Ndërtesa në Hagë ku është vendosur Gjykata Speciale

Paratë e BE-së e Sjellin Gjykatën Speciale më Afër

Dhomat Speciale dhe Zyra e Prokurorit Special, siç do të quhet gjykata e re e Kosovës për krime lufte, janë një hap më pranë krijimit të plotë, pasi Këshilli i Europës miratoi një buxhet një vjeçar për dhomat.

Këshilli i BE-së të martën tha se kishte vendosur mënjanë 29.1 milionë euro për të mbështetur Dhomat Speciale dhe Zyrën e Prokurorit Special, të cilat do të zgjasin deri më 14 qershor 2017.

Megjithatë, që gjykata të jetë plotësisht funksionale, ajo ka ende nevojë për miratimin përfundimtar nga parlamenti në Holandë, ku do të jetë edhe baza e saj.

Qeveritë e Kosovës dhe ajo e Holandës nënshkruan një marrëveshje në janar për ngritjen në Hagë të dhomave speciale dhe zyrës së prokurorit.

Megjithatë, para se ajo të fillojë punë, deputetët holandezë duhet të ratifikojnë vendimin dhe nuk është ende e qartë se kur kjo çështje do të jetë në axhendën e parlamentit holandez.

BE-ja pret që ajo të miratohet deri në fund të vitit 2016. Parlamenti holandez duhet ende të sqarojë kohën.

Gjykata do të gjykojë ish-luftëtarë të pavarësisë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, luftëtarë të UÇK-së për krime lufte që dyshohet se janë kryer nga viti 1998 deri në vitin 2000.

Burime të afërta me gjykatën thanë për BIRN se paditë e para mund të priten në fund të vitit 2016 ose në fillim të vitit 2017.

Gjykata do të përbëhet nga gjykatës dhe prokurorë ndërkombëtarë, edhe pse ajo do të funksionojë sipas ligjeve të Kosovës.

Selia e saj do të jetë në ish-ndërtesën e Europolit në Hagë, e cila sipas burimeve të BIRN, po modifikohet në mënyrë që të mund të realizohen seancat gjyqësore.

Pritet që politikanë të lartë të Kosovës të përfundojnë në bankën e të pandehurve, përfshirë presidenti Hashim Thaçi, ish-kreu politik i UÇK-së.

Një raport i vitit 2011 nga Këshilli i Europës ngriti akuza serioze kriminale kundër Thaçit, i cili i mohoi kategorikisht ato.

Gjykata u themelua pasi Task Forca Speciale Investiguese e BE-së kreu një hetim trevjeçar për pretendimet në raportin e Këshillit të Evropës se anëtarë të UÇK-së kryen një sërë krimesh midis vitit 1998 dhe 2000.

Raporti nga raportuesi i Këshillit të Evropës Dick Marty pohoi se këto krime përfshinin rrëmbime, torturim dhe trafik organesh.

Si rezultat i hetimeve, grupi i punës i BE-së tha se ishte në gjendje të padiste të dyshuar të nivelit të lartë sapo gjykata e re të fillojë punën e saj.

Që atëherë, BE-ja dhe SHBA-ja e kanë shtyrë qeverinë e Kosovës të miratojë ndryshimet e nevojshme kushtetuese dhe ligjet.

Ata besojnë se gjykata është e nevojshme për shkak se sistemi gjyqësor i Kosovës nuk do të ishte në gjendje apo i gatshëm të ndiqte penalisht si duhet ish-personalitete të larta të UÇK-së, dhe misioni i sundimit të ligjit të BE-së, EULEX, nuk ka kapacitet për ta bërë këtë.

Megjithatë gjykata e re në Kosovë shihet gjerësisht si një fyerje ndaj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe luftës së saj për liri nga sundimi serb.

Gjykata do të trajtojë pretendimet se luftëtarët e UÇK-së kanë qenë të përfshirë në vrasje, rrëmbime burgosje të paligjshme dhe persekutim të serbëve, romëve dhe shqiptarëve të Kosovës që besohej se ishin bashkëpunëtorë me regjimin serb apo kundërshtarë politikë të udhëheqjes së UÇK-së gjatë dhe pas konfliktit të vitit 1998-1999.

Ajo do të përbëhet nga dy institucione kryesore – gjykata dhe zyra e regjistrimit.

