Gjetjet kryesore të Raportit të Progresit 2021 për Kosovën

Komisioni Evropian miratoi të martën Raportin e Progresit për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Turqinë.

Gjetjet e raportit për Kosovën tregojnë sfidat, ngecjet dhe përparimet në fusha të ndryshme, për të cilat KALLXO.com ka raportuar edhe të martën.

Më poshtë e gjeni të plotë një përmbledhje të raportit për Kosovën nga ana e Komisionit Evropian:

Bazat e procesit të anëtarësimit

Sa i përket kritereve politike, shumica e periudhës së raportimit u shënua nga paqëndrueshmëria politike në Kosovë. Pas zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në shkurt 2021, një qeveri e re mori detyrën, me një shumicë të fortë parlamentare të paparë.

Gjatë pjesës më të madhe të periudhës raportuese, aktivitetet legjislative ishin të kufizuara për shkak të kësa paqëndrueshmërie politike, përfshirë përpjekjet për reforma të lidhura me BE-në. Miratimi i një faze të dytë të Agjendës Evropiane të Reformave (ERA 2) dhe Planit të saj të Veprimit, miratuar nga Kuvendi në tetor 2021, dhe një fokus solid qeveritar, konfirmoi trendin pozitiv të angazhimit të përtërirë të Kosovës ndaj reformave të lidhura me BE-në.

Pasi një vendim i Gjykatës Kushtetuese i dhjetorit 2020 e shpalli të pavlefshme zgjedhjen e Qeverisë së mëparshme në qershor 2020, Kuvendi u shpërnda dhe zgjedhjet e parakohshme u mbajtën në shkurt 2021. Pas fitores bindëse të një aleance opozitare të udhëhequr nga partia Vetëvendosje, shumica e re e Kuvendit miratoi një qeveri të re në mars 2021. Në nëntor 2020, Presidenti i Kosovës u padit dhe ai u arrestua me akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit nga Zyra e Prokurorit të Specializuar. Më pas ai dha dorëheqjen nga detyra. Kryetari i Kuvendit i atëhershëm u bë President në detyrë, në përputhje me Kushtetutën, para se të zgjidhej nga legjislatura e re për të shërbyer një mandat të plotë presidencial në prill 2021.

Për një pjesë të madhe të periudhës raportuese, atmosfera e polarizuar politike, mungesa e një efektiviteti shumica qeveritare dhe mungesa e kuorumit ndikoi rëndë në vendimmarrjen në Kuvend. Ekziston nevoja që Kuvendi të përmirësojë kuadrin e tij rregullator, duke përfshirë rregullat e procedurës. Kuvendi mbeti i hapur gjatë pandemisë, duke ruajtur masat e mbrojtjes së shëndetit.

Proceset zgjedhore

Në përgjithësi, zgjedhjet legjislative të shkurtit 2021 ishin të mirë administruara, transparente dhe konkurruese, pavarësisht disa mangësive.

Procesi zgjedhor i Kosovës mbetet në nevojë për forcim gjithëpërfshirës për të adresuar dobësitë gjatë ciklit elektoral, siç janë identifikuar në misionet e njëpasnjëshme të vëzhgimit të zgjedhjeve të BE-së që nga viti 2014.

Forcimi i kuadrit ligjor dhe institucional mbi fushatat dhe financimin e partive politike mbetet një zonë në pritje që ka nevojë për reforma. Situata në veri të Kosovës mbetet sfiduese, veçanërisht në lidhje me korrupsionin, krimin e organizuar dhe kushtet për lirinë e shprehjes.

Ekziston një nivel përgatitjeje në fushën e reformës së administratës publike, por nuk ka pasur përparim në këtë drejtim gjatë periudhës raportuese, duke pasur parasysh ndryshimet e shpeshta të qeverisë.

Ligji për Zyrtarët Publik hyri në fuqi në qershor, por nuk u bënë përpjekje të rëndësishme për të filluar zbatimin e tij veçanërisht në lidhje me rekrutimet. Krijimi i një departamenti qendror efektiv të rekrutimit u vonua.

Ndikimi politik i panevojshëm mbi emërimet dhe shkarkimet e funksionarëve të lartë publikë dhe nëpunësve civilë është vërejtur në disa raste dhe Kosova ka përmbushur vetëm disa nga angazhimet e saj për kriteret e bazuara në merita. Ai nuk bëri përparim në adresimin e pabarazive në sistemin e pagave të sektorit publik.

