Pse gratë iraniane po i djegin hixhabet e tyre?

Nga fshatrat e largëta e deri te shkallët e Universitetit të Teheranit në kryeqytet, gratë janë burrat kryesorë. Ato janë në ballë të protestave dhe i mbledhin turmat duke i djegur hixhabet e tyre, duke i prerë flokët dhe duke vallëzuar në publik. Arsyeja pse po e bëjnë një gjë të tillë është Mahsa Amini, studente 22-vjeçare, e cila vdiq më 16 shtator pasi Policia e Moralit e rrahu për vdekje për mbajtjen e hixhabit në mënyrë të papërshtatshme. Por ankesat e tyre ushqehen nga katër dekada të kufizimeve fetare që kanë rënë më së shumti mbi gratë. Pas një jave të shtëna me armë dhe vrasje, protestat e tyre po përhapen edhe më tej.

Kufizimet sociale janë më të fundit në një valë vendimesh të krijuara për ta mbështetur Republikën Islamike, pasi është gjetur një pasardhës për Udhëheqësin Suprem tetëvjeçar, Ayatollah Ali Khamenei. Në vitet e fundit, Ajatollahu e ka spastruar regjimin e tij nga reformatorët dhe i ka konsoliduar të gjitha degët e qeverisë nën fanatikët e besuar, të tillë si Ebrahim Raisi, presidenti i tij i linjës së ashpër.

Në përpjekje për ta forcuar kontrollin, Raisi nxori një dekret për “hixhabin dhe dëlirësinë” që i inkurajoi skuadrat e moralit. Këta i kanë hequr posterat e grave të pambuluara në kafene dhe i kanë urdhëruar pronarët t’i zëvendësojnë këngët me muzikë instrumentale. Burrat e tyre, të veshur me të zeza dhe të armatosur me shkopinj, kanë vendosur qindra gra në qendrat e moralit për “riedukim”, sipas një grupi të të drejtave të njeriut.

Beteja mbi moralin është bërë më teknologjike që nga revolucioni i vitit 1979, kur banditët islamikë bërtisnin “ya rusari ya tusari” (“mbulohu ose vuaj”). Këto ditë autoritetet po planifikojnë ta përdorin softuerin e njohjes së fytyrës për t’i zbuluar personat e veshur me nënveshje në metro dhe një ikonë u shtua së fundmi në aplikacionin e taksive, Snapp!, për të raportuar pasagjeret femra që janë të veshura në mënyrë jo të duhur. (Gratë rebele e kanë aplikacionin e tyre, Gershad, për të raportuar dhe gjurmuar vendndodhjen e skuadrave të moralit.)

Nga frika e reprezaljeve, disa protestues po i fshijnë profilet e tyre në rrjetet sociale. Të tjerët po bëhen të dhunshëm. Mediat shtetërore kanë raportuar për një sërë linçimesh të klerikëve. Tetë besimtarë u goditën me thikë më 17 shtator në një xhami në qytetin jugor të Shirazit.

”Regjimi është tronditur, jo vetëm nga protestat antifetare, por edhe nga perspektiva e trazirave ekonomike. Që nga viti 2012, PBB për kokë banori ka rënë nga më shumë se 8,000 dollarë në nën 3,000 dollarë. Edhe pse të ardhurat po bien, çmimet po rriten. Regjimi i fajëson sanksionet amerikane për vuajtjet ekonomike, por politikat e Raisit po e përkeqësojnë kolapsin. Ai i ka forcuar kufizimet në internet. Kontrollet mund ta bëjnë më të vështirë për njerëzit marrjen e lajmeve, por ato po i ngulfasin gjithashtu bizneset.

Megjithatë, qeveria nuk tregon shenja të tërheqjes. Një ish-aparatist mendon se i duhen vetëm gjysmë milioni besnikë për të kontrolluar 84 milionë banorët e Iranit. “Ata kanë mësuar nga rënia e Shahut të marrin një qëndrim fyes pavarësisht se çfarë,” thotë Yaser Mirdamadi, klerik i mërguar dhe i afërm i Udhëheqësit Suprem. Shumë presin që pas disa ditësh të tjera vrasjeje, një perde frike do të bjerë përsëri mbi Iran. Siç thotë babai në Teheran: “Prindërit do t’i mbështjellin vajzat e tyre më parë se t’i lënë jashtë”./The Economist