Gjykata do të përbëhet nga dhoma e gjykatës së shkallës së parë, ajo e apelit, ajo e lartë dhe ajo kushtetuese. Të gjitha panelet gjykuese në të gjitha nivelet e gjykatave do të përbëhen nga tre gjyqtarë ndërkombëtarë.

Zyra e regjistrimit do të përfshijë një zyrë mbrojtjeje, zyrën e përfaqësimit të viktimave e cila do të përfaqësojë interesat e viktimave, një zyrë për mbrojtjen dhe mbështetjen e dëshmitarëve, një njësi menaxhimi paraburgimi dhe një zyrë për avokatin e popullit. Gjuhët zyrtare të gjykatës do të jenë gjuha shqipe, serbe dhe ajo angleze.

Zyra e prokurorisë speciale do të jetë e pavarur dhe pritet që kryeprokurori i Task Forcës Speciale Investigative të BE-së, David Schwendiman, të fillojë punë sapo ajo të ngrihet,

Prokuroria do të jetë gjithashtu oficerët e saj policorë me autoritetin për të ushtruar pushtetin që ka policia e Kosovës.

Këshilli i Europës të martën miratoi buxhetin për misionin e tij të sundimit të ligjit të BE-së, EULEX, dhe e shtyu mandatin e tij deri më 14 qershor 2018.

“Buxheti i miratuar do të mbulojë shpenzimet e EULEX KOSOVA për zbatimin e mandatit të tij në Kosovë në një nivel prej 34.5 milionë eurosh,” thuhej në deklaratë.

Megjithatë, edhe pse BE-ja s’e ka miratuar shtyrjen e mandatit dhe një buxhet për misionin, fati i tij është ende i pasigurt.

Misioni aktualisht është në harresë ligjore duke qenë se Kosova dhe BE-ja duhet ende të shkëmbejnë letrat që do të rregullojnë mandatin dhe qëllimin e EULEX gjatë dy viteve në vazhdim.

Presidenti Thaçi i ka dërguar një letër Federica Mogherinit, shefja e punëve të jashtme të BE-së, por deri më tani nuk ka marrë asnjë përgjigje, edhe pse zyra e BE-së tha për BIRN se shkëmbimi i letrave do të ndodhë.

Letra e Kosovës mirëpret mbështetjen e vazhdueshme të BE-së në sektorin e drejtësisë, “sidomos nëpërmjet monitorimit të gjyqësore dhe këshillimit që i kanë dhënë institucioneve tona.”

Megjithatë, ajo thotë se “si çështje parim, të gjitha hetimet penale dhe gjykimet e reja penale do të zhvillohen nga autoritetet e Kosovës, me panele gjyqësore të përbërë nga gjyqtarët e Kosovës”.

Presidenti i Kosovës thotë gjithashtu se gjyqtarëve të EULEX duhet t’i caktohen vetëm çështje të ndjeshme vetëm në rrethana të jashtëzakonshme dhe me kërkesa speciale dhe marrëveshje të hierarkisë së lartë gjyqësore.

Sipas burimeve të BIRN, zyrtarët e BE-së në Bruksel nuk ishin të lumtur me fjalët e letrës nga Kosova, duke qenë se ajo sugjeron rrëzimin e funksioneve ekzekutive të EULEX-it dhe i lë atij vetëm rol monitorues dhe këshillues.

Qeveria e Kosovës dhe parlamenti do të miratojnë në ditët në vazhdim qëllimin e misionit të BE-së.

Ndërkohë, sistemi i drejtësisë në Kosovë është lënë në harresë, pasi EULEX nuk mund të vazhdojë të ushtrojë ndonjë nga kompetencat e tij të mëparshme derisa rinovimi i tyre të miratohet zyrtarisht.

Zyrtarët e EULEX thanë për BIRN se të gjitha funksionet ekzekutive të prokurorëve, policisë dhe gjyqtarëve u ndalën në mesnatën e së martës.

Gjithashtu nuk ka seanca paraburgimi. Si rezultat i kësaj, seanca e ditës së mërkurë për çështjen e Azem Sylës është shtyrë.

Syla tani po përballet me gjykatën në lidhje me këtë hetim, i akuzuar si shefi i një organizate kriminale të përfshirë në mashtrim me tokë sociale.

Syla është një ish-komandant i UÇK-së dhe një ligjvënës i shquar i Partisë Demokratike e Kosovës, PDK, e njëjta parti që Thaçi e ka udhëhequr që nga krijimi i saj në vitin 1999 pas luftës derisa ai u zgjodh president.