Haruki Murakami: Lista e gjithçkaje e krahasuar me shkrimet e tij

Këtë javë, Haruki Murakami, romancieri japonez me famë botërore, po e feston 72-vjetorin e lindjes së tij. Reagimet e pasionantëve të librave në mbarë botën ishin të shumta dhe të ndryshme. Një numër i madh gazetash e revistash prestigjioze të botës të tilla sikurse The Paris Review, The Guardian, Sunday Herald, The New Yorker, etj., i kanë kushtuar hapësirë të madhe krijimtarisë së romancierit japonez, përmes dhjetëra intervistave, shkrimeve dhe përmbledhje të shumta.

Përkundër faktit se Murakami gjatë kësaj jave ka mbushur 72 vjet, zelli dhe dëshira e tij për të shkruar vazhdon ende, duke i vënë miliona lexues të tij përballë një dëshire të madhe që të kenë në dorën e tyre pothuajse gjithçka që Murakami shkruan.  

Haruki Murakami nuk është vetëm romancieri japonez që është përkthyer masivisht në gjuhën angleze, ai është gjithashtu më i popullarizuari, me shitje në miliona në të gjithë botën. Romanet e tij më të mëdhenj banojnë në një zonë me pak rëndësi midis realizmit dhe fabulës, konfuzionit dhe trillimeve shkencore. Murakami lindi në vitin 1949 në Kyoto, kryeqyteti antik i Japonisë, në një familje të klasës së mesme e cila shfaqte interes të madh në kulturën kombëtare: babai i tij ishte një mësues i letërsisë japoneze, gjyshi i tij një murg budist. Kur ishte dy vjeç, familja e tij u zhvendos në qytetin Kobe, dhe ishte pikërisht ky qytet aktiv portual, me rrjedhën e tij të qëndrueshme të të huajve (veçanërisht marinarët amerikanë), që i dha formë më qartë ndjeshmërisë së tij. Duke refuzuar letërsinë, artin dhe muzikën japoneze në një moshë të hershme, Murakami arriti të identifikohej gjithnjë e më afër me botën jashtë Japonisë, një botë që ai e njihte vetëm përmes rekordeve të xhazit dhe filmave të Hollivudit.

Si student në Tokio në fund të viteve gjashtëdhjetë, Murakami zhvilloi një shije për trillimin postmodern ndërsa shikonte, në heshtje, por me simpati, një lëvizje protestuese e cila po arrinte nivelin e saj maksimal. Ai u martua si njëzet e tre vjeçar dhe kaloi disa vitet e ardhshme të jetës së tij duke drejtuar një klub xhazi në Tokio të quajtur  ‘Peter Cat’, para se botimi i romanit të tij të parë t’ia trasonte atij rrugën drejt të qenit një shkrimtar me famë botërore. 

Autori në klubin e tij Xhazz, në vitin 1978

Romanet e tij vazhdojnë të gjejnë një audiencë gjithnjë e më të gjerë. Në planin ndërkombëtar, Murakami është tani romancieri japonez më i lexuar i brezit të tij; ai ka fituar pothuajse çdo çmim që Japonia ka ofruar, përfshirë edhe çmimin më të madh, Letrar Yomiuri. Ai është gjithashtu një përkthyes jashtëzakonisht aktiv, pasi ka sjellë shkrimtarë kaq të ndryshëm si Raymond Carver, Tim O’Brien dhe F. Scott Fitzgerald për lexuesit japonezë, shumë prej tyre për herë të parë.

Sipas faqës së përditshme letrare amerikane, Literary Hub, një varg kujtimesh të Murakamit, të tilla si ‘Për çfarë flas kur flas për vrapimin‘ (What I Talk About When I Talk About Running) futen thellë në ngjashmëritë midis shkrimit dhe vrapimit, por vrapimi nuk është e vetmja gjë që autori i romanit tw fundit ‘Vrasja e Commendatore’ (Killing Commendatore) e ka krahasuar me shkrimin në të kaluarën. Këtu ka gjëra të tjera të cilat Murakami i gjen të ngjashme me shkrimet e tij  – disa sosh, secila më e çuditshme se tjetra.

Stili krahasues, pothuajse me gjithçka dhe kudo, i shkrimeve të tij, është një prej aftësive të tij më të mira si shkrimtar dhe romancier botëror. 

