Pas debatit 'Protestat për ujë' reagon Gani Berisha
Debati ‘Protestat për ujë’ i transmetuar në emisionin ‘Jeta në Kosovë’, ka nxitur reagimin e Gani Berishës, ushtrues detyre nga Departamenti i Autoritetit Rajonal të Pellgjeve Lumore në Ministrinë e Mbrojtjes së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinorë – MMPH.
Berisha i cili ishte pjesë e këtij debati, që u mbajt në vendin ku po instalohen gypa për futjen e lumit Lepenc në fshatin Biti të Komunës së Shtërpcës ka reaguar ndaj autores së emisionit ‘Jeta në Kosovës’, Jeta Xharra, duke pretenduar se nuk ka pas hapësirë të mjaftueshme, sipas tij që të japë shpjegime të nevojshme.
Berisha poashtu ka reaguar ndaj Afrim Lajçit nga Këshilli Ndërministror për Ujëra, i cili në debatin ‘Protestat për ujë’, ka deklaruar se lejet për ndërtimin e hidrocentraleve, përfshirë edhe HC-të në lumin Lepenc janë dhënë kundërligjshëm nga MMPH.
Sipas Berishës, ai është vetëm një shërbyes civil, i cili siç ka shkruar Berisha në reagimin e tij është i thirrur vetëm t`i zbatojë ligjet në fuqi.
“Z.Lajçi keqinformon në emër të KNMU me qëndrimet e tij ndaj Lejeve për hidrocentrale. Ai është një këshilltar ujor brenda sekretariatit të Këshillit Ndërministror të Ujërave (KNMU) që del me qëndrime tërësisht të kundërta nga qëndrimet dhe veprimet e Ministrave që janë pjesë e KNMU. Si mund ta shpjegoj z. Lajçi pretendimin në emër të KNMU, se MMPH-ja është duke e shkelur ligjin duke lëshuar leje për hidrocentrale kur i njëjti Ministër me tërë stafin e tij zhvillon politikën e tij dhe kontrollon zbatimin e asaj politike brenda MMPH-së dhe edhe në KNMU. Dhe me këtë rast z. Lajçi do të duhej Ministrinë ta akuzoj dhe jo shërbyesit civil”, ka shkruar Berisha.
Ndaj reagimit të Gani Berishës, është kundërpërgjigjur Afrim Lajçi nga Këshilli Ndërministror për Ujëra.
Lajçi në kundër-reagimin e tij ndaj Berishës, ka shkruar se “Letra/reagimi yt në vend që të jetë një argumentim profesional i problematikës së dhënies së të drejtës për shfrytëzim të ujit që do t`i kontribuonte trajtimit të këtij problemi që po merr përmasa shqetësuese për mjedisin, është një rrëfim i gjatë e konfuz me tendencë të dukshme të shfajësimit dhe mjegullimit duke ia bashkangjitur letrës disa shtojca krejtësisht jorelevante me të cilat pretendon me i dhënë mbështetje reagimit tënd”.
Më tutje, Lajçi i jep argumentet profesionale kundër ndërtimit të hidrocentraleve në këtë formë si po i lejon të ndërtohen nga Ministria e Ambientit që i pajis këta investitorë me leje e pëlqime ujore dhe ambientale.
“Unë e kam thënë në mënyrë konsistente (shumë herë edhe para emisionit) atë që është përcaktim ligjor, e që është se, dhënia e të drejtës ujore për shfrytëzim të ujit për qëllime afariste, përfshirë gjenerimin e energjisë, pa koncesion është shkelje e Ligjit për Ujëra. Këtë jo vetëm që e kam thënë në mënyrë konsistente, po kam tentuar që në kapacitetin tim prej Këshilltarit ta adresojë efektivisht. Përndryshe, moszbatimi i ligjit sigurisht që është problem dhe e cenon integritetin e Ministrisë, prandaj duhet të merret seriozisht nga MMPH, njësoj sikurse që preokupim primar duhet të jetë mbrojtja e mjedisit dhe resurseve ujore që janë përgjegjësi e kësaj Ministrie e jo avokimi për të drejtat e investitorëve dhe energjinë e ripërtëritshme” thekson Lajçi.
Berisha ne reagimin e tij polemizon me Xharrën që moderoi këtë debat publik.
“Nuk mund ta akuzosh, përbuzësh, gozhdosh një, dy apo tre zyrtarë për ‘diçka’ që ka të bëjë me tërë sistemin shoqëror-administrativ dhe të kaloj pa pasoja për ne…Pas emisionit kam pasur shumë thirrje nga brenda dhe jashtë Kosovës (duke përfshirë edhe familjarë të mi), duke shprehur shqetësimin, dyshimin dhe brengën që çka unë paskam gabuar dhe bërë” tha Berisha.
Lidhur me këtë Xharra thotë: “Më vjen mirë që familjarët e Z.Berisha, sikurse unë, janë të shqetësuar dhe kanë kërkuar llogari prej Z.Berishës, ashtu siç po kërkojnë llogari qytetarët e Bitisë duke e pyetur se si është e mundur që ka vendos me dhanë lejen apo pëlqimin ujor investitorit për ta futur në gypa një lum i cili i nevojitet komunitetit të jetojë e të ekzistojë? Çfarë analize ka bërë z. Berisha para se me ia dhanë atë leje investitorit për përdorimin e ujit? Si ka guxu me dhanë pëlqimin për përdorimin e ujit pa e analizu se çfarë ndikimi ka ai ujë në bujqësinë e blegtarinë e atij fshati? Le t’ja jep përgjigjen në këtë pytje z. Berisha edhe familjarëve të vet të shqetësuar që e kanë telefonuar por edhe qytetarëve të Bitisë të cilët ai, kolegët dhe shefat e z. Berishës i kanë lanë me mungesë uji!”
Mes tjerash Berisha në reagimin e tij i thotë Xharrës: “T`i thuash një femre, një zyrtareje, një nëne të dikujt, një gruaje të dikujt drejtpërdrejt para kamerave ‘pse po rren’; me fal kjo për mua përbën shkelje të të gjitha parimeve dhe të drejtave që mund t’i gëzoj një medium duke tejkaluar kompetencat e një gazetarie të paanshme duke gjykuar dhe paragjykuar një proces administrative-ligjor në zhvillim e sipër”.
Gjatë debatit ‘Protestat pë ujë’ Berisha ka thënë po ashtu se “Ka pasur debate publike, ekzistojnë nënshkrimet”, më vonë zyrtarja e tij e pohoi këtë gjë.
Mirëpo pas disa minutave, investitori që ishte panelist në debat, dhe i vetmi prej tyre që kishte qenë në atë debat publik në 2013, i demantoi të dytë, dhe tha se “Asnjë qytetar s’ka qenë në debat publik!”.
“Pra, pse mos me i thanë që “po rren” jo veq nanës por edhe babës (nëse Z.Berisha o babë i dikujt) kur i nxunëm në rrenë gjatë debatit? Jo vetëm që po rrejnë, por po i bjen që e kanë dhanë lejen jashtëligjshëm sepse komuniteti NUK është konsultuar, siç e kërkon ligji në Kosovë”, ka shkruar Xharra në reagimin e saj.
