Serbi: Zhvarrosen skeletet e luftës së Kosovës

Një varr masiv me viktima të dyshuara nga lufta e Kosovës u gjet në Serbi pas disa muajsh të dhënash për një marrëveshje të mundshme Beograd-Prishtinë për të ndihmuar në gjetjen e personave të zhdukur të luftës, edhe pse qëndrimi politik në lidhje me këtë çështje vazhdoi në 2020, raporton BalkanInsight.

 

“Në javët në vazhdim, pas punës së përbashkët të ekipit mjeko-ligjor, më shumë familje do të jenë në gjendje të mbyllin një kapitull shumë të errët në jetën e tyre”, tha Fabien Bourdier i Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq në fillim të dhjetorit.

Bourdier ishte duke folur në një minierë të vjetër në fshatin serb Kizevak, ku në nëntor u gjetën mbetje mortore njerëzish, pothuajse me siguri ato të shqiptarëve etnikë që u vranë gjatë luftës në Kosovë në 1999.

Kreu i Komisionit të Serbisë për Personat e Zhdukur, Veljko Odaloviç, tha se varri masiv përmbante eshtrat e midis 15 dhe 17 personave.

Varri, i cili nuk është larg vendit të një tjetër varri masiv të shqiptarëve të Kosovës në një gurore në Rashkën aty pranë, më në fund u gjet pas pesë vitesh kërkime të pasuksesshme.

Ndërsa Krassimir Nikolov, koordinator i zhvarrosjes në misionin e sundimit të ligjit të Bashkimit Europian në Kosovë, EULEX, shpjegoi se “zbulimi” erdhi kur u krahasuan imazhet ajrore të minierës së hapur nga vitet 1999, 2002 dhe 2020.

“Pas një analize të plotë, ne identifikuam ndryshime në peizazh dhe ngushtuam zonën e interesit”, tha Nikolov.

Gjetja në Kizevak është e fundit në një sërë varresh masive që janë zbuluar në Serbi që nga lufta e Kosovës. Viktimat e masakrave nga forcat serbe u transportuan në Serbi dhe u varrosën në varre klandestine si pjesë e përpjekjeve për të mbuluar krimet.

Zhdukjet e kohës së luftës bëhen çështje kryesore politike

Rreth 1,600 njerëz që u zhdukën si rezultat i luftës në Kosovë ende nuk janë gjetur dhe çështja e personave të zhdukur u kthye në axhendën politike në Serbi në vitin 2020 ndërsa bisedimet e ndërmjetësuara nga BE-ja me Kosovën për normalizimin e marrëdhënieve rifilluan në korrik pas një periudhe pauze prej 20 muajsh të shkaktuar nga mosmarrëveshjet politike.

Pas takimit të tij të parë me kryeministrin e Kosovës Avdullah Hoti, presidenti serb Aleksandër Vuçiç u zotua të bashkëpunojë për të gjetur personat që vazhdojnë të rezultojnë ende të zhdukur nga konflikti 1998-1999.

“Ne jemi të gatshëm t’i përgjigjemi çdo kërkese nga shqiptarët, kudo që ata mendojnë se mund të tregojnë në hartë një vend ku ata mendojnë se është e mundur që të ketë ndonjë varr të ndonjë shqiptari, dhe ne jemi të gatshëm së bashku me ta dhe me europianët të shohim nëse ka diçka në atë vend apo jo”, premtoi Vuçiç.

Por ai tha se në këmbim Beogradi dëshiron qasje në vendet e dyshuara të varreve të kohës së luftës në territorin e kontrolluar nga qeveria e Prishtinës.

Ai gjithashtu përmendi çështjen e arkivave të klasifikuar ushtarake dhe policore të Serbisë nga lufta, të cilat disa besojnë se mund të zbulojnë se ku janë varrosur trupat.

Vuçiç tha se “nuk ka asnjë problem në hapjen e arkivave, por ju duhet të hapni arkivat e të ashtuquajturës UÇK (Ushtria Çlirimtare e Kosovës)”.

Zyrtarët e Kosovës gjithashtu shprehën gatishmëri për të bashkëpunuar në lidhje me çështjen e personave të zhdukur, por përkundër retorikës, arkivat e kohës së luftës nuk ka gjasa të hapen së shpejti.

Serbia i ka klasifikuar disa nga arkivat e saj ushtarake si sekrete shtetërore, ndërsa Kosova këmbëngul që UÇK-ja, si një organizatë guerile, nuk kishte arkiva ushtarake.

Personat e zhdukur u përmendën gjithashtu në marrëveshjet që Serbia dhe Kosova nënshkruan veçmas me SHBA-në në Shtëpinë e Bardhë në prani të presidentit Donald Trump, gjë që u cilësua nga zyrtarët e Uashingtonit si diçka “historike” ndërsa Trump kërkonte pikë në fushën e politikës së jashtme ndërsa përpiqej të shtonte mundësitë e tij për t’u rizgjedhur.

Në marrëveshjet, si Kosova ashtu edhe Serbia ranë dakord të punojnë së bashku më shumë për çështjet e personave të zhdukur, refugjatëve dhe njerëzve të zhvendosur nga lufta e viteve 1990 në Kosovë.

