Shkëmbimi i zbehtë kulturor midis Shqipërisë dhe Kosovës

Aktorët e jetës kulturore por edhe qytetarët theksojnë nevojën për ta forcuar bashkëpunimin në fushën e kulturës midis dy vendeve.

Prej shumë vitesh Shaipi nga Fushë Kosova i kalon pushimet verore në Durrës.  Por ai ankohet se në kioskat e plazhit nuk gjen gazeta e botuara në Prishtinë, madje spesh herë nuk gjen as ato të  Tiranës.

“Unë jam 72 vjeç dhe nuk i lexoj dot lajmet si të rinjtë, nëpër telefona,” u ankua ai.

E  njejta gjë ndodh edhe me titujt e librave të publikuar në Kosovë. Ato mund ti shohësh në stenda vetëm gjatë panaireve vjetore, por jo në libraritë e zakonshme.

“Të paktën në Durrës ne sjellim kryesisht tituj të librave për fëmijë, apo ato me tematikë nga psikologjia të përgatitur nga autorë kosovarë,” tha për BIRN librari Adi Pine, i cili furnizon disa nga libraritë e qytetit bregdetar.

“Përkthimet e autorëve të huaj që botohen në Prishtinë, ne i gjejmë të publikuara nga shtëpitë botuese të Tiranës,” i cili shpjegon se kjo është arsyeja që nuk përbëjnë interes për blerësit.

Marrrëdhëniet kulturore mes dy shteteve shqiptare në Ballkan kohët e fundit kanë njohur njëfarë zbehjeje institucionale, të cilën e pohojnë në të dy anët e kufirit shtetëror.

“I vetmi treg i përbashkët i artistëve shqiptarë në të dy vendet mbetet tregu i muzikës pop dhe rock,” tha koreografi Gjergj Prevazi, sipas të cilit kjo lidhet kryesisht me komercialitetin e saj.

Në fund të muajit shkurt, Unioni i Gazetarëve shqiptarë organizoi në Prishtinë “Ditën e Miqësisë” mes gazetarëve shqiptarë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali I Zi dhe Presheva e Bujanovci.

Besim Dybeli, nga Unioni I Gazetarëve në Elbasan tha për BIRN se “prania e kolegëve kosovarë në veprimtarinë e Prishtinës ishte e papërfillshme, çka edhe sot na duket e pabesueshme”.

Edhe në fushën e trashëgimisë kulturore duket se bashkëpunimi midis dy vendeve është zbehur.

Ilir Culaj, pedagog në Universitetin e Prishhtinës, tha për BIRN se bashkëpunimi në rrafshin arkeologjik nuk ka impenjimin e dikurshëm.

“Në vitet 2004 – 2005 arkeologët nga Shqipëria dhanë një kontribut të ndjeshëm për krijimin e Hartës arkeologjike të  Kosovës,” tha Culaj, duke shtuar se tashmë ky bashkëpunim në terren është ndalur.

Stafet arkeologjike po punojnë kryesisht me projekte ndërkombëtare, njëlloj siç ndodh edhe në territorin shqiptar.

Pedagogu thotë se misionet ndërkombëtare dypalëshe i sigurojnë palës shqiptare financimin e nevojshëm për realizimin e ekspeditës.

“Grupet e studentëve nga Kosova vazhdojnë të jenë pjesë e misioneve, që kryejnë arkeologët e Shqipërisë në hapësira të ndryshme të vendit, por bashkëpunimet në nivel shkencor gjatë ekspeditave mungojnë,” nënvizon Ilir Culaj.

Edhe skenës teatralë të përbashkët midis dy vendeve shqipfolëse duke se po i mungon gjallëria.

Teatrot kryesorë të Shqipërisë, si Teatri Kombëtar apo ai i Operas dhe Baletit prej disa kohësh mungojnë bashkëpunimet me kolegët kosovarë.

Gjergj Prevazi veçon Teatrin Eksperimental, ku sipas tij janë vënë në skenë vepra dramatike me regjisorë nga Kosova, si dhe me pjesmarrrjen e disa aktorëve kosovarë.

Koreografi që ka një përvojë të gjatë pune në skenat e Kosovës vlerëson se institucionet dhe kolegët artistë në Kosovë janë mëndjehapur më shumë se sa në Shqipëri.

Ai shton se tregu teatror kosovar ka një boom të admirueshëm kohët e fundit, jo vetëm brenda vendit, por edhe në bashkëpunime me regjisorë të huaj dhe në prezantime festivalesh po ashtu.

“Financimet shtetërore të teatrove simotra në Prishtinë janë disa herë më të larta se sa në Tiranë,” tha Prevazi, i cili kujton se në kryeqytetin e Kosovës funksionon edhe një teatër i inisiativës së lirë, i cili mbështetet gjithashtu edhe nga shteti.

Mungesa e bashkëpunimit është dhe më e theksuar mes teatrove rajonalë.

Në teatrin ‘Aleksandër Moisu’ në Durrësit prej më shumë se 10 vitesh nuk është prezantuar një pjesë teatrale e Kosovës.

Por aktorët veteranë kujtojnë se në vitet 1970 ata u njohën me dramaturgjinë mjaft interesante të autorëve nga Kosova, e po ashtu edhe me inskenimet e veprave si “Familja e peshkatarit”, “Karnavalet e Korçës” dhe “Erveheja”.

Ndërsa janë memorizuar edhe disa koncerte të këngëtarëve të shquar jo vetëm në sallën e teatrit “Aleksandër Moisiu”, por edhe në pallatin e sportit, si dhe në teatrin veror të qytetit.

Të njejtën vlerë ka patur edhe premiera e operas “Goca e Kaçanikut” e autorit Rauf Dhomi.

“Fatkeqësisht pas viteve 2000 duket se ne jemi mbyllur dhe numri i bashkëpunimeve ka rënë,” tha Gjergj Prevazi.

“Krijimi i një Fondacioni të përbashkët për kulturën shqiptare mund ti vlejë rizgjimit krijimtarisë dhe bashkëpunimit mes kolegëve në të dy anët e kufirit,” propozoi ai. reporter.al