Lidhur me akuzat që e ka ofenduar një nënë para kamerave Xharra tha: “Unë atë ditë takova nana që jetojnë në Biti të cilat këto nanat e babat e Ministrisë janë duke i lanë potencialisht pa ujë. Si është e mundur që zyrtarëve të Ministrisë s’po i vie keq që ata nuk i kanë pyetur këto “nana” të Bitisë se a pajtohen me pas hidrocentralin në oborrin e tyre, e mu po duhka me më ardh keq për “nanat” e “babat” e Ministrisë që rrejnë nër sy që e kanë konsultu komunitetin para se me e dhanë lejen? Si duket z. Berisha nuk është i vetëdijshëm që Krypometri që e ka themelu Kallxo.com, me të cilin unë punoj, është enkas i dizajnum t’i mat rrenat e zyrtarëve publik dhe ne u kemi thanë që po rrejnë jo vetëm Ministrisë së Ambientit por shumë e shumë njerëzve të pushtetshëm në Kosovë në momentin që e kemi faktuar rrenën e tyre, pa marrë parasysh a janë nana a baba të dikujt”.
Berisha në reagimin e tij shkruan se është i gatshëm që të ballafaqohet me këdo qoftë, përfshirë edhe autoren e emisionit ‘Jeta në Kosovë’, Jeta Xharrën lidhur me punën e Ministrisë së Mbrojtjes dhe Planifikimit Hapësinorë.
“Nëse ai është i gatshëm, unë do e ftoj përsëri sepse ekipi jonë kur bën debat me komunitetin, nuk bën debat veç sa për mu mbulu me letra si bën Ministria dhe nuk bëjmë debat veç sa për me i ‘pas nënshkrimet’ por bëjmë debatpernime. Duke marrë parasysh që i kam taku qytetarët e disa fshatrave në Shterpce që janë në ankth prej veprimeve të zyrtarëve të ministrisë, ka nevojë të ipen hala më shumë spjegime nga Z. Berisha e bosat e tij për të cilët ekspertat e tjerë në qeverinë e Kosovës (jo vetëm unë e qytetarët) po thonë publikisht që mënyra se si po i lëshon Ministria e Ambientit këto leje është në fakt joligjore. Nëndërkohë Z. Berisha Pra ka nevojë për shumë spjegime dhe do të ftohet në debat përsëri jo vetëm me mia por me komunitetin që po zgjodhet çdo mëngjes me bagerat që po e gropojnë lumin të cilin ata e kanë jetë” tha Xharra.
Më poshtë gjindet letra-reagimi i plotë i Gani Berishës dhe reagimi i plotë e Afrim Lajçit.
Pjesë e debatit ‘Protestat për ujë’, i cili u transmetua të enjten me datë 17 tetor 2019 dhe në këtë debat morrën pjesë 3 zyrtarë të Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, investitori ‘MATKOS Group’, përfaqësues të shoqërisë civile, banorë lokal dhe Policia e Kosovës.
Reagimi i plotë i Gani Berisha – Ushtrues detyre i Departamentit të Autoritetit rajonal të Pellgjeve Lumore – DOKUMENT
Për: znj. Jeta Xharra
Nga: Gani Berisha – Ushtrues detyre i Departamentit të Autoritetit rajonal të Pellgjeve Lumore.
Subjekti: Letër-reagim ndaj emisionit ‘Protestat për ujë’
E nderuara znj. Xharra,
Kjo letër e imja nuk ka autorizim zyrtar që në emër të ARPL-MMPH-së ta adresoj tek ju dhe nuk paraqet qëndrim zyrtar të Institucionit ku unë punoj por vetëm mendim dhe qëndrim i imi personal në raport me emisionin ‘Protestat për ujë’ dhe çështjen që keni trajtuar në të.
Ky reagim ka për qëllim të tentoj të mbroj integritetin e shërbyesve civil të MMPH-së nga një tendencë degradimi, ndaj të cilëve emisioni ‘Jeta në Kosovë’ sillet me shumë njëanshmëri herë-herë gati ‘armiqësore’ dhe të shpërfaq një ‘pikë vështrim’ dhe një të vërtetë tjetër të punës së MMPH-së nga ajo që shpërfaqni ju përball zhvillimit të procesit të ndërtimit të hidrocentraleve dhe procesit të ndarjes së të drejtës ujore për hidrocentrale.
Ky shkrim nuk ka të bëjë më protestën e qytetarëve të Bitisë, as në vlerësime nëse ata kanë të drejtë apo jo, as të ndonjë kërkese ndaj askujt për asgjë.
Janë procedurat dhe organet tjera përgjegjëse që merren me këtë.
Kam qenë në dilema të mëdha nëse do të duhej të iu shkruaj në këtë mënyrë të pazakontë rreth emisionit ‘Protestat për ujë’, të datës 17.10.2019 dhe të japë disa komente mbi këtë emision. Por thjesht duke parë që në emisionin tuaj ‘Protestat për ujë’ është paraqitur ‘e vërteta e pjesshme’ e një sfide administrative që është duke vluar për vite të tëra edhe brenda edhe jashtë MMPH-së, duke qenë pjesë e këtij procesi të përfolur, dhe duke qenë i bindur se është duke u tentuar nga programi juaj që të lëndohet integriteti ynë si shërbyes civil; përmes kësaj letre po iu shpreh fillimisht ‘shqetësimin tim’ të madh si drejtor i ARPL-së rreth të ‘vërtetës së pjesërishme’ që jeni duke plasuar për opinion për këtë temë, duke u bërë padrejtësisht (mbase pavetëdije) pjesë e ‘minimit’ të qëndrueshmërisë institucionale në MMPH që me aq mund dhe investim është krijuar pas luftës në Kosovë.
Shërbyesit civil në nivel qendror janë boshti i kësaj qëndrueshmërie institucionale në Kosovë dhe përbëjnë një kategori që duhet të ketë shumë më tepër respekt edhe nga ana juaj.
Se ka qenë një skenar i përgatitur emisioni juaj për të nxjerr një të ‘vërtet’ të pjesshme tregon fakti që bisedën time me ‘plakun-banorin e moshuar’ e keni përzgjedh vetëm pjesën kur atij ju është tërhequr vërejtja nga bashkë-banori më i ri i tij, se është duke u sjellur shumë but me mua dhe se duhet të shpreh nervozizëm. Bile plaku është tërhequr edhe për mëngë që të veproj ndryshe. Pastaj ai për një sekondë ka ndërruar qasje ndaj meje, ka ngritur zërin dhe ka luajtur pjesën e skenarit që ju e keni shfaqur të shkëputur dhe si të vetme. Tërë pjesën e bisedës me plakun pas emisionit e kam edhe unë të inçizuar në telefonin tim dhe po të jetë nevoja do ta bëjë publike.
Shumë padrejtësisht është duke u demonizuar puna e zyrtarëve-shërbyesve civil të MMPH-së. Ka shumë nevojë për juve që të hulumtoni më shumë për detyrat specifike të secilit zyrtar. Vetëm po të kishit idenë më të vogël se me çfarë kushtesh punojnë zyrtarët e MMPH-së me siguri se do të kishte tjetër qasje ndaj tyre. Në emisionin tënd e keni shndërruar shërbyesin civil të MMPH-së në ‘dreqin kujdestar’ të Qabesë që çdokush që kalon andej ka të drejtë ta gjuaj me gur.