Murakami krahason situata të shumta, ndodhi dhe të papritura, i ndërlidh ato me botën reale dhe ate fiktive, u jap ngjyrë dhe shije dhe pastaj i shëndrron ato në tregime të cilat, për shumë pasionantë të librit, janë mahnitëse dhe interesante. 

Përmbledhjet si më poshtë, janë një varg sekuencash nga disa intervista me Haruki Murakamin të dhëna për revista me renome botërore, të tilla si The Paris Review, The Guardian, Sunday Herald, The New Yorker.

Boksi

Të shkruash [një histori] është sikurse sporti i boksit. Sapo të futesh në ring, nuk mund të tërhiqesh pastaj. Të duhet të luftosh derisa  ndeshja të marrë fund.

Të ëndërrosh

Për mua, të shkruash vetë është sikurse të ëndërrosh. Kur shkruaj, mund të ëndërroj qëllimisht. Unë mund të filloj dhe mund të ndalem së shkruari dhe mund të vazhdoj të nesërmen, ashtu siç zgjedh unë. Kur jeni në gjumë dhe keni një ëndërr të mirë, me një biftek të madh ose një birrë të këndshme ose një vajzë të bukur, dhe ju zgjoheni, e gjitha ka ikur tanimë. Por unë mund të vazhdoj ta bëj të njëjtën gjë të nesërmen!

Ajo që është më e mira teksa dikush shkruan libra është se mund të ëndërrosh ndërkohë që je zgjuar. Nëse është një ëndërr e vërtetë, nuk mund ta kontrolloni atë. Kur e shkruani librin, jeni zgjuar; ju mund të zgjidhni kohën, gjatësinë, gjithçka.

Ngjitja në një bjeshkë

Për mua, të shkruash një roman është sikurse ti ngjitesh një mali të pjerrët, duke luftuar mbi faqen e një shkëmbi, duke arritur majën pas një kalvari të gjatë dhe të mundimshëm. Mund ti kapërceni limitet tuaja, apo jo, njërën apo tjetrën.

Të organizosh një aheng

Për mua, secili roman është i ngjashëm me një aheng. Çdo [personazh] që dëshiron të bashkohet mund të bashkohet dhe ata që dëshirojnë të largohen mund ta bëjnë këtë kurdo që duan. Unë mendoj se romanet e marrin forcën e tyre lëvizëse nga ajo ndjenjë lirie.

Të luash muzikë xhaz

Qoftë në muzikë apo në trillim, gjëja më themelore është ritmi. Stili juaj duhet të ketë një ritëm të mirë, natyral, të qëndrueshëm, ose njerëzit nuk do të vazhdojnë të lexojnë punën tuaj. Rëndësinë e ritmit e mësova nga muzika – dhe kryesisht nga muzika xhaz.

Më tej vjen melodia – e cila, në letërsi, nënkupton rregullimin e duhur të fjalëve për t’iu përshtatur ritmit. Nëse mënyra se si fjalët përshtaten me ritmin është e qetë dhe e bukur, nuk mund të kërkoni asgjë më shumë. Tjetra është harmonia – tingujt e brendshëm mendorë që mbështesin fjalët. Pastaj vjen pjesa që më pëlqen më shumë: improvizimi i lirë.

Përmes një kanali të veçantë, historia del mirë nga brenda. E tëra çfarë duhet të bëj është të futem në rrjedhë. Më në fund vjen ajo që mund të jetë gjëja më e rëndësishme: atë lartësi që përjetoni me përfundimin e një pune – me përfundimin e “performancës” tuaj dhe ndjenjën se keni arritur të arrini një vend që është i ri dhe kuptimplotë. Dhe nëse gjithçka shkon mirë, ju duhet ta ndani atë ndjenjë të ngritjes me lexuesit tuaj (audiencën tuaj). Ky është një kulminacion i mrekullueshëm që nuk mund të arrihet në asnjë mënyrë tjetër.

Një nga pianistët e mi më të preferuar të xhazit të të gjitha kohërave është Thelonious Monk. Një herë, kur dikush e pyeti se si arriti të nxirrte një tingull të veçantë nga pianoja, Monk bëri me gisht tek tastierëa dhe tha: “Nuk mund të jetë ndonjë notë e re. Kur shikoni në tastierë, të gjitha shënimet janë atje tashmë. Por nëse e keni parasysh një shënim mjaftueshëm, do të tingëllojë ndryshe. Duhet të marrësh shënimet të cilat me të vërtetë i mendon! “

Shpesh i kujtoj këto fjalë kur jam duke shkruar dhe mendoj me vete: “është e vërtetë. Nuk ka ndonjë fjalë të re. Detyra jonë është t’u japim kuptime të reja dhe ngjyrime të veçanta fjalëve absolutisht të zakonshme “. Këtu e gjej mendimin si dicka të qetë. Kjo do të thotë që shtrirje të mëdha e të panjohura janë ende përpara nesh, territore të plleshme që thjesht presin që ne t’i kultivojmë ato.

