BE-ja duhet ta përshpejtojë zgjerimin e saj të ardhshëm

Pranimi i tetë vendeve në tetë vjet do të ishte një sfidë e frikshme për Bashkimin Evropian – mirëpo do të sillte përfitime të jashtëzakonshme.

Rrotat e makinës së madhe të anëtarësimit në Bashkimin Evropian po rrotullohen edhe një herë. Më 28 shkurt 2022, vetëm katër ditë pas pushtimit të plotë të Rusisë, Ukraina e paraqiti ofertën e saj zyrtare për anëtarësim në BE. Asaj iu dha statusi i kandidatit katër muaj më vonë, në qershor, së bashku me Moldavinë. Bosnja dhe Hercegovina iu bashkua atyre në dhjetor. Përpara përvjetorit të parë të pushtimit muajin e kaluar, i gjithë kolegji i Komisionerëve Evropianë udhëtoi në Kiev për ta bërë publike një paketë të re mbështetjeje dhe hapjen e një zyre të Horizon Europe, programi i financimit të kërkimit shkencor të BE-së. Kryeministri i Ukrainës, Denys Shmyhal, thotë se bisedimet për anëtarësim në BE fillojnë brenda dy viteve.

Megjithatë, në kryeqytetet e mëdha të BE-së, zyrtarët e tajeshëm mendojnë në heshtje se një gjë e tillë do të zgjasë shumë më tepër – me shumë mundësi edhe me dekada kohë. Duke i ndjekur me shpejtësi aplikimet ukrainase dhe moldave, zyrtarët e BE-së vërejnë se do të ishin të padrejtë ndaj pesë shteteve të Ballkanit Perëndimor të cilat tashmë janë me status të kandidatit. Në tetor të vitit 2022, disa vende të BE-së kërkuan ta përdorin një samit me qeveritë e Ballkanit Perëndimor për ta caktuar një datë si target r për anëtarësimin e tyre në vitin 2030. Një gjë e tillë nuk ndodhi. Një shtet i gjashtë i Ballkanit Perëndimor, Kosova, ende nuk e ka statusin e dëshiruar të kandidatit për shkak të mungesës së njohjes formale nga anëtarët e BE-së, të tillë si Spanja dhe Rumania, të cilët janë të kujdesshëm për nxitjen e lëvizjeve secesioniste në vendet e tyre.

Fakti që rrotat e procesit të anëtarësimit po ecin përpara, reflekton se sa kërkues do të ishte ky zgjerim i ardhshëm. Pranimi i Ukrainës, Moldavisë dhe gjashtëshes së Ballkanit Perëndimor do ta çonte BE-në në 35 shtete anëtare (36 me Gjeorgjinë, megjithëse rrëshqitja e saj drejt autokracisë e bën këtë më pak të mundshme për momentin). Tetë anëtarët shtesë do t’i shtonin 64 milionë popullsisë së BE-së – afërsisht numri i humbur nga Brexit, por me nën një të katërtën e produktit të brendshëm bruto (PBB) për frymë të Britanisë. Ukraina do të bëhej anëtari i pestë më i madh i unionit për nga popullsia dhe më i madhi për nga sipërfaqja e tokës. Anëtarësimi i kësaj EU 8-she të re do ta zhvendoste qendrën e gravitetit të Evropës dukshëm në lindje, me një aks të ri Varshavë-Kiev që ndoshta do ta rivalizonte aksin Paris-Berlin.

Kjo do t’i krijonte të gjitha llojet e sfidave të shumta për BE-në – ndoshta më të mëdha se ato të zgjerimeve të viteve 2004 dhe 2007 dhe migrimit drejt perëndimit, transfertave në lindje të fondeve rajonale dhe sforcimeve në kohezionin e unionit që ata krijuan. Nëse do t’i bashkohet BE-së së shpejti, Ukrainës mund t’i duhet ta bëjë këtë ndërkohë që është ende në konflikt lufte (i ngrirë ose ndryshe), dhe me Rusinë që pushton pjesë të territorit të saj. Bashkë me Moldavinë do të vinte republika separatiste e Transnistrisë, e mbështetur nga Kremlini. Paqja në Ballkan duket gjithnjë e më e brishtë dhe Serbia po shkon sërish drejt nacionalizmit autoritar dhe krahëve të Rusisë dhe Kinës.

Franca do të duhet ta pranojë reformën e madhe të Politikës së Përbashkët Bujqësore. Polonia dhe të tjerët do t’i humbnin fondet e zhvillimit për anëtarët e rinj më të varfër. Shtete si Spanja do të duhej ta njohin Kosovën. Gjermania dhe nordikët do të duhej të pranojnë transferta më të mëdha fiskale dhe integrim. Institucionet e sindikatës do të duhet të ndryshonin. Siç ka argumentuar kancelari i Gjermanisë Olaf Scholz në një fjalim në Pragë në gusht të vitit 2022, Komisioni Evropian dhe Parlamenti Evropian do të kishin nevojë për rishikime dhe kërkesatuninamiteti për tema të tilla si politika e jashtme dhe taksat do të duhej të hiqeshin.