T`i thuash një femre, një zyrtareje, një nëne të dikujt, një gruaje të dikujt drejtpërdrejt para kamerave ‘pse po rren’; me fal kjo për mua përbën shkelje të të gjitha parimeve dhe të drejtave që mund t’i gëzoj një medium duke tejkaluar kompetencat e një gazetarie të paanshme duke gjykuar dhe paragjykuar një proces administrative-ligjor në zhvillim e sipër. Në raport me mua ke këput disa momente që nuk i ke vlerësuar të vlefshme për skenarin tënd dhe ke lënë vetëm momente që i përshtaten atij skenari. Jam i zhgënjyer dhe i thyer psiqikisht përball një trajtimi aspak dinjitoz sikur para një gjyqi ‘inkuizicioni’ që po tenton ta bësh në raport me zyrtarët e MMPH-së.
Neve nuk lypim vota siç potencuat në emision por t’u kanë përzier ‘sendet’ me fushatën e fundit. Përkundrazi asgjë nuk na lidh me fushata politike. Ndërrimi i kontesteve për një çështje të caktuar nuk i ndihmon çështjes së mbrojtjes së resurseve ujore kurrë. Vetëm e rritë kompleksitetin e saj. Ne vetëm zbatojmë legjislacionin në fuqi.
Ju siguroj se me kohë do të merrem në rrugë ligjore me gjithçka rreth këtij emisioni kur të vërtetohen nga organet përgjegjëse të gjitha pjesët përbërëse të këtij procesi duke përfshirë edhe pretendimet e z. Afrim Lajçi dhe të kujt do çoftë që po shkelet ligji me lëshimin e lejeve për hidrocentrale të shprehura në emision. Unë do të rezervoj të drejtën të vë në lëvizje tërë procedurën ligjore të verifikimit, nëse ju keni pasur të drejtë ligjore të ngritni çështje të pabazuara përmes fuqisë së mediave që personaliteti dhe integriteti im dhe i kolegëve prezent atakohet direkt. Për çka dhe si e konsideron ti veten znj. Xharra nuk e kam pas të qartë asnjëherë dhe nuk e kam as tash. Nuk mund ta akuzosh, përbuzeësh, gozhdosh një, dy apo tre zyrtarë për ‘diçka’ që ka të bëjë me tërë sistemin shoqëror-administrativ dhe të kaloj pa pasoja për ne. Pas emisionit kam pasur shumë thirrje nga brenda dhe jashtë Kosovës (duke përfshirë edhe familjarë të mi), duke shprehur shqetësimin, dyshimin dhe brengën që çka unë paskam gabuar dhe bërë. Unë personalisht nuk kam qenë pjesë e lëshimit të shumicës absolute të lejeve ujore për hidrocentrale (kam pasur tjetër përgjegjësi gjatë asaj kohe). Por nuk dua të fshihem pas kësaj por me tërë kapacitetin tim profesional mundohem që të kontriboj në të vërteten e plotë të këtij procesi shumë kompleks me të cilin është duke u ballafaquar shoqëria e Kosovës. Dhe aspak nuk e kam hallin as për promovim timin dhe as për fatin e postit që unë e kam sot. Aty ku më është dhënë mundësia kam punuar më nder, me përkushtim dhe me aq sa kam pasur kapacitet. Për këtë ndihem i qetë dhe i pashantazhueshëm. Ndjej se me fushatën e koordinuar mediale ndaj punës së ARPL-së fshihen interesa grupore edhe për këtë post që mbaj unë sot. Por që unë aspak nuk i përfilli, përkundrazi me përbuzje ua mbylli derën.
Po të kisha më shumë hapësirë të shprehem atë ditë lidhur me temën do të iu vëja në dijeni se miratimi i legjislacionit dhe strategjive që lejojnë ndërtimin e hidrocentraleve është bërë për 10 vite në kohëzgjatje në Parlamentin tonë në tri legjislatura duke përfshirë disa Ministri në rrafshin horizontal që kanë prodhuar atë legjislacion. Ky proces ka ndjekur tërë procedurën ligjore edhe me debate publike. Ku ka qenë shoqëria civile, mediat hulumtuese dhe super ekspertët që paguhen më së shumti në sektorin e ujërave gjatë kësaj kohe dhe që sot turren sikur s’kanë jetuar në Kosovë?!!
Asnjë vërejtje dhe asnjë propozim ndryshe s`ka pasur. Kot tash pas 10 viteve i bini në qafë zyrtarëve të MMPH-se, që kanë për detyrë vetëm ta zbatojnë një pjesë të atij legjislacioni që i përket atyre. Nuk zgjidhet problemi në mënyrën që ju po udhëhiqni, por vetëm komplikohet. Më e lehta është që gjërat të shikohen nga pozicioni superior që jeni barikaduar vetëm sa për të krijuar kauza personale promovuese pa dhënë asnjë propozim zgjidhje ndryshe. Tërë këtë proces do të mund ta ngadalësoj, apo të ndalë vetëm Qeveria dhe Parlamenti. Ua them me përgjegjësi profesionale dhe ligjore se MMPH-ja deri më tani nuk ka shkel ligjin me lëshimin e lejeve administrative për hidrocentrale, por me mos lëshimin e tyre.
Po të ishte për bindje individuale ka pasur dhe ka shumë persona brenda ARPL-së dhe MMPH-së që nuk do të lejonin ndërtimin e asnjë hidrocentrali në Kosovë. Dhe do të mund të ishin më artistë se çdokush tjetër. Por pavarësisht bindjeve individuale shërbyesit civil janë të thirrur të zbatojnë vetëm legjislacionin në fuqi dhe të përfaqësojmë një qëndrueshmëri institucionale edhe atëherë kur nuk jemi të lidhur personalisht me atë çështje ose nëse mendojmë ndryshe për të mbajtur në balancë zhvillimet tjera në raport me mbrojtjen e mjedisit.
Iniciativa për ndërtimin e hidrocentraleve nuk ka qenë as iniciativë dhe as politikë e MMPH-së. Është nisur nga MZHE-ja, është miratuar nga Kryeministri me ‘vendim’ të veçantë me propozim të Ministres znj. Justina Shiroka – Pula dhe është miratuar nga të gjitha institucionet tjera përgjegjëse të involvuara në këtë proces. Roli i MMPH-së në këtë proces nga akterët tjerë është llogaritur të jetë vetëm pjesë formale teknike e procesit. Koha ka treguar se ka dalë e kundërta. Pikërisht për shkak të zërave të publikut, shoqërisë civile, medias, duke pasur profesionalizmin dhe integritetin e plotë autonom zyrtarët e MMPH-së që ju i trajtoni me kaq parespekt e kanë zhagitur procesin e lëshimit të akteve administrative ujore jashtëligjshëm me muaj dhe vite të tëra në dobi të shqetësimit të shoqërisë civile dhe të kauzës së ngritur nga publiku. Në respekt të ‘shqetësimit’ të ngritur në opinion pas disa viteve zhagitje pa mbulesë nga zyrtarët e MMPH-së, nga ish Ministresha znj. Reshitaj është pezulluar trajtimi i lëndëve për hidrocentrale pa bazë të fortë ligjore duke u thirrur në një nënshkrim të palëve të koalicionit të Qeverisë së mëhershme në dëm të investitorëve të kësaj fushe pa u shndërruar asnjëherë në akt ligjor detyrues.
