Ekonomitë e cilave vende kanë pasur performancë më të mirë dhe më të keqe gjatë pandemisë
Shpejtësia e rikthimit ekonomik nga recesioni i madh i vitit 2020 ka qenë befasues për shumë parashikues. Prodhimi në 38 vendet kryesisht të pasura të OECD-së (Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik) së bashku ndoshta ka tejkaluar nivelin e tij para krizës disa muaj më parë.
Norma mesatare e papunësisë në të gjithë këtë organizatë, në 5.7%, është në përputhje me mesataren e pasluftës. Të ardhurat agregate të familjeve, të përshtatura për inflacionin, janë mbi nivelin e parakrizës. Pamja e përgjithshme ka qenë jashtëzakonisht e pranueshme, edhe pse disa variante të koronavirusit u shfaqën gjatë vitit. Megjithatë, kjo periudhë fsheh dallime të thella brenda saj. Pandemia ka krijuar fitues dhe humbës – dhe shpërndarja mes tyre ka të ngjarë të vazhdojë në vitin 2022.
Për t’i vlerësuar këto dallime, The Economist ka mbledhur të dhëna për pesë tregues ekonomikë dhe financiarë—PBB, të ardhurat e familjeve, performancën e tregut të aksioneve, shpenzimet kapitale dhe borxhin e qeverisë—për 23 vende të pasura. Ne kemi renditur çdo ekonomi sipas performancës së tyre për secilin tregues, duke krijuar një tabelë të përgjithshme të ligës (shih grafikun). Disa vende mbeten në stagnim ekonomik, ndërsa të tjerat po ecin më mirë se sa para pandemisë në pothuajse çdo masë. Danimarka, Norvegjia dhe Suedia janë të gjitha afër kulmit, dhe ekonomia amerikane gjithashtu ka performuar mjaft mirë. Megjithatë, shumë vende të mëdha evropiane, duke përfshirë Britaninë, Gjermaninë dhe Italinë, kanë dalë më keq. Spanja ka dal më keq nga të gjitha.
Ndryshimi në prodhimin e përgjithshëm që nga fundi i 2019 ofron një pamje të shëndetit ekonomik. Disa vende dukeshin gjithmonë të cenueshme ndaj ndalimeve të udhëtimit dhe një kolapsi në shpenzimet e shërbimeve – veçanërisht ato në Evropën Jugore, të cilat varen shumë nga turizmi. Vende të tjera, përfshirë Belgjikën dhe Britaninë, pësuan nivele të larta të infeksioneve dhe vdekjeve nga Covid-19, të cilat nga ana e tyre kufizuan shpenzimet e konsumatorëve.
Të dhënat specifike ndihmojnë në plotësimin e pamjes së përgjithshme. Ndryshimi në të ardhurat e familjes jep një kuptim se sa mirë kanë bërë familjet, pasi përfshin jo vetëm të ardhurat nga punësimi, por edhe ndihmat nga qeveritë. Masa jonë është në terma realë, e cila përshtatet me fuqinë blerëse të reduktuar si rezultat i rritjeve të fundit të inflacionit.
Në disa vende, veçanërisht ato ku ndikimi i virusit ishte relativisht i lehtë, tregjet e punës nuk pësuan shumë, duke i lejuar njerëzit të vazhdojnë të fitojnë. Shkalla e papunësisë në Japoni mezi është ulur që nga fillimi i pandemisë. Në të kundërt, norma e Spanjës u rrit me tri pikë përqindjeje midis shkurtit dhe gushtit 2020.
Disa qeveri më shumë kanë kompensouar të ardhurat e humbura të njerëzve nga puna duke u dërguar atyre shuma të mëdha parash. Kjo ishte strategjia e Amerikës: megjithëse papunësia u rrit ndërsa ekonomia u bllokua, familjet amerikane morën më shumë se 2 trilionë dollarë transferta qeveritare këtë vit dhe vitin e kaluar, në formën e përfitimeve të papunësisë dhe çeqeve stimuluese. Kanadaja bëri diçka të ngjashme. Megjithatë, vende të tjera, sikurse ato të Baltikut, e përqendruan fuqinë e tyre fiskale në mbrojtjen e fluksit të parave të firmave ose në zgjerimin e kapacitetit të kujdesit shëndetësor. Austria dhe Spanja dukej se as nuk i ruanin vendet e punës dhe as nuk i kompensonin humbësit: në të dyja vendet, të ardhurat reale të familjeve janë ende rreth 6% nën nivelin e tyre para pandemisë.