Procesi i thjeshtimit të agjencive ka ngecur. Pasiguria ligjore për bizneset dhe individët vazhdon për shkak të mungesës së vazhdueshme të progresit në harmonizimin e legjislacionit sektorial me Ligjin për Procedurat e Përgjithshme Administrative.

Një angazhim i përtërirë për reformën e administratës publike është urgjent. Kosova është ende në një fazë të hershme në zhvillimin e një sistemi gjyqësor që funksionon mirë. Administrimi i përgjithshëm i drejtësisë vazhdon të jetë i ngadalshëm, joefikas dhe i prekshëm nga ndikimi i panevojshëm politik. Disa përparime janë bërë gjatë periudhës raportuese. Rishikimi Funksional i Sektorit të Sundimit të Ligjit rezultoi në një Strategji dhe Plan Veprimi për Sundimin e Ligjit, i cili përshkruan sfidat kryesore në sistemin e sundimit të ligjit dhe u miratua në gusht 2021.

Kosova krijoi një sistem elektronik të menaxhimit të rasteve dhe krijoi një sistemi qendror i regjistrimeve penale, megjithatë sfidat mbeten. Ajo ka bërë përpjekje për të zbatuar Ligjin për Ndërmjetësim. Pandemia e COVID-19 ndikoi në përpunimin efektiv të çështjeve dhe mbajtjen (dhe qasjen e publikut) në seancat gjyqësore në Kosovë.

Qeveria e re ka shqyrtuar disa opsione për një proces të ‘verifikimit’ të gjyqësorit dhe prokurorisë. Në këtë kontekst, prezantimi i mundshëm i një rivlerësimi të plotë të njëhershëm të të gjithë prokurorëve dhe gjyqtarëve është një burim shqetësimi serioz. Një proces i tillë duhet të konsiderohet vetëm si një masë e jashtëzakonshme e mjetit të fundit, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet dhe mekanizmat ekzistues për të siguruar integritetin dhe luftuar korrupsionin e mbajtësve të zyrave gjyqësore, dhe duhet të jetë në përputhje me standardet evropiane dhe ndërkombëtare, si dhe me Komisionin e Venecias këshilla.

Korrupsioni

Kosova është në një fazë të hershme/nivel përgatitjeje në luftën kundër korrupsionit. Gjatë periudhës raportuese, është bërë përparim i kufizuar, përfshirë hetimin dhe ndjekjen e rasteve të nivelit të lartë.

Nevojiten përpjekje të qëndrueshme për të arritur hetime më proaktive, vendime përfundimtare gjyqësore dhe konfiskim përfundimtar të pasurive.

Zyra e Prokurorisë Speciale u forcua pasi Departamenti kundër Korrupsionit dhe Krimit Financiar u bë funksional dhe arriti një rritje të përgjithshme në nivelet e personelit. Paketa ligjore kundër korrupsionit dhe Kodi i rishikuar i Procedurës Penale ende duhet të miratohen. Korniza ligjore për konfiskimin është në fuqi, por nuk po zbatohet në mënyrë të vazhdueshme, dhe vlera e pasurive të konfiskuara përfundimisht mbetet e ulët.

Në përgjithësi, korrupsioni është i përhapur dhe mbetet një çështje shqetësuese dhe serioze. Pavarësisht përpjekjeve të bëra, ekziston nevoja për një vullnet të fortë dhe të vazhdueshëm politik për të adresuar në mënyrë efektive rreziqet sistemike të korrupsionit, si dhe një përgjigje të fuqishme të drejtësisë penale ndaj korrupsionit të nivelit të lartë.

Kosova është në një fazë të hershme në luftën kundër krimit të organizuar. Është bërë përparim i kufizuar gjatë periudhës raportuese në hetimin dhe ndjekjen penale të rasteve të krimit të organizuar. Zyra e Prokurorisë Speciale u forcua me staf shtesë të specializuar dhe u zhvilluan aktivitete trajnimi të synuara. Megjithatë, mjetet e fuqishme të parashikuara nga Kodi Penal dhe Ligji për kompetencat e zgjeruara të konfiskimit ende nuk do të përdoren plotësisht nga policia dhe prokurorët. Nevojiten masa për të forcuar prokurorinë si dhe për të siguruar që nuk do të ketë ndërhyrje politike në aktivitetet operacionale të të gjitha organeve të zbatimit të ligjit. Në korrik 2020, Europol dhe Policia e Kosovës përfunduan një marrëveshje pune. Marrëveshjet shtesë të nevojshme për të funksionalizuar këtë bashkëpunim, duke lejuar qasjen në Aplikacionin e Rrjetit të Shkëmbimit të Sigurt të Informacionit (SIENA) dhe shkëmbimin e Oficerëve Ndërlidhës, u finalizuan në shtator 2021.

