Kosova dhe Serbia kushtëzohen me "rezultate të prekshme" për të përfituar nga 6 miliardët e BE-së

Ndryshe nga katër shtetet e tjera të rajonit, Kosovës dhe Serbisë u janë vënë parakushte shtesë në mënyrë që të përfitojnë nga 6 miliardë eurot e Bashkimit Europian për Ballkanin Perëndimor – në kuadër të Pakos së Rritjes për të cilën Këshilli Europian dha dritën e gjelbër në mëngjesin e 7 majit 2024.

Kushti për të dy shtetet është i qartë, që Prishtina zyrtare dhe Beogradi zyrtar duhet të angazhohen në mënyrë konstruktive me progres të matshëm dhe rezultate të prekshme në normalizimin e marrëdhënieve mes tyre. Konkretisht kërkohet normalizimi i marrëdhënieve mes dy vendeve me synimin për të zbatuar plotësisht të gjitha detyrimet e tyre përkatëse që rrjedhin nga Marrëveshja për Rrugën drejt Normalizimit dhe Aneksi i Zbatimit të saj, si dhe i të gjitha marrëveshjeve të dialogut të kaluar. Gjithashtu të dy shtetet, duhet të angazhohen në negociatat për Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse për normalizimin e marrëdhënieve mes vete.

Ky instrument i ri titulluar “Lehtësira për Reforma dhe Rritje për Ballkanin Perëndimor” ka për qëllim të mbështesë reformat e lidhura me BE-në dhe rritjen ekonomike në rajon. Plani i Rritjes do të mbulojë periudhën nga viti 2024 deri në vitin 2027 dhe pritet të ofrojë deri në 2 miliardë euro grante dhe 4 miliardë euro kredi për gjashtë partnerët e Ballkanit Perëndimor të BE-së në vitet e ardhshme.

Kështu shkruan në njoftimin e Këshillit Europian, në të cilin janë caktuar edhe parakushtet tjera të përgjithshme që përfshijnë të gjitha shtetet tjera të rajonit. Shteteve u kërkohet të vazhdojnë të mbështesin dhe respektojnë mekanizmat efektivë demokratikë, duke përfshirë një sistem parlamentar shumëpartiak, zgjedhje të lira dhe të ndershme, media pluraliste, një gjyqësor të pavarur dhe sundim të ligjit, dhe të garantojnë respektimin e të drejtat e njeriut, duke përfshirë të drejtat e pakicave.

Parlamenti Evropian shtoi gjithashtu një parakusht për “përafrimin me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të Bashkimit, duke përfshirë miratimin e masave kufizuese kundër Rusisë”.

Për të marrë ndonjë mbështetje në kuadër të Lehtësimit, çdo përfitues do t’i paraqesë Komisionit një Agjendë Reformë për kohëzgjatjen e Instrumentit. Sipas propozimit të Komisionit, Agjendat e Reformës do të pasqyrojnë vlerësimet në Paketën më të fundit të Zgjerimit si dhe në Planin Ekonomik dhe atë të Investimeve për Ballkanin Perëndimor.

Parlamenti Evropian shtoi se Agjendat e Reformës duhet të përfshijnë gjithashtu “raportin e sundimit të ligjit nga institucionet përkatëse ndërkombëtare, duke përfshirë OSBE/ODIHR dhe Komisionin e Venecias dhe raportet dhe rezolutat përkatëse nga Parlamenti Evropian”.

Ky institucion ka njoftuar që pagesat do të bëhen dy herë në vit, me kusht që partnerët të përmbushin hapat cilësorë dhe sasiorë të përcaktuar në agjendat e tyre respektive të reformës. Si rrjedhojë, kur parakushtet për mbështetje nuk plotësohen ose nuk plotësohen më, BE-ja mund të vendosë të ndalojë lirimin e fondeve.

Këshilli Europian ka bërë të ditur se qëllimi kryesor i këtij instrumenti është të mbështesë harmonizimin e partnerëve të Ballkanit Perëndimor me vlerat, ligjet, rregullat, standardet, politikat dhe praktikat e BE-së, me synimin për anëtarësimin në të ardhmen në BE, si dhe integrimin e tyre progresiv në tregun e përbashkët dhe social të BE-së, – Konvergjenca ekonomike me BE-në.

“Objekti do të mbështesë një sërë reformash socio-ekonomike dhe themelore, duke përfshirë reformat që lidhen me sundimin e ligjit dhe të drejtat themelore”- shkruan në komunikatën e Këshillit Europian.

Megjithatë, sipas po të njëjtit njoftim, për të marrë mbështetje në kuadër të instrumentit, çdo partner në rajon duhet të përgatisë një agjendë reformash, duke përcaktuar reformat që planifikon të ndërmarrë për të arritur objektivat e objektit.

Për të rritur transparencën, partnerëve të Ballkanit Perëndimor do t’u kërkohet të krijojnë një portal në internet për publikimin e të dhënave të përditësuara për marrësit përfundimtarë që marrin më shumë se 50 mijë euro në total gjatë periudhës katër vjeçare nën këtë lehtësi.

Rregullorja për krijimin e Lehtësisë së Reformës dhe Rritjes për Ballkanin Perëndimor pasi të nënshkruhet do të publikohet në Gazetën Zyrtare të BE-së dhe do të hyjë në fuqi më 08.05.2024.

Sapo të hyjnë në fuqi reformat, partnerët e Ballkanit Perëndimor do të ftohen të paraqesin agjendat e tyre përkatëse të reformave në Komisionin, duke paraqitur reformat socio-ekonomike dhe themelore që ata planifikojnë të ndërmarrin gjatë periudhës 2024- 2027.

Që nga 28.06.2023, Bashkimi Europian ka vendosur sanksione ndaj Kosovës në lidhje me “situatën e krijuar në veri dhe vendimin e autoriteteve për të mos u koordinuar me partnerët europianë për uljen e tensioneve”.

Edhe pse janë mbajtur votimet për ose kundër largimit të kryetarëve shqiptarë nga komunat veriore të banuara me shumicë serbe më 21.05.2024, por pa rezultate, Bashkimi Europian nuk i larguar masat ndëshkuese ndaj Kosovës, që besohet se i janë bllokuar më shumë se 300 milonë euro për pothuajse një vit.

Deri më tani ende nuk ka rezlutate të prekshme në normalizimin e marrdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.

Më 18.03.2023 ishte arritur Marrëveshja e Ohrit, që është aneksi i Marrëveshjes bazë të datës 27.02.2023 e nënshkruar në Bruksel për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.

Marrëveshja e Ohrit përmban afatet e zbatimit të Marrëveshjes bazë, e njohur si ‘Plani Franko-Gjerman’ për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.