Në kohën kur institucionet përgjegjëse (Komuna, ZRRE-ja, MZHE-ja) që na kanë sjellë të gatshëm brumin për hidrocentrale rrinë në qetësi të plotë dhe të patrazuara nga askush dhe më së paku nga emisioni hulumtues ‘Jeta në Kosovë’.
Pra nuk qëndron aspak e vërteta që ju plasoni duke ngjyrosur vetëm MMPH-në me ngjyrë të zezë. Para që të vendosni një qëndrim të hekurt dhe gati armiqësor përball zhvillimeve në MMPH do të duhej të komunikoni dhe të pyesni zyrtarët e MMPH-së edhe jashtë minutave të një emisioni që organizohet ‘ad-hoc’ dhe palët njoftohen vetëm një natë përpara.
Nëse merret vendim për ndalim të hidrocentraleve që janë pajisur me leje sipas logjikës së krijuar në opinion ku edhe ju keni kontribuar mjaft, atëherë shteti shkel procedurat e veta 10 vjeçare, ligjin ndaj investitorëve dhe do të detyrohet të paguaj qindra miliona euro. Nuk besoj se asnjë zyrtar, asnjë Ministër dhe asnjë Kryeministër do të ketë atë guxim që ta fus buxhetin tonë në ato rreziqe dhe në ato labirinthe ligjore. Ka rrugë tjera edhe për këtë nëse do të kishte pajtueshmëri shoqërore dhe ‘vullnet politik’ të njëmendtë; prej të cilave ju jeni shumë larg.
Parimi i punës sonë mbi 18 vjeçare në MMPH ka qenë përkushtimi në punë pa pasur kohë me e que as kryet as zërin. Për me e ngrit edhe kryet edhe zërin kanë pasur kohë nga politika, mediat, OJQ-të dhe super ekspertët e mjedisit jashtë dhe brenda institucioneve. Shërbyesi civil nuk hyn në këto kategori. Shërbyesi civil ka përgjegjësi vetëm të zbatoj paanshëm ligjin për kërkesat që i vijnë në procedura administrative. Nëse ka vend për sulm të mediave për këtë çështje do të duhej të adresohej tek këto kategori të lartcekura (Qeveria, Parlamenti, Super ekspertët, OJQ-të) që ia servojnë shërbyesit civil politikën dhe brumin e gatshëm të zbatimit të atyre politikave zhvillimore.
Prandaj znj. Xharra, kjo qasje ndaj shërbyesve civil që punojnë më së shumti për kërkesat e përditshme të ndryshme të qytetarëve nuk do t’i bëjë nder askujt. Nuk mund të pretendoj kushdoqoftë se i duan më shumë ata qytetarë që protestojnë ose mjedisin ose lumin. Jo në asnjë mënyrë. Dallimi është se ju veproni nga pozita që për çdo gjë që veproni, nuk keni asnjë përgjegjësi ligjore, ndërsa shërbyesi civil ka një Ligj të veçantë që ia përcakton saktë mënyrën e veprimit jashtë të cilit nuk mund të dalë duke ruajtur në çdo rast kodin e mirësjelljes së shërbyesve civil dhe përgjegjësinë për atë që flet.
Procesi i pajisjes me akte administrative për Hidrocentrale në Kosovë ka mbi 8 vite që po zgjatë. Asnjë propozim ide profesionale serioze nga askush përveç fushatave me interesa të caktuara nuk i ka ardhur Ministrisë se si të veprohet ndryshe, as nga shoqëria civile, as nga gazetaria hulumtuese brenda hapësirës ligjore që ka, as nga super ekspertët e fushës së ujërave.
Për çështjen e koncesioneve ujore (për të cilat edhe znj. Xharra lobon në emisionin e saj) që z. Lajçi për të disatën herë po e nxjerr si çështje, nëse konsultohet ligji i PPP dhe akteve tjera përcjellëse të saj argumentohet e kundërta e deklarimit të z. Lajçi; se MMPH-ja ka qenë përgjegjëse për zhvillimin e procedurave të koncesioneve për hidrocentrale. (i gjeni të bashkangjitura ato dokumente). Pjesët specifike që e vërtetojnë të kundërtën e asaj që deklaron z. Lajçi në emision janë me sa vijon:
LIGJI Nr. 04/L-045 PËR PARTNERITET PUBLIKO PRIVAT (neni 1 pika 1.4; neni 3, pikat 1.3 dhe 1.5; neni 16, neni 17 dhe neni 18); Vendimi i Kryeministrit i vitit 2017 që aprovon koncept dokumentin për trajtimin e Partneritetit Publiko Privat (i bashkangjitur).
Se kush e shpall një kërkesë për koncesion, poashtu gjeni të bashkangjitur Kërkesën për koncesion për hidrocentrale të shpallur ne vitin 2010. Aty gjeni se kush është përgjegjës për shpalljen e koncesioneve. Pse z. Lajçi është kaq i painformuar për këtë proces duhet ta shpjegoj ai.
Në anën tjetër z. Lajçi keqinformon në emër të KNMU me qëndrimet e tij ndaj Lejeve për hidrocentrale. Ai është një këshilltar ujor brenda Sekretariatit të Këshillit Ndërministror të Ujërave (KNMU) që del me qëndrime tërësisht të kundërta nga qëndrimet dhe veprimet e Ministrave që janë pjesë e KNMU. Si mund ta shpjegoj z. Lajçi pretendimin në emër të KNMU, se MMPH-ja është duke e shkelur ligjin duke lëshuar leje për hidrocentrale kur i njëjti Ministër me tërë stafin e tij zhvillon politikën e tij dhe kontrollon zbatimin e asaj politike brenda MMPH-së dhe edhe në KNMU. Dhe me këtë rast z. Lajçi do të duhej Ministrinë ta akuzoj dhe jo shërbyesit civil. Më e pakta që mund të thuhet është jo i sinqertë një qëndrim i tillë i tij para kamerave. Edhe pse disa këshilltarë për ujëra paguhen me rroga të majme, asnjë rresht me shkrim ende nuk e kanë shkruar për problematikën e hidrocentraleve, se si të veprohet ndryshe. Për koncesione asnjë rregullore të veçantë nuk e ka MMPH-ja, ndërsa për leje ujore i ka disa. E drejta ujore përmes lejes ujore është taksative në ligjin e ujerave. Krahas saj është edhe përmes Koncesioneve por duke respektuar ligjet tjera që rregullojnë këtë proces. Pastaj koncesionet për të drejtën ujore për Hidrocentrale (që përkrahej në emision edhe nga Jeta) nuk e ndalojnë ndërtimin e Hidrocentraleve, sipas kërkesës së shoqërisë civile, përkundrazi e komercializojnë këtë proces aq shumë sa do ndërtoheshin dy herë më shumë hidrocentrale deri me tash po të ndiqej ai proces dhe do të kishim sot një mjedis ujor dyfish më të shfrytëzuar. Dhe nuk do të ishte e mundur pezullimi, vonesat në të drejtën ujore me koncesion pa pasoja të mëdha financiare sikur është rasti me Leje Ujore deri me sot. Ndarja e të drejtës ujore me koncesion nuk e ndal degradimin e lumenjve. Bile do ta dyfishonte duke e monopolizuar tërë potencialin ujor tek një ose disa investitorë të fortë ndaj të cilëve shteti, shoqëria civile dhe fuqia mediale do të kishin shumë më pak ndikim (bindja ime). Nëse shihen këto dy mundësi të ndarjes së të drejtës ujore nga këndi i mbrojtjes së resursit ujor, lejet ujore që aplikohen sot janë shumë më të pranueshme. Lejet ujore dhe mjedisore mund të mos vazhdohen pas 10 ose 15 viteve (siç veprohet në shumë vende perëndimore) nëse konstatohet se ‘kost-benefiti’ është i disfavorshëm për shtetin. Ndërsa koncesionet hyjnë në kategorinë e investimeve strategjike që plotësimin e kritereve teknike mjedisore do ta kërkonin ta bëjnë për një periudhë relativisht të shkurtë (për dallim nga Lejet ujore dhe Mjedisore që po zgjasin me vite të tëra) dhe periudha kohore që do të kërkohej për shfrytëzimin e ujit me këtë rast për këto investime do të ishte 30-50 vite.