Tri ditë pas nënshkrimit me Shtetet e Bashkuara, Vuçiç u takua përsëri me Hotin në Bruksel dhe tha se të dy palët “ranë dakord mbi mekanizmat në lidhje me personat e zhvendosur brenda vendit, personat e zhdukur dhe mundësinë dhe detyrimet për të hyrë në të gjitha arkivat që ekzistojnë”.

Hoti tha gjithashtu se “ne kemi përfunduar pozitivisht bisedimet mbi çështjen e personave të zhdukur”.

Asnjë detaj nuk është shfaqur ende në lidhje me “mekanizmat” e përmendur nga Vuçiç, megjithatë, dhe pasi Trump u mund në zgjedhjet e SHBA-së, është e paqartë se çfarë ndikimi të qëndrueshëm do të kenë marrëveshjet e Shtëpisë së Bardhë.

Pandemia ngadalëson ritmet tashmë të ngadalta të gjyqeve në Serbi

Serbia shpalli një gjendje të jashtëzakonshme mbarëkombëtare për shkak të pandemisë së COVID-19 në mes të marsit dhe deri në fillim të majit, asnjë seancë gjyqësore nuk u mbajt në vend, përveç rasteve kundër personave që akuzohen për shkelje të shtetrrethimit ose shkelje të masave izoluese.

Kur gjërat u kthyen në normalitet, çështjet e gjyqeve të krimeve të luftës iu kthyen normalitetit në Gjykatën e Lartë të Beogradit: gjyqe të mëdha dhe të rëndësishme zvarriteshin ngadalë, seancat shpesh shtyheshin dhe nuk kishte aktakuza për krime që përfshinin një numër të madh viktimash ose autorësh.

Përjashtim ishte rasti i Visnja Acimoviç, një ushtare e Ushtrisë Serbe të Bosnjës e akuzuar për pjesëmarrje në pushkatimin e 37 burrave boshnjakë në Mracni Dol pranë kampit të paraburgimit Susica në komunën boshnjake të Vlasenicës në qershor 1992. Gjyqi filloi në dhjetor dhe Acimoviç këmbënguli se ajo nuk është fajtore.

Por shtyrja përsëri ngadalësoi gjyqin e Novak Djukiç, komandantit të kohës së luftës i Grupit Taktik të Usrenit të Ushtrisë Serbe të Bosnjës.

Djukiç u dënua me 20 vjet burg në Bosnjë dhe Hercegovinë për urdhërimin e granatimit të qytetit boshnjak të Tuzlës më 25 maj 1995. Një total prej 71 personash, shumica e tyre të rinj, u vranë.

Djukiç nuk u paraqit për të vuajtur dënimin e tij, por u largua në Serbi në 2014, duke thënë se kishte nevojë për trajtim mjekësor. Beogradi ra dakord të merrte përsipër çështjen nga Bosnja dhe Hercegovina, por që nga ajo kohë, ka pasur vonesa të përsëritura dhe seanca të anuluara.

Në nëntor të këtij viti, një analizë mjekësore e porositur nga gjykata arriti në përfundimin se Djukiç nuk do të jetë në gjendje të paraqitet në gjykatë përsëri deri të paktën para shtatorit 2021 për shkak të problemeve të tij të shëndetit mendor.

Mes vonesave në çështje, ka pasur përpjekje të përsëritura në Serbi për të mohuar gjetjet e gjykatës boshnjake se masakra e Tuzlës u krye nga forcat serbe të Bosnjës.

Mohimi i krimeve të luftës dhe lavdërimi i kriminelëve të luftës vazhdoi në Serbi në vitin 2020, një vit zgjedhjesh të përgjithshme që pa Partinë Progresive Serbe populiste të krahut të djathtë të presidentit Vuçiç të forconte kontrollin e saj të pushtetit pas një bojkoti të zgjedhjeve nga ana e opozitës.

Dy kriminelë lufte, lideri i Partisë Radikale Serbe Vojisllav Shesheli dhe Dragan Vasiljkoviç, një ish-shef paraushtarak i njohur si ‘Kapiten Dragan’, i cili u la i lirë në fillim të vitit pasi vuajti dënimin në Kroaci, hynë në votime për të siguruar një vend në parlamentin serb.

Por Vasiljkoviç nuk mundi të merrte firma të mjaftueshme mbështetëse që të mund të kandidonte, ndërsa partia e Sheshelit nuk mori dot vota të mjaftueshme për të hyrë në parlament.

Megjithatë, një figurë tjetër e shquar nga vitet 1990, Svetozar Andriç, ish-komandanti i Brigadës Birac të Ushtrisë Serbe të Bosnjës dhe më vonë shefi i shtabit të Korpusit të Drinës të Ushtrisë Serbe të Bosnjës gjatë luftës në Bosnjë, u konfirmua si deputet i ri.

Ai kandidoi në listën e Aleancës Patriotike Serbe, të udhëhequr nga ish-lojtari i vaterpolos Aleksandar Sapiç.

Në vitin 2018, Fondi për të Drejtën Humanitare me qendër në Beograd paraqiti një kallëzim penal duke akuzuar Andriçin për urdhërimin e dëbimit të popullsisë boshnjake nga qyteti Zvornik në maj 1992. Andriç kishte mohuar më parë çdo shkelje ndërsa dëshmonte në Gjykatën e Hagës dhe çdo progres në trajtimin e kallëzimit penal nuk është bërë publik.