Po kompanitë? Performanca e bursës lë të kuptohet për shëndetin e tyre, si dhe për atraktivitetin e një vendi për investitorët e huaj. Çmimet e aksioneve në Britani janë pak më të ulëta sot sesa në prag të pandemisë – një reflektim, ndoshta, i pasigurisë së shkaktuar nga Brexit. Britania gjithashtu pret më pak kompani në sektorët me rritje më të lartë që kanë përfituar nga adoptimi i teknologjisë së shkaktuar nga pandemia dhe nga normat më të ulëta të interesit. Amerika, e cila ka më shumë firma të tilla, ka parë një rritje të tregut të aksioneve. Por nuk ka asgjë në bursat e Evropës veriore, ku çmimet janë rritur. Tri nga dhjetë firmat më të mëdha sipas kapitalizimit të tregut në tregun danez janë në kujdesin shëndetësor, aksione të përshtatshme për t’u mbajtur në një pandemi.
Shpenzimet kapitale, masa jonë e katërt, ofron një matës të optimizmit të bizneseve për të ardhmen. Disa vende janë në mes të një bumi të shpenzimeve kapitale: në Amerikë, për shembull, sipërmarrësit po i shënjojnë mundësitë e krijuara nga pandemia dhe kompanitë po shpenzojnë shumë për teknologjitë që e bëjnë punën nga shtëpia më efikase. Në muajin tetor banka ‘Goldman Sachs’ parashikoi se kompanitë e S&P 500 do të shpenzonin 18% më shumë për shpenzimet kapitale dhe në kërkim-zhvillim në vitin 2022 sesa në vitin 2019. Investimet në disa vende të tjera, përkundrazi, janë më të qeta. Norvegjia ka dëshmuar shkurtime në shpenzimet kapitale të naftës dhe gazit.
Treguesi ynë i fundit është borxhi publik. Të gjitha të tjerat janë të barabarta, një rritje e madhe e borxhit të qeverisë është më e keqe se një rritje e vogël pasi mund të tregojë rritje potencialisht më të mëdha të taksave dhe shkurtime të shpenzimeve në të ardhmen. Jo çdo vend ka grumbulluar borxhe të mëdha gjatë pandemisë, edhe nëse Amerika, Britania, Kanadaja dhe të tjerët sigurisht që kanë grumbulluar. Borxhi publik suedez është rritur me vetëm gjashtë pikë përqindjeje si pjesë e PBB-së. Ky është një reflektim, ndoshta, i faktit që ky vend ka shmangur kryesisht bllokadat e rrepta, duke kërkuar më pak mbështetje fiskale.
Rimëkëmbja ekonomike do të vazhdojë në vitin 2022 (megjithëse përhapja e variantit Omicron ka bërë që parashikuesit ta minimizojnë shpejtësinë e tij të pritshme). Pamja e përgjithshme ndoshta do ta maskojë përsëri variacionin e gjerë. OECD pret që disa nga performuesit më të këqij të fillojnë të shënojnë progres: Italia, për shembull, parashikohet të rritet me 4.6% në vitin 2022, mbi ritmin mesatar në raport me vendet e OECD-së prej 3.9%.
Mirëpo, shtetet që tashmë jane të vona sa i përket rritjes ekonomike kanë një rrugë të gjatë për të bërë. Deri në fund të vitit të ardhshëm, OECD pret që PBB-ja e kombinuar e tri vendeve tona të renditura më të larta të jetë 5% më e lartë se niveli i tij para pandemisë. Prodhimi për tre performuesit më të këqij, ndërkohë, pritet të jetë vetëm 1% më i lartë se sa ishte përpara Covid-19. Efektet e pabarabarta të pandemisë, me fjalë të tjera, do të rezistojnë ende.