Përndryshe sa i përket legjislacionit në fuqi në Kosovë me të cilin shteti do të menaxhonte operimin e këtyre hidrocentraleve është mjaft i mirë nëse do të zbatohej. Po të zbatohet udhëzimi për prurje të pranueshme ekologjike pasi që këto hidrocentrale të jenë operacionale, efektet negative në rrjedhën ujore të lumit do të jenë shumëfish më të vogla se sa po trumbetohet sot.
Sot brenda MMPH-së kemi qëndrim zyrtar që çdo operator duhet të montoj pajisje digjitale për matjen e minimumit ekologjik të rrjedhjes së lumit përmes të cilave IHM do të monitoronte 24 orë ‘online’ ato rrjedhje. Nëse kemi parasysh rrjedhat e vogla natyrore të ujit nëpër lumenjtë tanë, i bie se hidroenergji do të mund të prodhohet vetëm gjatë reshjeve atmosferike, kur rrjedhja e ujit shumëfishohet.
Për fund të kësaj letre rezervoj të drejtën që edhe publikisht t’i drejtohem z. Lajçi që të adresoj me shkrim tek organet përgjegjëse për të gjitha shkeljet që ai i deklaroj në mënyrë të përgjithësuar gjatë debatit. Për cilat lëndë specifike është duke u shkelur ligji. Nëse këtë nuk e bën ai brenda një periudhe të caktuar, unë do të rezervoj të drejtën që ta sqaroj nëpërmjet organeve përgjegjëse.
Nuk jemi në fushata politike që të flasim pa mbulesë, por jemi zyrtar që kemi përgjegjësi ligjore për çka flasim. Nuk do të jem i gatshëm më që të duroj gjëra që s’kanë të bëjnë me të vërtetën dhe që cenojnë integritetin tim dhe të institucionit që unë punoj.
Për gjithçka që shkrova më lartë dhe për gjithçka tjetër që ka të bëjë me punën e MMPH-së në fushën e ujërave unë si njohës i këtyre zhvillime (jo si ‘zyrtar’ i MMPH) iu sfidoj juve znj. Jeta Xharra, (nëse ju e gjeni të arsyeshme) z. Afrim Lajçi dhe këdo tjetër, edhe para kamerave edhe jashtë tyre.
Kërkoj me mirësjellje që të botoni këtë letrën time që opinioni të jetë i informuar edhe me një dimension tjetër që ka të bëjë me ndërtimin e Hidrocentraleve.
Me respekt.
Reagim shtesë nga Gani Berisha, kundrejt Afrim Lajçit:
Përshëndetje Afrim,
Faleminderit për letrën dhe shkresat. Më lejo edhe mua shumë shkurt të përgjigjem. Ndërtimi i Hidrocentraleve është temë aq e gjerë sa nuk është as vendi as mënyra e duhur me argumentu për atë që dimë dhe atë që nuk e dimë. I gjithë procesi administrativ për Hidrocentrale që zhvillon MMPH-ja përbehet nga shumë persona-zyrtarë të profileve dhe niveleve të ndryshme. E gjithë rruga e ndjekur deri më tash nga MMPH-ja për këtë ‘çështje’ nuk është në vijë me atë që deklaroni ju. Është e vërtet që me ligjin e ujërave përmenden dhe parashikohet dhënia me koncesion e resurseve ujore, siç është edhe në ligjin për PPP. Por në të njëjtin ligj në mënyrë taksative përshkruhen edhe procedurat për akte ujore-Leje Ujore. Prapë ngelem pranë bindjes sime së procedurat për dhënie me koncesion nuk i zhvillon MMPH-ja.
Sa i përket dy raporteve, për herë të parë po i pranoj edhe pse pak a shumë rekomandimet e dhëna nga ana juaj korrespondojnë me punën që zhvillohet në MMPH. Ndërsa për Vendimin e Kryeministrit të bashkangjitur ka qenë vlerësimi brenda ARPL-së, se shqyrtimi i lëndëve është tërësisht në përputhje me atë Vendim.
Jemi të hapur të ju presim edhe të diskutojmë në një tryezë më të gjerë për të sqaruar këto që kemi shkruar.
Me respekt,
Gani Berisha
Reagimi i tretë i Gani Berishës ndaj Afrim Lajçit:
I nderuar Afrim,
Ndjehem shumë keq që do të detyrohem për të fundit her në këtë formë që të mundohem ta sqaroj ato që kam thënë në emision, në letër-reagimin tim ndaj emisionit dhe ndaj letrës tënde. Dhe jo për të kundër reaguar ty. Çështja e sfidës me ndarjen e të drejtës ujore për hidrocentrale është shumë më shumë se sa ne arrijmë të shpërfaqim me këto emaila.
Sonte derisa po shkruaj kam përshtpytjen se me njërin nga ne të dy mund të mos jetë gjithçka në rregull. Ose ti nuk i ke lexuar aspak me vëmendje domumentet që i kam dërguar dhe përmendur në letër-reagimin tim të parë me nene përkatëse sqaruese ose unë mbase po jetoj në ndonjë realitet paralel.
Unë në letrën e bashkangjitur këtij e-maili ia bashkangjes disa nga nenet siç janë në ligje relevante për të cilat kam folur në emision, edhe ma shumë në letrën time të parë dhe le të gjykojnë tjerët mbi këto pikëveështrime diametralisht të kundërta që kemi mbi një çështje të ngritur.