Megjithatë, sado e ngarkuar që do të ishte e gjithë kjo – veçanërisht nëse ndiqet sipas një orari të përshpejtuar – ia vlen të krahasohet me kostot e mundshme të harresës së vazhdueshme. Imagjinojeni këtë skenar të fundit, të themi, në fillim të viteve 2030. Imagjinoni një Ukrainë të rraskapitur strukturore dhe industrialisht nga vitet e luftës; është ekonomi sklerotike dhe me investime të pakta; një gjendje e dështuar me lëvizje të ngadalta; votuesit dhe liderët e saj të indinjuar ndaj një BE që dështoi t’i qëndrojë premtimeve të saj. Imagjinojeni Moldavinë apo shtetet e Ballkanit Perëndimor në luftë apo të kthyera në satelitë të Moskës, Pekinit apo edhe Ankarasë. Imagjinojeni një arkipelag paqëndrueshmërie dhe varfërie në të gjithë Evropën lindore dhe juglindore, thyerjet dhe krizat e tij që zvarriten përtej kufijve në vetë BE.

Krahasuar me këtë skenar, sfidat e zgjerimit të shpejtë të BE-së nuk duken edhe aq të pakapërcyeshme. Ky EU8 i ri mund të jetë shumë më i varfër se anëtarët aktualë, por shtetet e anëtarësimit të viteve 2004 dhe 2007 tregojnë se sa i shpejtë mund të jetë progresi brenda klubit (PBB-ja për frymë e Polonisë është në rrugën e duhur për ta kapërcyer atë të Britanisë deri në fund të dekadës). Ndërkohë që popullsia evropiane po plaket me shpejtësi dhe mungesa e fuqisë punëtore po karakterizohet me mungesë, politika e imigracionit po ndryshon – siç ka treguar lehtësia relative me të cilën miliona ukrainas tashmë janë vendosur brenda unionit. Dhe, ndërkohë që shqetësimet për konfliktet dhe paqëndrueshmërinë që mund t’i sjellë BE8-shja e re janë të vlefshme, Evropa ka akomoduar më parë armiqësi të rëndësishme kushtetuese, historike dhe territoriale. Gjermania Perëndimore ishte një anëtar themelues shumë kohë përpara se të finalizohej statusi dhe kufijtë e saj. Qiproja u bashkua me BE-në si një shtet i ndarë brenda vendit dhe mbetet i tillë. Sllovenia dhe Kroacia iu bashkuan BE-së të dyja bashkë me mosmarrëveshjet e vazhdueshme mbi ujërat sovrane në Adriatik. Dhe anëtarësimi shpesh mund të zbusë mosmarrëveshje të tilla duke i bërë kufijtë më pak rëndësi. Si kusht për pranimin e saj në vitin 2012, Kroacia ra dakord për një zgjidhje të arbitruar me Slloveninë, e cila u arrit në vitin 2017. Dimensioni i Irlandës Veriore të Brexit-it e ka ilustruar të njëjtën pikë në të kundërten.

Një frymë e re në emër të një Evrope të qëndrueshme dhe të begatë do të nënkuptonte anëtarësim të shpejtë për Ukrainën, Moldavinë dhe Ballkanin Perëndimor deri në një datë të synuar të 24 shkurtit 2030 – mjaft afër për t’i përqendruar mendjet dhe për ta frymëzuar sensin e nevojshëm me urgjencë, por as krejtësisht fantastike.  

Në një dokument për Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë në vitin 2022, Susi Dennison dhe José Ignacio Torreblanca propozuan “anëtarësimin e asociuar”, duke u dhënë vendeve kandidate të drejtën të ulen në samitet e ministrave dhe liderëve të BE-së dhe të dërgojnë vëzhgues pa të drejtë vote në takimet e Komisionit Evropian dhe Parlamentit. Një status i tillë mund të shoqërohet me një rrugë të shpejtë drejt një tregu unik: Martin Sandbu i Financial Times ka propozuar anëtarësimin e Ukrainës në Shoqatën Evropiane të Tregtisë së Lirë – dhe me mbështetjen e nevojshme të rimëkëmbjes për Kievin, vlerësimet e të cilit tani po i afrohen 1 trilion euro. Është e njohur tashmë në kryeqytetet evropiane se ndihma e ngadaltë ekonomike do t’ia lërë vendin një marrëveshjeje financimi më afatgjatë. Në Paris, për shembull, flitet për një fond të ri të mbështetur nga borxhi, i ngjashëm me atë të përdorur për ta financuar rimëkëmbjen e bashkimit Covid-19. Paratë e tilla mund t’i lubrifikojnë rrotat e pranimit të shpejtë – ndoshta një fond i tillë mund të ofrojë gjithashtu mbështetje më të madhe për shtatë shtetet e tjera anëtarësuese në këtë EU8-she të re.

Sjellja e tetë shteteve të varfra, dhe në disa raste të paqëndrueshme, në nivelin e gatishmërisë institucionale dhe zhvillimit ekonomik të nevojshëm për t’iu bashkuar klubit me shpejtësi rekorde do të ishte diçka si një projekt i jashtëzakonshëm për BE-në. Tetë shtete në tetë vjet (me pushtimin e plotë të Ukrainës nga Rusia si armë fillestare): një detyrë që do ta sfidonte një bashkim që ka kaluar në pjesën e tij të krizës vitet e fundit, do t’i testonte rezervat e tij të zgjuarsisë dhe vullnetit kolektiv, por gjithashtu do të ishte një indikacion për vetë BE-në, për anëtarët e saj të ardhshëm dhe për botën më gjerë se nuk mund të fshihet edhe më./Newstateman

 

Përgatiti: Nuhi Shala