duke u fokusuar në punën e ndihmës dhe dëmshpërblimit në rajonin e goditur nga tërmeti. Ai shtoi se mbi dy të tretat e pothuajse 300 deputetëve të AKP-së u u nisën në zonën e tërmetit në javën e parë pas katastrofës dhe se më shumë se 100 ishin aktivë në rajon aktualisht.

Gjithmonë i prirur për ta projektuar veten si njeri i veprimit, Erdogan gjithashtu dëshiron të shihet duke bërë përparime në rindërtimin përpara datës së zgjedhjeve. Me 1.5 milionë njerëz të mbetur të pastrehë dhe me të paktën 500,000 shtëpi të reja të nevojshme, sipas OKB-së, presidenti ka premtuar se rindërtimi do të përfundojë brenda një viti. Ministri i Çështjeve Urbane i Erdogan e ka bërë publik tashmë fillimin e ndërtimit për 72,000 shtëpi në Kahramanmaraş – epiqendra e tërmetit 7.8 ballësh – ndërsa rreth 50 kompani, disa prej tyre të afërta me partinë AKP, kanë filluar të konkurrojnë për tenderë për rindërtimin e rajonit.

“Turqit e duan stabilitetin dhe menaxhimin e fortë”, tha një person i afërt me Erdogan. “Ka një ndjenjë se kjo mund të bëhet vetëm nga Erdogan. Dhe ai është i vetmi që mund të ndërtojë shtëpi brenda një viti”.

Megjithatë, kur bëhet fjalë për çështjen e pushtetit të centralizuar, këndi i presidentit argumenton se stili i tij i fortë udhëheqës është pikërisht arsyeja pse ai është i pajisur mirë për të përballuar fatkeqësi të tilla.

“Krizat që ka përjetuar njerëzimi – siç ishin pandemia, lufta, financat, [mungesat] e ushqimit – e kanë shfaqur sërish rëndësinë e lidershipit të fortë dhe të qëndrueshëm politik”, thotë për POLITICO Fahrettin Altun, drejtori i komunikimit i Erdoganit.

Duke e vënë theksin tek shtrirja ndërkombëtare e ambicieve të Erdoganit, Altun shton se nëse presidenti e fiton rizgjedhjen, vendi nuk do të përpiqet vetëm të veprojë si një “fuqi rajonale stabilizuese dhe efektive”, por si një “aktor i fortë global” me zgjidhjet e politikës së jashtme dhe të sigurisë së tij. vet.

Makineri zgjedhore

Megjithatë, shkalla e katastrofës ka traumatizuar miliona turq dhe kjo vetëm sa do t’i komplikojë sfidat me të cilat Erdoğan po përballej tashmë këtë vit, kryesisht për shkak të vështirësive ekonomike të Turqisë, të tillë si inflacioni i shfrenuar dhe deficiti tregtar rekord. Erdoğan shihet se ka hedhur benzinë mbi flakët e rritjes së çmimeve duke i ulur normat e interesit.

Opozita e përçarë turke më në fund është bashkuar rreth një kandidati të vetëm, Kılıçdaroğlu – lideri me shërbim të gjatë i partisë kryesore opozitare laike. Dhe më e rëndësishmja, Partia Demokratike Popullore pro-kurde ka thënë gjithashtu se nuk do të dalë me një kandidat, duke i dhënë mundësinë një fronti votimi edhe më të bashkuar kundër Erdoganit.

Megjithëse opozita mendon se nuk ka pasur asnjëherë një momentum të tillë, megjithatë, kampi i Erdoganit thotë se votimi i gjerë privat i presidentit tregon një histori tjetër. Ata shtojnë se kur njerëzit pyeten se kush mendojnë se do t’i fitojë zgjedhjet – shpesh një parashikues i saktë i një rezultati përfundimtar – më shumë se 50 për qind thonë Erdogan.

“Erdoğani është një makinë zgjedhore,” pranoi një zyrtar i CHP-së. “Ne nuk i marrim zgjedhjet si të mirëqena. . . Duhet të dimë se si do të organizohen kutitë e votimit dhe listat e votuesve nga rajoni i tërmetit”.