Përparimi është bërë në luftën kundër terrorizmit, në përputhje me objektivat e përcaktuara në aranzhimin zbatues të “EU-Kosovo” për Planin e Përbashkët të Veprimit kundër terrorizmit për Ballkanin Perëndimor, veçanërisht në lidhje me rehabilitimin dhe riintegrimin e luftëtarëve të huaj terroristë dhe familjeve të tyre. Autoritetet e Kosovës duhet të jenë më efektive në përpjekjet e tyre për të luftuar pastrimin e parave dhe ligji në fuqi duhet të jetë në përputhje me acquis [aktet ligjore dhe vendimet gjyqësore që përbëjnë trupin e së drejtës së Bashkimit Evropian] të BE -së dhe me standardet ndërkombëtare.

Të drejtat themelore të njeriut dhe ekonomia

Kuadri ligjor garanton gjerësisht mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe themelore në përputhje me standardet evropiane. Megjithatë, mbeten të nevojshme përpjekje shtesë për ta zbatuar plotësisht atë dhe për të përmirësuar koordinimin dhe mbikëqyrjen e politikave dhe legjislacionit për të drejtat themelore.

Autoritetet ende varen nga mbështetja dhe udhëzimi i donatorëve dhe duhet të marrin pronësi më të madhe. Duhet bërë më shumë për të garantuar në mënyrë efektive të drejtat e personave që i përkasin pakicave, përfshirë romët [1] dhe ashkalitë dhe personat e zhvendosur, për të siguruar barazinë gjinore në praktikë dhe për të avancuar mbrojtjen e trashëgimisë kulturore.

Sa i përket lirisë së shprehjes, Kosova ka një nivel përgatitjeje dhe përfiton nga një mjedis mediatik pluralist dhe i gjallë. Sidoqoftë, shqetësimet mbeten në lidhje me fushatat e shpifjes publike, kërcënimet dhe sulmet fizike ndaj gazetarëve.

Mungesa e vetë-qëndrueshmërisë financiare, e përkeqësuar më tej nga pandemia COVID-19, i lë mediat të prekshme ndaj interesave politike dhe të biznesit.

Transmetuesi publik gjithashtu mbetet i prekshëm nga ndikimi politik dhe ende duhet gjetur një zgjidhje e qëndrueshme për financimin e tij.

Autoritetet e Kosovës vazhduan të bëjnë përparim në menaxhimin e migrimit të rregullt dhe flukset e përziera të migrimit në kontekstin e vështirë të pandemisë COVID-19. Kosova e rriti më tej kapacitetin e saj akomodues dhe e rriti gatishmërinë për të trajtuar një fluks të shtuar emigrantësh.

Sa i përket kritereve ekonomike, Kosova ka bërë përparim të kufizuar dhe është në një fazë të hershme të zhvillimit të një ekonomie tregu funksionale. Ekonomia u zhyt në recesion në vitin 2020, por ky trend u përmbys në gjysmën e parë të 2021. Problemet strukturore afatgjata, të tilla si mungesa e diversifikimit ekonomik dhe varësia nga flukset financiare nga diaspora e bënë Kosovën shumë të prekshme nga pandemia- bllokimet e lidhura dhe kufizimet e udhëtimit.

Në përgjigje të krizës, autoritetet pezulluan rregullën fiskale dhe miratuan dy pako fiskale. Një rritje e fortë e shpenzimeve dhe tkurrja e të ardhurave nga taksat rezultoi në një deficit të madh buxhetor në vitin 2020, por rimëkëmbja e të ardhurave nga taksat ndihmoi në arritjen e një suficiti buxhetor në gjysmën e parë të vitit 2021. Mjedisi i biznesit ka pak përmirësim. Zhvillimi i sektorit privat mbetet i kufizuar nga një ekonomi e përhapur joformale, një gjyqësor i ngadalshëm dhe joefikas, një përhapje e lartë e korrupsionit dhe sundimi i përgjithshëm i dobët i ligjit.

