142 vjet nga themelimi i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit

142 vjet më parë në Prizren u hodhën themelet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, e cila si qëllim të vetin kishte mbrojtjen e territoreve shqiptare nga aneksimi i shteteve fqinjëve dhe bashkimin e shqiptarëve në një vilajet autonom. 

Formimi i LSHP-ja erdhi pas Traktatit të Shën Stefanit (3 mars 1878),  i cili u dha shteteve fqinje shumë toka shqiptare dhe para mbajtjes së Kongresi të Berlinit (qershor 1878). 

Lidhja  i filloi punimet me 10 qershor 1878 në në ‘Xhaminë Bajrakli’ të Prizrenit, ku, sipas historianëve morën pjesë mbi 100 delegatë nga krahina të ndryshme shqiptare. Kryetar i Kuvendi u zgjodh Iljaz Diba.  

Organi më i lartë i Lidhjes së Prizrenit ishte Këshilli i Përgjithshëm me seli në Prizren, i cili i kryente funksione legjislative. Ky organ krijoi një Komitet Kombëtar i cili mori atributet e një qeverie të përkohshme. 

Komiteti Kombëtar përbëhej nga tre komisione: Për çështjet e Jashtme u ngarkua Abdyl Frashëri, për çështjet e Brendshme u ngarkua Shaban Prizreni dhe për çështjet Financiare ishte Sulejman Vokshi. 

Lidhja e Prizrenit duhej të zgjidhte tri detyra kryesore që përbënin shqetësim për të gjithë shqiptarët. Së pari, të kundërshtonte copëtimin e trojeve etnike të banuara nga shqiptarë siç ishte parashikuar në Traktatin e Shën Stefanit dhe në Kongresin e Berlinit në vitin 1878. Së dyti, të realizonte bashkimin e trojeve shqiptare në një vilajet të vetëm në kuadër të Perandorisë Osmane. Së treti, të dëshmonte në mbarë opinionin publik evropian se shqiptarët ishin një komb i veçantë në Ballkan pavarësisht ndryshimeve fetare. 

Komiteti Kombëtar krijoi nënkomitete krahinore në tre vilajetet kryesore shqiptare që rrezikonin të copëtoheshin.  

LSHP-ja konsiderohet si ndër ngjarje më të mëdha kombëtar të shqiptarëve që i hapi rrugë pavarësisë së Shqipërisë. 

Historiani Jusuf Buxhovi, i cili ka botuar edhe librin historiografik, “Kongresi i Berlinit dhe Lidhja Shqiptare 1878”,  në një postim në faqen e tij në Facebook ka shkruar se ajo që ishte më e rëndësishme, megjithatë kishte të bënte me faktin se Kuvendi ia doli të marrë vendimin për themelimin e një organizate me karakter politik e ushtarak, te një Lidhjeje (Ittifaku), me një qendër të vetme drejtuese dhe me degë të saj në të gjitha krahinat e vendit, e cila do të merrte përsipër detyrën që të mbronte me çdo mjet interesat e vendit.  

Po sipas tij, aktet e para të Kuvendit të Përgjithshëm ishin: një peticion për çështjen shqiptare, dërguar Kongresit të Berlinit, dhe një peticion, dërguar Portës së Lartë , Kararnameja (Akti i vendimeve-kanuni) dhe Talimati (Urdhëresa).  

“Kanuni i miratuar më 2 korrik 1878, shënon një fitore të rëndësishme të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në gjirin e Lidhjes së Prizrenit. Në të vërtetë, me këto të drejta, që u sanksionuan në kanunin e 2 korrikut 1878, Lidhja Shqiptare e Prizrenit fitoi bazën ligjore për të ngritur shkallë-shkallë një shtet autonom shqiptar brenda shtetit perandorak Osman”, ka shkruar ndër të tjerash Buxhovi në Facebook. 

Ndërkaq, Shkëlqim Millaku, profesor në Universitetin “Ukshin Hoti” në Prizren ka pohuar se Lidhja i hapi rrugë realizmit shekullor të idesë për themelimin e një shteti kombëtare shqiptare. 

“Si shoqëri kemi obligim ndaj rilindësve që të punohet më shumë bë realizimin e konceptit të tyre, i cili koncept ka qenë mirë i menduar për gjithë shoqërinë e Evropës perëndimore dhe në veçanti për një shtet shqiptar”, ka thënë Millaku për Kallxo.com. 

Kërkesat dhe synimet e LSHP nuk u mbështetën nga faktori ndërkombëtar e as nga Porta e Lartë dhe nuk kaloi shumë kohë dhe filloi përplasja e Lidhjes me autoritetet osmane.  

Lidhja zhvillojë shumë aksion luftarake për mbrojtjen e trojeve shqiptare, sidomos kundër Malit të Zi, forcat e të cilit u mposhtën nga ato të Lidhjes.  

Për të shtypu Lidhjen Porta e Lartë dërgoi forca ta mëdha ushtarake. 

Qëndresa e fundit e Lidhjes ishte  qyteti i Ulqinit, i cili iu dorëzua Malit të Zi, vetëm pasi flota ndërkombëtare bombardoi nga deti repartet ushtarake të Lidhjes dhe nga toka u sulmuan nga ato osmane dhe të Malit të Zi, më 26 nëntor 1880.