Para se të mendosh me kaq bindje se mund të jetë një institucion i tërë në rrugë të gabuar siç je shprehur për herë të tretë zyrtarisht, do ishte e udhës ta merrje parasysh edhe faktin se MMPH-ja ka mbi 20 zyrtarë në fushën e ujërave brenda dy departamenteve dhe jo vetëm Ganiun. Ka një zyrë ligjore që e përcjell krejt legjislacionin e MMPH-së edhe draftimin edhe zbatimin e tij. Ka një kabinet të Ministrit dhe një zyrë ligjore të Kryeministrit në hierarkinë vertikale që funksionojnë njëherazi për draftimin, miratimin dhe zbatimin e legjislacionit relevant; me këtë rast edhe me koncesione dhe me leje ujore. Unë ngelem pa tekst me këtë rast nëse ti vazhdon të mendosh se krejt kjo hierarki e përmendur qenka gabim për gati 10 vite për mënyrën e ndarjes së të drejtës ujore me leje ujore për hidrocentrale dhe vetëm ti e ke mirë.!??!
Unë nuk e kam aspak personale këtë çështje dhe nuk jam duke lobuar për interes të askujt, vetëm mundohem ta zbatoj ligjin me aq sa kam kapacitet profesional. Nuk kam asnjë agjendë përpara përveç detyrës zyrtare që më takon dhe as spektakël nuk dua të bëjë me këtë temë siç ka interes ‘material’ emisioni Jeta ne Kosove.
Për shumë arsye të mia dhe të institucionit që punoj, unë do ta përmbylli këtë formë të komunikimit me këtë e-mail. Nuk më lejohet të vazhdoj më në këtë mënyrë. T’u kam drejtuar publikisht se për çdo shkelje që ti e din duhet ta adresosh tek organet përgjegjëse. Për gati gjithçka që ke shkruar dhe deklaruar në emision dhe vazhdon edhe me këto reagime përmes e-maileve nuk jemi në të njëjtat ‘vale’. Për gjithçka që unë kam vepruar dhe veproj jam i gatshëm të japë llogari. Unë kur flas për diçka kam parasysh ndonjë ‘dokument’ (ligj, udhëzim, etj.) në tërësinë e tij dhe jo vetëm pjesë të ndara nga ai dokument që nuk tregojnë tërë dimensionin e ‘çështjes së diskutuar’. Argumentet e mia i gjen në letrën e bashkangjitur sipas rendit që ti i ke shkruar në letrën e fundit.
Ju kërkoj falje të gjithë atyre zyrtarëve publik brenda MMPH-se dhe lexuesve të Kallxo.com për shkrimet e mia të gjata dhe ‘ndoshta’ bezdisëse për ata që nuk merren në baza ditore me sektorin e ujërave.
Me respekt,
Ganiu
Kundër-reagimi i plotë i Afrim Lajçit – nga Këshilli Ndërministror për Ujëra – DOKUMENT
I nderuari Gani,
Meqenëse në letrën që e ke dërguar te znj. Jeta Xharra një pjesë të konsiderueshme ma kishe kushtuar mua, unë po të përgjigjem shkurt si vijon:
E para, letra/reagimi yt në vend që të jetë një argumentim profesional i problematikës së dhënies së të drejtës për shfrytëzim të ujit që do t`i kontribuonte trajtimit të këtij problemi që po merr përmasa shqetësuese për mjedisin, është një rrëfim i gjatë e konfuz me tendencë të dukshme të shfajësimit dhe mjegullimit duke ia bashkangjitur letrës disa shtojca krejtësisht jorelevante me të cilat pretendon me i dhënë mbështetje reagimit tënd.
E dyta, deklarimi im në emision që dhënia e të drejtës për shfrytëzim të ujit për gjenerimin e energjisë pa e zbatuar procedurën e koncesionit është shkelje e ligjit, është plotësisht e saktë. Kjo për faktin se me nenin 78 të Ligjit për Ujërat e Kosovës thuhet tekstualisht që “Veprimtaritë afariste të cilat realizohen me shfrytëzimin e ujit nga trupat ujorë sipërfaqësor dhe nëntokësorë, realizohen përmes ndarjes së koncesionit, në pajtim me ligjin”. Në këtë nen janë përshkruar saktë veprimtaritë për të cilat ndahet koncesioni, ku përfshihet edhe shfrytëzimi i fuqisë së ujit për prodhimin e energjisë elektrike (nënparagrafi 3.2 i nenit 78). Sa i përket institucionit që ndan koncesionin, ligji është i qartë dhe nuk lë hapësirë për kurrfarë dileme – paragrafi 3 i nenit 78 thotë qartë që koncesioni jepet nga Ministria (Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor). Përkundër kësaj dispozite të qartë të ligjit, ti më quan mua të painformuar! Dhe për ta mbështetur këtë i referohesh një shpallje të prokurimit të bërë në viti 2010! Unë po iu referohem dispozitave të ligjit e ti shpalljeve për prokurim.
E treta, sa i përket pretendimit tënd se unë nuk paskam shkruar asnjë rresht ende me shkrim për problematikën e hidrocentraleve po paskam dalë tash krejt befasisht para kamerave për t`i akuzuar MMPH-në se janë duke e shkelur ligjin, kjo është e pasaktë dhe tendencioze. Angazhimi im për këtë problematikë i ka së paku tri vite.
– Në vitin 2016 me kërkesë time, është krijuar nga Këshilli Ndërministror për Ujëra një komision për trajtimin e problematikës së koncesioneve në fushën e ujërave. Ky grup punues ndërinstitucional (MMPH, ZRRE, MZHE, MF) është ngarkuar me detyrë që të shqyrtojë legjislacionin në fuqi dhe praktikat që zbatohen për ndarjen e koncesioneve për shfrytëzimin e ujit (Ligjin për PPP, Ligjin për Ujërat, aktet nënligjore), dhe të rekomandojë ndryshimet dhe plotësimet ligjore si dhe procedurat e duhura për zbatimin e koncesioneve për shfrytëzimin e ujërave.
– Pas kompletimit të raportit (shih bashkangjitur) nga ana e grupit punues, të njëjtin ia kam dërguar Kryeministrit dhe anëtarëve të Këshillit në nëntor të vitit 2017 me kërkesën që gjetjet dhe rekomandimet e këtij raporti të diskutohen në takimin e radhës së Këshillit. Me këtë rast e kam nënvizuar faktin që MMPH nuk po zbaton koncesionin për dhënien e të drejtës ujore për hidrocentrale përkundër faktit që kjo është përcaktuar qartë me Ligjin për Ujëra. Gjithashtu i kam theksuar edhe efektet negative nga ky moszbatim i ligjit e që janë: (i) nuk merren parasysh dokumentet e mëhershme planifikuese dhe disa prej hidrocentraleve të vogla po ndërtohen në lokacione ku janë planifikuar vepra hidroteknike me rëndësi strategjike si akumulacioni i Lepencit, etj., (ii) shfrytëzuesit e ujit nuk paguajnë pagesën koncesionare që normalisht do të duhej ta paguajnë për shfrytëzimin e ujit si resurs me interes të veçantë, dhe (iii) nuk ka mbikëqyrje të duhur të sasisë së ujit që shfrytëzohet, gjë që rezulton me tejshfrytëzim të ujit dhe rrjedhimisht mosrespektimin e prurjes ekologjike e cila duhet të rrjedh gjithmonë në lumë.