Kosova ka bërë përparim të kufizuar dhe është në një fazë të hershme sa i përket kapacitetit për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut në BE. Pak përparim është bërë në përmirësimin e cilësisë së arsimit dhe adresimin e boshllëqeve të aftësive në tregun e punës. Kosova ka bërë përparim në përmirësimin e infrastrukturës rrugore dhe rritjen e investimeve në burimet e rinovueshme, por furnizimi me energji me bazë qymyri, i vjetëruar dhe jo i besueshëm mbetet një shqetësim. Kosova ka bërë disa përparime sa i përket dixhitalizimit të ekonomisë. Ndryshimet strukturore po shfaqen vetëm ngadalë pasi ekonomia mbetet shumë e varur nga firmat e vogla dhe shumë të vogla të cilat nuk mund të konkurrojnë ndërkombëtarisht, ndërsa struktura e eksportit mbetet e dominuar nga disa produkte, të tilla si metalet bazë.

Dialogu me Serbinë

Sa i përket marrëdhënieve të mira fqinjësore dhe bashkëpunimit rajonal, Kosova vazhdoi të marrë pjesë në shumicën e forumeve rajonale. Kosova mbajti marrëdhënie të mira të përgjithshme me Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Nuk ka pasur asnjë ndryshim në marrëdhëniet formale të Kosovës me Bosnjë dhe Hercegovinën, e cila nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe të dy mbajnë një regjim të rreptë vizash.

Lidhur me normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, dialogu i lehtësuar nga BE vazhdoi me takime të nivelit të lartë më 15 qershor dhe 19 korrik 2021, si dhe tre takime të kryenegociatorëve. Gjatë periudhës raportuese të dyja palët caktuan kryenegociatorë të rinj dhe ekipe negociuese.

Kosova duhet të angazhohet në mënyrë konstruktive dhe të bëjë përpjekje të mëtejshme thelbësore në zbatimin e të gjitha marrëveshjeve të kaluara dhe të kontribuojë në arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse të normalizimit ligjërisht të detyrueshme me Serbinë. Një marrëveshje e tillë është urgjente dhe vendimtare në mënyrë që Kosova dhe Serbia të përparojnë në rrugët e tyre përkatëse evropiane.

Sa i përket përafrimit me standardet evropiane, është arritur njëfarë përparimi gjatë periudhës raportuese në fushat e prokurimit publik, statistikave dhe kontrollit financiar. Në shumicën e fushave të përfshira në Grupin 2 në tregun e brendshëm, Kosova ka një nivel përgatitjeje, përkatësisht lëvizjen e lirë të mallrave, kapitalit, ligjit të kompanive dhe pronësisë intelektuale, ndërsa është e përgatitur në mënyrë të moderuar për lëvizjen e punëtorëve, shërbimeve dhe të drejtën e themelimit, dhe në shërbimet financiare.

Kosova është në një fazë të hershme të përgatitjes për konkurrencën, si dhe për politikën e konsumatorit dhe mbrojtjen e shëndetit. Në periudhën raportuese, Kosova arriti njëfarë përparimi në të gjitha fushat përveç në politikën e konsumatorit dhe mbrojtjen e shëndetit, ku u arrit vetëm progres i kufizuar. Në fushën e konkurrencës dhe rritjes gjithëpërfshirëse, ai bëri njëfarë përparimi në shumicën e fushave (doganat, taksat, shoqëria e informacionit dhe media, ndërmarrjet dhe politikat industriale), por bëri vetëm përparim të kufizuar në kërkimin, arsimin dhe kulturën. Vendi bëri një përparim në fushat e politikave që lidhen me Agjendën e Gjelbër dhe lidhjen e qëndrueshme, në sektorin e energjisë, por vetëm përparim të kufizuar në fushat e transportit, mjedisit dhe ndryshimit të klimës.

Në fushën e burimeve dhe bujqësisë, pati vetëm përparim të kufizuar në bujqësi, sigurinë e ushqimit, politikën veterinare dhe fitosanitare. Në politikën tregtare, është bërë përparim në zvogëlimin e deficitit tregtar të Kosovës, por Kosova ende nuk i ka ratifikuar protokollet shtesë të CEFTA-s për lehtësimin e tregtisë dhe tregtinë e shërbimeve. Në përgjithësi, Kosova duhet të përmirësojë kapacitetin dhe koordinimin e saj administrativ, në të gjithë sektorët, për të arritur zbatimin efektiv të acquis të BE -së.