Getty Images

Trajnimi për të mbijetuar

Kur jam në disponim për ta shkruar një roman, ngrihem në katër të mëngjesit dhe punoj për pesë deri në gjashtë orë. Pasdite, vrapoj për dhjetë kilometra ose notoj për 1.5 km (ose i bëj të dyja), pastaj lexoj pak dhe dëgjoj muzikë. Shkoj në shtrat në orën nëntë në mbrëmje. Unë i përmbahem kësaj rutine çdo ditë pa ndonjë ndryshim.

Vetë përsëritja bëhet gjëja e rëndësishme; është një formë e hipnotizimit. Unë e magjeps veten për të arritur një gjendje më të thellë mendore. Por, për të mbajtur një përsëritje të tillë për kaq gjatë – gjashtë muaj në një vit – kërkon një sasi të madhe të forcës mendore dhe fizike. Në atë kuptim, të shkruash një roman të gjatë është si një lloj trajnimi për mbijetesë. Forca fizike është po aq e nevojshme sa edhe ndjeshmëria artistike.

Hyrja në një bodrum

Është një vend i errët, i freskët, i qetë. Një bodrum në shpirtin tënd. Dhe ai vend nganjëherë mund të jetë i rrezikshëm për mendjen njerëzore. Mund ta hap derën dhe të hyj në atë errësirë, por duhet të jem shumë i kujdesshëm. Unë mund ta gjej historinë time atje. Pastaj e nxjerr atë gjë në sipërfaqe, në botën reale.

Të ecësh brenda një tuneli

[Kur filloj të shkruaj] unë shkoj diku tjetër. E hap derën, hyj aty dhe shoh se çfarë po ndodh atje. Nuk e di – ose nuk më intereson – nëse është një botë realiste apo surrealiste. Shkoj gjithnjë e më thellë, ndërsa përqendrohem të shkruaj, në një lloj nëntokë. Ndërkohë që jam atje, unë has gjëra të çuditshme. Por ndërkohë që i shoh, për sytë e mi, ato duken natyrale.

Dhe nëse ka errësirë atje, ajo errësirë më vjen dhe mbase ka ndonjë mesazh, e dini? Po përpiqem të kap mesazhin. Kështu që unë e shikoj atë botë dhe e përshkruaj atë që shoh, dhe pastaj kthehem. Kthimi është i rëndësishëm. Nëse nuk mund të ktheheni, është e frikshme. Por unë jam një profesionist, kështu që mund të kthehem.

Udhëtimi në kohë

Kur shkruaj për një 15-vjeçar, kërcej në kohë, kthehem në ditët kur isha në atë moshë. është sikurse një makinë kohe. Mund të kujtoj gjithçka. Mund ta ndiej erën. Mund të nuhas ajrin. Në të vërtetë. Shumë gjallërisht.

E.T. duke krijuar një pajisje transmetuese nga objektet e gjetura

Ndoshta e kujtoni skenën në filmin e Steven Spielberg, E.T. ku E.T. mbledh një pajisje transmetuese nga hedhurinat që nxjerr nga garazhi i tij? është një ombrellë, një llambë dyshemeje, tenxhere dhe tigan, një magnetofon –  ka kaluar shumë kohë që kur kam parë filmin, kështu që nuk mund të kujtoj gjithçka, por ai arrin ti hedhë të gjitha ato sende shtëpiake në një mënyrë të tillë që pajisja funksionon mjaft mirë për të komunikuar me planetin e tij tokë, shtëpinë e tij me  mijëra vite dritë larg.

Kam marrë një goditje të madhe nga ajo skenë kur e kam parë në një teatër filmi, por kjo më bën përshtypje tani që duke shkruar një roman të mirë është pothuajse e njëjta gjë. Komponenti kryesor nuk është cilësia e materialeve … ajo që është e nevojshme është magjia. Nëse ajo magji është e pranishme, çështjet më themelore të përditshme dhe gjuha më e qartë mund të kthehen në një pajisje të sofistikimit befasues.

