Kosova investon në qymyr, G7 dakordohet që të ndalojnë financimin e projekteve me qymyr

Ministrat e Mjedisit të vendeve të mëdha industriale të njohura ndryshe si G7, janë zotuar se do të heqin gradualisht termocentralet e qymyrit deri në vitin 2035.

Ata ranë dakord për t’i dhënë fund financimit të prodhimit të energjisë me qymyr dhe për të përshpejtuar heqjen graduale të termocentraleve të qymyrit deri në vitin 2035.

Grupi tha se do të synojë që të ketë “sektorë të dekarbonizuar kryesisht të energjisë elektrike deri në vitin 2035”, raporton “The Washington Post”.

Nga ana tjetër, këto ditë, Ministria e Ekonomisë së Kosovës ka prezantuar Strategjinë e Energjisë për 10 vitet e ardhshme, ku është paraparë që të investohen rreth 300 milionë euro në rindërtimin dhe rivitalizimin e termocentraleve ekzistuese me qymyr që janë në Kosovë. Në Strategjinë e Energjisë së Kosovës janë paraparë edhe investime në energjinë e ripërtëritshme, por krahasuar me investimet në energjinë e prodhuar nga qymyri, shuma e investuar është shumë më e vogël.

“The Washington Post” shkruan se vendimi i G7 për heqjen graduale të termocentraleve të qymyrit do të prekin veçanërisht Japoninë, e cila mbështetet shumë te termocentralet me qymyr.

Ministrat e G7 thanë gjithashtu se automjetet e reja në vendet e tyre do të jenë “kryesisht” automjete me emetim zero deri në vitin 2030 dhe se ata planifikojnë të përshpejtojnë shkurtimet në përdorimin e gazit natyror rus, i cili do të zëvendësohet me energji të pastër në një periudhë afatgjatë.

Sektori privat në vendet kryesore industriale duhet të mbledhë paratë, thanë ministrat, duke lëvizur “nga miliarda në triliona”. Grupi pranoi nevojën e paraqitur nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë për ekonomitë e G7 për të investuar të paktën 1.3 trilion dollarë në energjinë e ripërtëritshme, duke trefishuar investimet në energjinë e pastër dhe rrjetet e energjisë elektrike midis viteve 2021 dhe 2030.

“Angazhimi i G7 për t’i dhënë fund financimit publik për lëndët djegëse fosile dhe për ta zhvendosur atë në energji të pastër është një fitore masive”, tha në një deklaratë Bronwen Tucker, bashkë-menaxher i fushatës së financave publike në Oil Change International. “Tani na duhen veprime konkrete, jo vetëm fjalë.”

Angazhimet e së premtes shënojnë më të fundit në një shtytje globale për kombet – dhe në veçanti ato më të mëdhatë dhe më të pasurat – për të ndalur fondet publike për projektet e lëndëve djegëse fosile në të gjithë botën dhe për të ndihmuar vendet në zhvillim të rrisin ekonomitë e tyre pa u mbështetur në lëndët djegëse të pista si qymyri.

Përpjekja ka marrë hov vitet e fundit, edhe pse kalimi në forma më të pastra të energjisë nuk po ndodh aq shpejt sa shkencëtarët thonë se është e nevojshme që bota të përmbushë qëllimet e marrëveshjes së Parisit për klimën.

Në një konferencë të madhe të OKB-së për klimën vjeshtën e kaluar në Glasgow, dhjetëra vende u zotuan të heqin gradualisht përdorimin e qymyrit. Ndërsa vende të tilla si Polonia dhe Vietnami u bashkuan në atë pakt, disa nga përdoruesit më të mëdhenj në botë të qymyrit, duke përfshirë Kinën dhe Shtetet e Bashkuara, nuk e nënshkruan marrëveshjen.

Megjithatë, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera përqafuan një marrëveshje të veçantë që zotohet të ndalojë shpenzimin e parave nga taksat për të mbështetur projektet ndërkombëtare të lëndëve djegëse fosile, një lëvizje që grupi tha se do të çonte 18 miliardë dollarë në vit drejt energjisë së pastër.

Ky premtim për të kufizuar paranë publike për projektet e huaja të lëndëve djegëse fosile nuk ndikon në atë që bëjnë shtetet bëjnë brenda vendit të tyre. Kina, Japonia dhe Koreja e Jugut, të cilat së bashku përbëjnë gati gjysmën e financimit publik ndërkombëtar për projektet e lëndëve djegëse fosile, nuk iu bashkuan kësaj marrëveshjeje në konferencën e klimës, të njohur si COP26.

