Kosova radhitet keq në raportin e ri të Bankës Botërore
Kosova, sikurse edhe vende tjera të varfëra si Moldavia, Armenia dhe Bosnja, janë ranguar shumë poshtë për nga shpejtësia edhe për nga përballueshmëria e çmimit të lidhjeve të tyre të transportit të brendshëm për udhëtarë, në raportin më të ri të Bankës Botërore, Lidhjet Kritike Promovimi i Rritjes Ekonomike dhe Elasticitetit në Evropë dhe Azinë Qendrore.
Për udhëtarët globalë, Kosova, sikurse edhe Gjeorgjia, ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë, Armenia, e Taxhikistani, ofron shërbime të transportit të udhëtarëve me çmime shumë të ulëta por me një cilësi të ulët, për dallim prej vendeve të Evropës Perëndimore që kanë autostrada dhe hekurudha të avancuara dhe çmime të përballueshmë për udhëtarët e tyre lokalë por jo edhe për udhëtarët nga pjesa tjetër e rajonit Evropë dhe Azi Qendrore.
Kur është fjala për transportin e kontejnerëve, Kosova, bashkë me Armeninë, Greqinë, ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë dhe Turqinë, ka rezultuar të ketë konektivitet relativisht më të mirë në aspektin e kostos se sa në aspektin e kohës.
E kundërta është me Malin e Zi, Norvegjinë, Slloveninë dhe disa vende tjera që kanë konektivitet relativisht më të mirë në aspektin e kohës se sa të kostos në transportin e kontejnerëve.
Lidhshmëria ndërkombëtare përmes tregtisë, investimeve, migrimit, komunikimit dhe transportit është vendimtare për zhvillimin ekonomik në Evropë dhe Azinë Qendrore, thuhet në raportin e Bankës Botërore.
Sipas raportit këto lidhje së bashku ndihmojnë kompanitë të bëhen më produktive përmes transferimit të njohurive dhe teknologjisë. Raporti analizon ndikimin e llojeve të ndryshme të lidhjeve në rritje, për të ndihmuar politikëbërësit të maksimizojnë përfitimet ekonomike të këtyre lidhjeve në të gjithë Evropën dhe Azinë Qendrore.
“Ky raport tregon se lidhshmëria më e madhe ekonomike çon në përhapjen e njohurive dhe rritjen më të madhe të të ardhurave për shoqëritë, por edhe më shumë për 40 përqindëshin që janë në pjesën e poshtme të shpërndarjes së të ardhurave”, thotë Hans Timmer, kryeekonomist i Bankës Botërore për Evropë dhe Azi Qendrore.
Raporti i ri i Bankës Botërore paraqet masat e lidhjes duke krijuar një tregues të ri, Indeksin e Lidhshmërisë Multidimensionale (MDC), që kombinon disa kanale të lidhjeve ndërkombëtare, duke përfshirë: tregtinë, IHD-në, migracionin, teknologjinë e informacionit dhe komunikimit (TIK) dhe lidhjet e transportit.
Sipas raportit, nën-rajonet më mirë të lidhura të Evropës dhe Azisë Qendrore janë Evropa Perëndimore, e ndjekur nga Evropa Veriore, Qendrore dhe Jugore. Ballkani Perëndimor, Azia Qendrore dhe Kaukazi i Jugut kanë nivelet më të ulëta të lidhjes së përgjithshme.
Azia Qendrore dhe Kaukazi i Jugut renditen të ulët në lidhjen e përgjithshme, por për shkak se ata filluan nga një bazë e ulët, por ato gjithashtu panë përmirësimin më të madh nga viti 2000 në 2014. Kaukazi i Jugut e pa rritjen e lidhjes me gati 75 për qind, ndërsa Azia Qendrore pa rritjen e lidhjeve me më shumë se 40 për qind.
Evropa Lindore dhe Ballkani Perëndimor, megjithëse duke filluar nga nivele relativisht të ulëta, nuk kanë parë rritje të shpejta, me lidhjen që rritet vetëm 20 për qind dhe 10 për qind, respektivisht.
“Sfida kryesore për këto rajone është gjetja e mënyrave për të përmirësuar lidhjen e balancuar, veçanërisht nëpërmjet lehtësimit të kufizimeve të brendshme në bërjen e biznesit dhe lehtësimin e tregtisë, IHD-ve, linjave ajrore dhe lidhjes së TIK-ut”, potencohet në raport.
Në listën ku vlerat më të vogla tregojnë lidhjet më të mira, Ballkani Perëndimor vlerësohet me 88 sa i përket lidhjes shumëdimensionale, 75 në tregti, 97 në investime direkte, 45 në migracion, 88 në informacion dhe teknologji të komunikimit, 86 në aviacion.
Raporti gjithashtu tregon se përfitimet e këtyre lidhjeve ndërtohen mbi njëri-tjetrin, duke theksuar përfitimet që u ofrohen vendeve nëpërmjet transferimeve të njohurive në zinxhirët e furnizimit rajonal dhe njohuritë pasuese nga duart mbi “të mësuarit duke bërë”, që nuk transmetohet lehtësisht nga librat ose projektet.