Megjithatë, e para dhe më e rëndësishmja është ajo që është e paketuar në garazhin tuaj. Magjia nuk mund të funksionojë nëse garazhi juaj është bosh. Keni për të larguar shumë mbeturina për ti përdorur nëse dhe atëherë kur E.T. ju thërret!

Hudhja e toksinave në atmosferë

Pajtohem me mendimin se shkrimi i romaneve është një lloj i joshëndetshëm i punës. Kur nisemi për të shkruar një roman, kur përdorim shkrimin për të krijuar një histori, të pëlqeu apo jo, një lloj toksine që qëndron thellë në të gjithë njerëzimin shpërfaqet në sipërfaqe.

Të gjithë shkrimtarët duhet të përballën me këtë toksinë dhe, të vetëdijshëm për rrezikun e përfshirë, të zbulojnë një mënyrë për t’u marrë me të, sepse përndryshe, asnjë veprimtari krijuese në kuptimin e vërtetë nuk mund të zhvillohet. (Ju lutemi falni analogjinë e çuditshme: me një peshk fugu, pjesa më e shijshme është pjesa afër helmit – kjo mund të jetë diçka e ngjashme me atë që po marr.

Të shesësh drogë

Unë e shkruaj një roman çdo tre ose katër vjet, dhe njerëzit e presin atë. Një herë intervistova John Irving dhe ai më tha se leximi i një libri të mirë është prosperues. Mëqenëse janë të varur nga leximi i një romani ata gjithmonë do të jenë duke pritur.

Të menaxhosh një biznes

Nuk mund t’a kënaqësh gjithësecilin. Kur menaxhoja me klubin, e kuptova këtë. Shumë klientë erdhën në klub. Nëse një në dhjetë prej tyre i pëlqente vendi aty dhe vendoste të vinte përsëri, kjo ishte e mjaftueshme. Nëse një në dhjetë do të ishte një klient i përsëritur, atëherë biznesi do të mbijetonte.

Thënë më ndryshe, nuk kishte rëndësi nëse nëntë nga dhjetë persona nuk e pëlqenin klubin. Të kuptuarit e kësaj më hoqi një barrë nga supet. Akoma, duhej të sigurohesha që një personi që i pëlqente vendi, në të vërtetë e  pëlqente atë. Për ta bërë këtë, unë duhej ta bëja filozofinë time absolutisht të qartë dhe ta mbaja me durim atë filozofi, pavarësisht se çfarë. Kjo është ajo që kam mësuar nga menaxhimi i një biznesi.

Pas romanit ‘A Wild Sheep Chase’ (Në ndjekje të deles së egër), unë vazhdova të shkruaj me të njëjtin qëndrim që kisha zhvilluar si pronar biznesi. Dhe me çdo vepër timen, lexuesi im – përsëritësit një në dhjetë – janë rritur.

Të qenit kallajxhi

Do të doja të isha një kallajxhi i përsosur. Kështu që duhet të shkruaj fjali të mira – fjali të sinqerta dhe të bukura si dhe elegante e të forta.

Të lush një lojë video. . . të cilën e ke programuar vetë.

Ndonjëherë ndërkohë që jam duke shkruar, ndiej se jam krijuesi i një videoloje dhe në të njëjtën kohë pjesë e lojës. Unë e kam përbërë programin dhe tani jam në mes të tij; e majta nuk e di se çfarë po bën e djathta. është një lloj shkëputjeje. Një ndjenjë e një ndarjeje në dysh.

Gatimi dhe ngrënia e gusakave të skuqura

Skuqja e guaskave është argëtuese, por një përvojë e vetmuar. Ashtu si marrëdhënia midis vetmisë dhe lirisë, kërkimi i asaj që është brenda jush, literalisht është një aktivitet i vetmuar. Të shkruash një roman është njëjjtë sikurse të skuqësh guaska deti. E bëni këtë sepse ju pëlqen ta bëni një gjë të tillë.

Kur presioni i shtohet mendjes sime, kur mendoj se po shkruaj një roman, ndihem më i relaksuar kur mendoj se vetëm po skuq guaska deti.

Të joshësh një grua 

Të shkruarit është i ngjashëm me tentimin për të joshur një grua. Shumë ka të bëjë me praktikën, por kryesisht është diçka  lindur. Gjithsesi, paçit fat.

Urime ditëlindjen, Murakami!