– Në dhjetor të vitit 2017, në takimin e radhës së Këshillit Ndërministror për Ujëra e kam propozuar vendimin i cili është miratuar nga Këshilli e cili kërkon nga MMPH që të: (a) mbulojë zbrazëtirën ligjore që e pengon zbatimin e koncesioneve për shfrytëzimin e ujërave për qëllime afariste, (ii) përderisa nuk kompletohet kuadri ligjor për zbatimin e koncesioneve, MMPH duhet të zbatojë koncesionet duke u bazuar në dokumentet planifikuese për menaxhimin e resurseve ujore si Baza e Hidroekonomisë së Kosovës, (iii) të zbatojë mbikëqyrje efektive për personat fizik dhe juridik të cilët aktualisht shfrytëzojnë ujin në bazë të lejeve ujore me qëllim të evitimit të degradimit të mjedisit ujor.
– Në prill të këtij viti, i kam shkruar Ministrit Matoshi për problemin e shfrytëzimit të ujit nga HEC-et dhe ia kam dërguar një raport të shkurtër (shih bashkangjitur) me disa rekomandime për (i) mbikëqyrjen e zbatimit të pëlqimeve dhe lejeve ujore ekzistuese, dhe (ii) dhënien e të drejtës (koncesionit) për shfrytëzim të ujit për hidroenergji në të ardhmen.
– Përpos kësaj, për këtë problematikë kam shkruar edhe në gazetë me qëllim që ta jap kontributin tim për adresimin e këtij problemi me të cilin është i preokupuar opinioni publik në Kosovë.
Në fund, sa i përket përmendjes së ‘organeve përgjegjëse’ për shkeljen e ligjit, unë nuk merrem me këto punë. Unë e kam thënë në mënyrë konsistente (shumë herë edhe para emisionit) atë që është përcaktim ligjor, e që është se, dhënia e të drejtës ujore për shfrytëzim të ujit për qëllime afariste, përfshirë gjenerimin e energjisë, pa koncesion është shkelje e Ligjit për Ujëra. Këtë jo vetëm që e kam thënë në mënyrë konsistente, po kam tentuar që në kapacitetin tim prej Këshilltarit ta adresojë efektivisht. Përndryshe, moszbatimi i ligjit sigurisht që është problem dhe e cenon integritetin e Ministrisë, prandaj duhet të merret seriozisht nga MMPH, njësoj sikurse që preokupim primar duhet të jetë mbrojtja e mjedisit dhe resurseve ujore që janë përgjegjësi e kësaj Ministrie e jo avokimi për të drejtat e investitorëve dhe energjinë e ripërtritshme.
Kundër-reagim nga Afrim Lajçi ndaj reagimit të dytë të Gani Berishës:
Përshëndetje Gani,
Sinqerisht, nuk desha ta vazhdojë këtë shkëmbim me e-maile për këtë temë, po megjithatë nuk po mundem pa reagu në disa formulime të emailit tënd.
E para, po thua se “nuk është as vendi as mënyra e duhur me reagu për atë që dijmë dhe nuk dijmë”. Jam dakord, por edhe vendin edhe mënyrën e zgjodhe ti. Mua mu imponua të kundërpërgjigjem, sepse në reagimin tënd kishte shumë referenca (akuza) ndaj meje, krejtësisht arbitrare.
E dyta, po thua që “e gjithë rruga e ndjekur deri më tash nga MMPH për këtë ‘çështje’ nuk është në vijë me atë që deklaroj unë”. Pajtohem, po pikërisht ky është problemi! Unë po deklaroj atë çfarë thuhet në ligj ndërkaq rruga e ndjekur nga MMPH është tjetër – që i bie rruga e ndjekur është në kundërshtim me ligjin.
E treta, po thua që “është e vërtetë që me ligjin për ujëra parashikohet dhënia me koncesion e resurseve ujore, siç është edhe me ligjin për PPP”. Me vjen keq, por kjo nuk është e saktë. Në Ligjin për PPP askund nuk thuhet që resurset ujore ipen me koncesion. Përkundrazi, ky ligj zbatohet për koncesionin e punëve dhe koncesionin e shërbimeve (shih përkufizimet e Ligjit: neni 3, paragrafi 1.6). Pra dhënia e resursit ujor me koncesion është përcaktuar vetëm me Ligjin për Ujë si ligj i veçantë që rregullon administrimin me resurse ujore.
E katërta, po thua që “ngelesh pranë bindjes sate se procedurat për dhënie me koncesion nuk i zhvillon MMPH”. Kjo punë nuk është çështje bindjesh Gani – Ligji për Ujëra, neni 78, paragrafi 3 e thotë tekstualisht: Koncesioni ipet nga Ministria.
E pesta, po thua që “ka qenë vlerësimi brenda ARPL që shqyrtimi i lëndëve është tërësisht në përputhje me atë vendim (Vendimin e Kryeministrit). Edhe këtu, nuk mund të pajtohem me ty, sepse në atë vendim të Kryeministrit thuhet që MMPH duhet ta “mbuloje zbrazëtirën ligjore që pengon ndarjen e koncesioneve për shfrytëzim afarist te ujit”. MMPH nuk e ka bërë këtë ende, edhe pse kanë kaluar gati 2 vite nga ai vendim. Gjithashtu, në atë vendim thuhet që përderisa nuk krijohet baza ligjore për ndarjen e koncesioneve, obligohet MMPH që procesin e lejeve ujore ta zbatojë duke marrë parasysh dokumente planifikuese për menaxhimin e resurseve ujore (si Baza Hidroekonomike e Kosovës). Kjo nënkupton që bazë për dhënien në shfrytëzim të resurseve ujore duhet të jenë dokumente planifikuese për menaxhimin e resurseve ujore e jo ato për energji (përpos nëse nuk janë të harmonizuara me ato të menaxhimit të resurseve ujore).
Në fund, natyrisht që edhe unë jam shumë i vullnetshëm dhe i hapur për ta diskutuar më tutje këtë problem që është esencialisht i rëndësishëm për mbrojtjen dhe menaxhimin efiçent të resurseve ujore.
Me t`mira,
Afrimi
Reagimi i tretë i Afrim Lajçit ndaj Gani Berishës:
Përshëndetje Gani,
Unë nuk e kam problem ta vazhdojmë këtë formë të debatit që e nise ti për këtë temë.
Përkundrazi, po e shoh si mundësi të mirë që të jap informacione (besoj të dobishme) për ty edhe të tjerët për problemin e të drejtës ujore. Por, sado që ta vazhdojmë këtë debat, nuk ndryshohet fakti që me Ligjin për Ujëra është përcaktuar qartë që:
(i) Dhënia në shfrytëzim e ujit për veprimtari afariste (siç është shfrytëzimi i ujit për prodhimin e energjisë elektrike) bëhet me koncesion.
(ii) Koncesionin e jep Ministria përmes konkursit publik.