Në Evropë, shumë politika kanë mbështetur format e ndryshme të lidhjes që çuan në zhvillimin e zinxhirëve të fuqishëm të furnizimit dhe hapën dyert për produktivitet dhe rritje më të madhe.
Në Azinë Qendrore, ndërkohë që lidhshmëria mbetet modeste, investimet dhe politikat për të përmirësuar tregtinë, infrastrukturën dhe integrimin janë duke çuar në rritjen e lidhjeve në të gjithë rajonin dhe më gjerë.
Infrastruktura
Kostoja dhe koha e kërkuar për pasagjerët për t’u lidhur me vendet fqinje ndryshon shumë brenda Evropës dhe Azisë Qendrore, nga nivelet më të larta në Azinë Qendrore në më të ulëtat në Ballkanin Perëndimor.
Sipas raportit, infrastruktura e avancuar rrugore dhe hekurudhore e nivelit të lartë të Evropës gjithashtu ofron kohë të shpejtë të udhëtimit me kosto relativisht të ulët për banorët.
Transporti merr një pjesë të madhe të të ardhurave në vendet më të varfra Evropës dhe Azisë Qendrore, me shumicën e vendeve të Evropës Qendrore dhe Baltikut në mes të këtij grupi të shteteve. Kostoja mesatare dhe koha e nevojshme për të transportuar një kontejner nga kryeqyteti i një vendi në qytetin kryesor të vendit fqinj varion në nën-rajone, me përjashtim të shpenzimeve dhe kohës më të lartë në Azinë Qendrore, Rusi dhe Turqi.
Sipas raportit vendet e Azisë Qendrore kanë shpenzime shumë më të larta për transportimin e kontejnerëve dhe kohën e udhëtimit shumë më të gjatë sesa rajonet e tjera të Evropës dhe Azisë Qendrore.
Këto vende mund të ndihmojnë në integrimin dhe përmirësimin e lidhjes së tyre përmes projekteve të infrastrukturës së fundit ose iniciativës ‘Belt and Road’, një projekt afatgjatë i projektuar për të ulur koston e transportit nga Kina në Evropë.
Së bashku me Portugalinë dhe Spanjën, vendet ishullore, Qiproja, Irlanda dhe Malta janë gjithashtu ndër vendet me kostot më të larta dhe kohën më të gjatë për të arritur pjesën tjetër të vendeve të Evropës dhe Azisë Qendrore.
Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore kanë relativisht lidhjet më të lira dhe më të shpejta për pjesën tjetër të rrjetit.
“Pra, në planifikimin e investimeve të transportit, vendi duhet të marrë parasysh nëse një investim i veçantë përmirëson qasjen në një vend relativisht të izoluar ose në një vend me lidhje me një rrjet më të gjerë. Infrastruktura e transportit kanalizon lëvizjen e mallrave dhe të njerëzve përgjatë rrjeteve kryesore ndër-shtetërore dhe, brenda rrjeteve, korridoreve”, theksohet në raportin e Bankës Botërore.
Indeksi i MDC sugjeron që lidhja kontribuon në gati gjysmë për qind të rritjes vjetore të PBB-së reale në Evropë dhe Azinë Qendrore, me dyzet përqindëshin e të ardhurave duke parë një rritje prej rreth 1 për qind.
“Rritja e integrimit ndërkombëtar lehtëson transferimin e teknologjisë dhe ideve midis vendeve, firmave dhe njerëzve, gjë që është thelbësore për rritjen afatgjate dhe prosperitetin e përbashkët”, thotë David Gould, ekonomisti kryesor i Bankës Botërore për rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore dhe autori kryesor i raportit.
“Për më tepër, ashtu si rrjetet sociale, lidhja me vendet e lidhura mirë sjell më shumë njohuri dhe teknologji se sa të lidhjet me partnerët e izoluar”.
Raporti konstaton se lidhja e shtuar gjithashtu i ekspozon vendet në rajon ndaj rrezikut të goditjeve ekonomike. Megjithatë, duke ofruar burime alternative të kërkesës dhe financimit të jashtëm, lidhjet e larmishme mund të zvogëlojnë këto rreziqe dhe të ndihmojnë vendet të menaxhojnë goditjet e brendshme dhe të jashtme.
Në raport theksohet se shumë vende në rajon kanë ndërtuar lidhje më të mëdha, duke avancuar zhvillimin ekonomik gjatë njëzet e pesë viteve të fundit.
Sidoqoftë, përfitimet ekonomike të lidhjes përmes transferimit të njohurive dhe teknologjisë nuk janë gjithmonë të dukshme, ndërkohë që zakonisht janë sfidat e pasigurisë ekonomike.
“Duke njohur sfidat, si dhe duke bërë të qartë mundësitë potenciale të lidhjes më të madhe përmes kanaleve të ndryshme, raporti i lidhjeve kritike mund të ndihmojë krijuesit e politikave në ndërtimin e themelet për thellimin e lidhjeve të rëndësishme në dekadat e ardhshme”, theksohet në raport.