Në të vërtetë, mbajtja e zgjedhjeve kaq shpejt pas një fatkeqësie të tillë – dhe në një rajon, ende subjekt i sundimit të emergjencës nga Erdogan – përbën një sfidë të madhe logjistike dhe një kërcënim të mundshëm për një garë të drejtë dhe transparente.

Numri zyrtar i të vdekurve mund të jetë ende me mijëra i shkurtër, pasi që punimet për gjetjen e trupave nën rrënoja po zvarriten; dhe nga qindra mijëra të mbetur të pastrehë, shumë prej tyre kanë ikur gjetkë në vend, ndërsa të tjerë përpiqen të strehohen nëpër tenda. Këto paqartësi, se kush është ku – dhe ku po votojnë – përfaqësojnë një avantazh të mundshëm për presidentin.

Kundërshtarët kanë spekuluar gjithashtu se qeveria e Erdoganit mund të manipulojë rreth 5 për qind të votave, veçanërisht në rrethana të tilla konfuze – edhe pse AKP-ja gjithmonë i ka hedhur poshtë insinuatat e tilla.

Akter regjional

Linjat e betejës së zgjedhjeve janë tërhequr qartë: Erdogan do të argumentojë se ai është i vendosur në mënyrë unike për ta ndihmuar Turqinë ta tejkalojë fatkeqësinë, ndërsa kundërshtarët e tij do ta fajësojnë Erdoganin për shumicën e problemeve aktuale me të cilat Turqia përballet sot. Kështu, nëse Erdogan triumfon, axhenda e brendshme duket gjithashtu e qartë, të paktën për vitet e para: lehtësimi i tërmetit dhe detyra e madhe e rindërtimit do të mbizotërojnë titujt kryesorë, edhe pse kritikët e Erdoganit pretendojnë se ai po përdor pushtetin e tij mbi shtetin për ta kufizuar debatin politik.

Për pjesën tjetër të botës, megjithatë, fokusi do të jetë në politikën e jashtme, ashtu si lufta në Ukrainë vazhdon ta ilustrojë se sa lojtar i rëndësishëm strategjik është Turqia, duke pasur parasysh rolin e saj, për shembull, në ndërmjetësimin e marrëveshjeve të grurit midis Kievit dhe Moskës.

Ndërkohë, Suedia pret fjalën e Erdoğan-it përpara se të anëtarësohet në NATO – një çështje veçanërisht e vështirë për Stokholmin për shkak të dallimeve me Ankaranë që variojnë nga çështjet kurde deri te kërkesat për ekstradim dhe djegia e një Kurani jashtë ambasadës turke.

Është e qartë se pas gjithë këtyre viteve të Erdoganit, Turqia është mësuar ta tërheqë peshën e saj si një aktor i pavarur dhe pavarësisht anëtarësimit të saj në NATO, është shumë më tepër se një ndjekëse e nënshtruar e një aleance të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara.

“Në 20 vjet, ne e sollëm Turqinë në një pikë kritike”, thotë Akif Çağatay Kılıç, ish-ministër dhe udhëheqësi aktual i AKP-së i Komitetit të Punëve të Jashtme të Parlamentit turk. “Fakti që sot pyetet opinioni ynë për Lindjen e Mesme, Egjeun, Mesdheun Lindor dhe Rusinë, tregon se Turqia është në qendër”.

Ai shtoi se Turqia do të vazhdojë si një aktor dhe vendimmarrës i pavarur rajonal pa marrë parasysh rezultatin e zgjedhjeve – dhe shumë nga kjo është trashëgimia e Erdoganit.

Ndërkohë që vetë presidenti përgatitet për zgjedhjet më testuese të kohës së tij në pushtet, ndjenja se ai ka transformuar Turqinë është po aq e fortë sa sinjalet se, këtë herë, ai po lufton për mbijetesën e tij.

Beteja është e tensionuar, shanset ndoshta pak më shumë se një hedhje e monedhës. Dhe, megjithëse aftësitë politike të Erdoganit janë rrënuar gjatë dy dekadave në pushtet, makineria e AKP-së ende po e ruan besimin.

“Ai po e shikon me gjakftohtësi të gjithë situatën”, thotë zyrtari i lartë nga brenda AKP-së, përpara se të bëjë një krahasim të befasishëm fetar. “Ai është sikurse një shkëmb, ashtu siç është Shën Pjetri në Romë”./Politico.eu

Përgatiti: Nuhi Shala