E meqenëse këto dispozita te Ligjit për Ujëra nuk janë zbatuar deri tash (që po e konfirmon edhe ti), kjo nuk ka si të quhet ndryshe përpos mosrespektim/shkelje e ligjit. Përndryshe, ky nuk është vetëm konstatim i imi por edhe i grupit punues ndërinstitucional të krijuar nga Këshilli Ndërministror për Ujëra në vitin 2016, ku përpos meje kanë qenë të përfaqësuar edhe MMPH, ZRRE, Njësia për PPP e MF, MZHE (raportin ta kam dërguar të hënën, më 21 tetor). Nëse e ke lexuar këtë raport, mund ta shohësh që ndarja me koncesion e të drejtës ujore për prodhimin e energjisë elektrike është praktikë në të gjitha vendet e rajonit dhe Evropës (për informacionin tënd për hartimin e këtij raporti janë analizuar 27 dokumente – legjislacioni për ujëra i Kosovës dhe i të gjitha shteteve të rajonit, ligjet relevante të Kosovës dhe shteteve të rajonit për koncesione dhe partneritet publiko privat, si dhe raporte dhe studime ndërkombëtare).
Mosrespektimi i dispozitave të Ligjit për Ujëra me rastin e ndarjes së të drejtës ujore nuk mund të arsyetohet me faktin se janë ‘mbi 20 zyrtarë në MMPH që punojnë në fushën e ujërave’. Nuk është argument ky. Munden me qenë edhe 100 apo 200 zyrtarë po kjo nuk e justifikon mosrespektimin e dispozitave të Ligjit për Ujëra që përcaktojnë qartë që dhënia në shfrytëzim e ujit për qëllime afariste realizohet me koncesion!
Çështje kyçe që duhet të sqarohet këtu është pse ligji (i yni edhe i vendeve tjera) e bën dallimin e lejes ujore dhe koncesionit, dhe ku qëndron dallimi i këtyre dy instrumenteve të drejtës ujore.
Janë tri dallime kryesore të këtyre dy instrumenteve me të cilat jepet e drejta ujore:
Dallimi i parë konsiston në destinimin e shfrytëzimit të ujërave: leja ujore aplikohet për rastet kur ujit shfrytëzohet për përdorim publik (furnizimi me ujë, shkarkimi i ujërave të ndotura etj. Apo që ka ndikim në regjimin ujor), ndërsa koncesioni ndahet kur uji shfrytëzohet për veprimtari afariste/biznesore (ambalazhim, gjenerim të energjisë elektrike etj.).
Dallimi i dytë konsiston në procedurat e lëshimit: koncesioni ndahet përmes konkursit publik, ndërsa leja ujore pa konkurs publik. Pra, për koncesion duhet të zhvillohet proces konkurrues dhe i hapur, ndërkaq për leje ujore jo.
Dallimi i tretë konsiston në pagesën për ujin e shfrytëzuar: përderisa me leje ujore paguhet vetëm pagesa ujore për sasinë e ujit të shfrytëzuar, me koncesion duhet të paguhet pagesa ujore (për sasinë e ujit të shfrytëzuar) dhe pagesa koncesionare (që zakonisht i ka dy komponente: pagesën e njëhershme kur fitohet koncesioni, dhe pagesën vjetore, si % e energjisë/produktit të shitur). Prandaj koncesioni rregullohet me kontratë koncesionare në bazë të kushteve të koncesionit.
Pra kjo është esenca e politikave të administrimit me resurse ujore dhe rrjedhimisht për ndarjen e të drejtës për shfrytëzim të ujërave. Kjo politikë është e kodifikuar me Ligjin për Ujërat e Kosovës (atë të vitit 2004 dhe të vitit 2013), dhe kjo nuk është politikë unike e Kosovës po përkundrazi një model që aplikohet praktikisht në të gjitha vendet e rajonit dhe më gjerë.
Sa i përket argumenteve tua të dhëna në shtojcë të e-mailit dhe insistimit tënd që t`i referohesh Ligjit për PPP, konsideroj që duhet t`i kesh parasysh dy çështje kyçe: e para ndarja e të drejtës për shfrytëzim të ujit si resurs natyror rregullohet me Ligjin për Ujëra (ligjet tjera mund t`i ndihmojnë zbatimit të këtij ligji nëse nuk janë në kundërshtim me të) dhe, e dyta, Ligji për PPP nuk e rregullon ndarjen e koncesionit për shfrytëzim të resurseve natyrore – por vetëm koncesionin e punëve dhe shërbimeve. Për ta thjeshtësu, kjo do të thotë që me këtë ligj rregullohen rastet kur p.sh. qeveria apo komuna munden me ia dhënë me konkurs publik ndonjë personi juridik ndërtimin e ndonjë objekti infrastrukturor dhe shfrytëzimin e tij për një periudhë të caktuar kohore, ose shfrytëzimin e ndonjë objekti ekzistues dhe operimin e tij me qëllim të ofrimit të shërbimeve (siç është rasti me koncesionimin e aeroportit). Mirëpo ky ligj nuk e rregullon dhënien në shfrytëzim të resurseve natyrore siç është uji. Prandaj edhe thirrja e jote në këtë ligj me qëllim të argumentimit tënd është krejtësisht e pabazë. Për më tepër kur kihet parasysh që ky ligj nuk zbatohet për ndërtimin e kapaciteteve të reja gjeneruese energjetike (paragrafi 4 i nenit 2 të këtij ligji).
Përpos problemit të mosrespektimit të ligjit, problem në veti është cilësia dhe transparenca e procesit të dhënies dhe mbikëqyrjes së lejeve ujore. Me cilat kushte ujore janë dhënë këto leje, në cilat dokumente planifikuese të menaxhimit të resurseve ujore janë bazuar kushtet ujore, çfarë është mbikëqyrja e zbatimit të kushteve të lejeve ujore, çka ndërmerr MMPH për mosrespektim të kushteve të lejes ujore, si është kalkuluar prurja e pranueshme ekologjike dhe si po mbikëqyret respektimi i kësaj prurje etj., janë çështje kërkojnë trajtim dhe diskutim profesional sepse janë esenciale për menaxhim të resurseve ujore. Dhe këtu mendoj për lejet ujore të lëshuara jo vetëm për HEC-e, po në përgjithësi.
Besoj që nga përmbajtja e këtij teksti është e qartë që unë nuk po merrem as me ty e as me dikë tjetër personalisht. Në debatin e organizuar në emision dhe të vazhduar me e-maila me ty (me inicimin tënd) unë kam tentuar që problemin ta trajtoj në parim dhe si çështje e (mos)zbatimit të ligjit nga MMPH (pa i apostrofuar personat e përveçëm). Kjo me qëllim të identifikimit dhe evitimit të problemeve për qëllime të menaxhimit më të mirë të ujërave.
Përndryshe, duke e konsideru problemin e menaxhimit të resurseve ujore si vital për mirëqenien e popullatës dhe për zhvillimin e vendit, po e përsëris që unë jam i vullnetshëm që ta vazhdojmë diskutimin me ty dhe kolegët e MMPH për këtë çështje dhe për problemet në menaxhimin e ujërave në takime të përbashkëta, debate të hapura televizive apo ndonjë forum tjetër të përshtatshëm.
Me t`mira,
Afrimi