Ndërsa pakti përfundimtar për të cilin ranë dakord gati 200 vende në Glasgow përfshinte përmendjen e parë të qartë të “thëngjillit” dhe “subvencioneve për lëndët djegëse fosile”, gjuha e kësaj dispozite u zbut gjatë samitit. Së fundi, ai u bëri thirrje vendeve që të “ulin gradualisht” në vend që “t’i japin fund” vetëm subvencionimit “të pakufizuar” të qymyrit dhe lëndë djegëse fosile “joefikase”.

Ndalimi i fondeve për zhvillimin e lëndëve të reja fosile është thelbësor për përmbushjen e synimeve të klimës në botë, thonë aktivistët dhe analistët. Pranverën e kaluar, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë publikoi një plan për zerimin e emetimit të karbonit deri në vitin 2050; sipas atij plani, pas atij viti nuk duhet të ketë zhvillim të ri të furnizimeve me lëndë djegëse fosile.

Por bota ende varet shumë nga lëndët djegëse fosile, veçanërisht nga emetuesit më të mëdhenj të globit.

Kur emetimet e gazit serrë në SHBA arritën kulmin në vitin 2021 pas një rënie gjatë fazës së hershme të pandemisë së coronavirusit, një faktor domethënës ishte një rritje prej 17 për qind e energjisë elektrike të prodhuar nga qymyri, sipas një analize të publikuar nga Rhodium Group.

Dhe nëntorin e kaluar, zyrtarët kinezë raportuan se prodhimi i tyre i qymyrit u rrit në nivelin më të lartë ndër vite, në të njëjtën ditë që zyrtarët në kryeqytetin e Indisë përgatitën një mbyllje për shkak të ndotjes së ajrit.

Por ndërkohë që ndryshimi ka qenë i ngadaltë dhe i pabarabartë, disa vende kanë ecur përpara në përpjekjet e tyre për të pakësuar varësinë e tyre nga lëndët djegëse fosile.

Për shembull, qeveria në Britaninë e Madhe kohët e fundit propozoi një taksë mbi fitimet e papritura në formën e një tarife shtesë prej 25 për qind për “fitimet e jashtëzakonshme që po bën sektori i naftës dhe gazit”. Do të mblidheshin 5 milionë paund që do të shkonin për të ndihmuar qytetarët të paguanin koston e jetesës. Në të njëjtën kohë, qeveria po propozon një “super zbritje” për të inkurajuar kompanitë e naftës dhe gazit të investojnë në projekte në Mbretërinë e Bashkuar. Zbritja do të dyfishonte lehtësimin e taksave për kompanitë që investojnë në Mbretërinë e Bashkuar, duke mbuluar 91 për qind të këtyre investimeve.

Alden Meyer, bashkëpunëtor i lartë në grupin e ekspertëve për klimën E3G, tha se është thelbësore që udhëheqësit e G7 të gjejnë mënyra për të përshpejtuar kalimin drejt energjisë më të pastër këtë dekadë.

“Ne kishim nevojë për të parë një angazhim nga vendet e G7 për të dekarbonizuar plotësisht sektorin e tyre të energjisë elektrike dhe për të hequr gradualisht përdorimin e qymyrit deri në vitin 2030” tha ai në një përgjigje me email.

Edhe pse shumë ekonomi të zhvilluara kanë filluar të kalojnë në forma më të pastra të energjisë dhe të reduktojnë emetimet e tyre të përgjithshme me kalimin e kohës, shkencëtarët dhe aktivistët e mjedisit thonë se nevojiten fonde serioze për të ndihmuar vendet të zhvillohen në mënyra më të gjelbra dhe të shmangin mbylljen në infrastrukturën e lëndëve djegëse fosile.

Kombet më të pasura të botës janë zotuar vazhdimisht të ofrojnë të paktën 100 miliardë dollarë në vit financim për klimën, për të ndihmuar vendet më të varfra të përballen me ndikimet e ndryshimeve klimatike dhe të nxisin energjinë e pastër – edhe pse kjo është vetëm një pjesë e vogël e financimit të nevojshëm për qëllime të tilla.

Por bota e zhvilluar ende nuk e ka përmbushur këtë premtim. Edhe presidenti Biden, i cili ka kërkuar më shumë se 11 miliardë dollarë çdo vit për një financim të tillë, nuk e ka bindur Kongresin të sigurojë një shumë të tillë.