Emigrantët e zmbrapsur të Ballkanit gjejnë derën rumune për BE

Ballafaqimi i kosovarit, Agron Salihi, me sistemin rumun të emigracionit zgjati vetëm pesë muaj dhe përfundoi keq për të, kur 30 vjeçari u dëbua nga ky shtet.

Sipas dosjes së tij gjyqësore, Salihi hyri në mënyrë të paligjshme në Rumani në vjeshtën e vitit 2016, së bashku me vëllain e tij, përmes një pike kalimi në jug-perëndim që përdorej fshehurazi nga emigrantët në rrugën e tyre drejt shteteve të Shengenit.

I dënuar në Gjermani, Salihi kërkoi statusin e refugjatit në Rumani, duke argumentuar se romët etnikë si ai përballen me diskriminim në Kosovë. Por në shkurt të vitit 2017, një gjykatë lokale në qytetin Giurgiu, ku ai ishte duke u strehuar si azil kërkues, vendosi në favor të Inspektoratit të Përgjithshëm të Emigracionit të Rumanisë për ta deportuar Salihin në vendin e tij të origjinës.

Salihi është vetëm një nga qindra emigrantë nga Kosova dhe Shqipëria të cilët besohet se kanë kërkuar një rrugë alternative për në Europën Perëndimore përmes Rumanisë që kur Hungaria ishte e mbyllur për ta në pranverën e vitit 2016 kur qeveria e Budapestit përfundoi ndërtimin gardhi prej katër metrash të lartë dhe  175 kilometrash të gjatë në kufirin e saj me Serbinë për të ndaluar hyrjen e emigrantëve në vend.

Të dhënat nga Agjencia e Gardës Kufitare dhe Rojet Bregdetare, Frontex, tregojnë se pas përfundimit të gardhit, kalimet e paligjshme të kufirit serbo-rumun u rritën dhjetë herë gjatë gjashtë muajve të parë të vitit 2017, krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Policia kufitare rumune tha për BIRN se nga fillimi i vitit 2016 deri në mars të vitit 2018, 148 qytetarë të Kosovës dhe 95 shqiptarë u ndaluan për kalim të paligjshëm të kufirit.

Megjithatë, autoritetet rumune refuzojnë të japin më shumë detaje rreth emigrantëve nga Kosova për shkak të ndjeshmërisë politike të përfshirë, pasi Rumania është një nga pesë vendet e BE-së që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Dokumentet e identitetit të Kosovës pranohen nga Rumania vetëm për ta përcaktuar identitetin e një personi të caktuar.

Nëse emigrantët nga Kosova kapen pas hyrjes në Rumani, ata ndiqen penalisht dhe kthehen në Serbi përderisa nuk kërkojnë azil. Në këtë rast, ata mund të qëndrojnë në Rumani derisa një gjykatë të vendosë për kërkesat e tyre.

Fakti se edhe Serbia nuk e njeh Kosovën edhe më tej e komplikon statusin e emigrantëve dhe procedurat e riatdhesimit. Policia serbe refuzoi të komentojë për atë që bëjnë ata me emigrantët e Kosovës të cilët janë dëbuar nga vende të tjera si Rumania.

Ndërkohë, Policia e Kosovës nuk ka bashkëpunim të drejtpërdrejtë me homologët serbë për të shkëmbyer informacion mbi emigrantët dhe njoftimet për kalimet e paligjshme të pikës kufitare nuk i transferohen autoriteteve të Prishtinës.

Ajo që është e qartë megjithatë është se edhe pse numri i emigrantëve nga Kosova dhe Shqipëria që përdorin Rumaninë si një rrugë për në Europën Perëndimore është relativisht i vogël, numri është rritur ndjeshëm që kur u ngrit gardhi në kufirin hungarez.

Pasaportat dhe dokumentet e rreme

Rreth orës 3 të mëngjesit më 16 tetor 2017, Policia Kufitare e Rumanisë kontrolloi dy makina të regjistruara në Serbi, shoferët e të cilëve donin të linin Rumaninë për Hungarinë nëpërmjet pikës së kalimit Bors.

Tre veta brenda dy automjeteve treguan pasaportat serbe te zyrtarët kufitarë. Në shqyrtimin më të ngushtë, policët rumunë vunë re se fytyrat e tre udhëtarëve nuk i ngjanin fotografive në pasaporta.

Një hetim tregoi se të tre burrat ishin nga Kosova – Labinot Geci, 32 vjeç, Sedver Hoti, 30 dhe Elon Krasniqi, 24 vjeç, të gjithë duke shkuar për në Europën Perëndimore. Ata ishin në posedim të pasaportave serbe që pretendonin se kishin blerë për 500 euro secilën.

Ata nuk janë të vetmit shqiptarë të Kosovës që janë përpjekur të arrijnë një shtet të Shengenit përmes Rumanisë duke përdorur dokumente të falsifikuara. Një muaj më parë, dy të tjerë që shkonin në Zvicër u gjetën nga policia kufitare në një tren InterRegio që drejtohej nga qyteti perëndimor i Rumanisë i Timisoarës për në Budapest në Hungari me pasaporta të rreme bullgare. Dokumentet u morën në Serbi për 2,000 euro.

Përveç nëse të përfshirë në krime tjera, gjykatat dhe prokurorët rumunë në përgjithësi tregojnë simpati ndaj emigrantëve pavarësisht nga vendi i tyre i origjinës. Zakonisht ata dënohen për të paguar një gjobë dhe prokurorët heqin akuzat për kalimin ilegal të kufirit.

Një emigrant i tillë nga Kosova, Labinot Zogaj, u përpoq të dilte nga Rumania në Hungari në tetor 2016, por një njësi e policisë kufitare e ndaloi në atë që ata thanë që ishte përpjekje e tij për të shkuar në Gjermani.

Një ditë më vonë, një tjetër emigrant nga Kosova, Diar Bytyqi, nuk arriti t’i bindë oficerët e policisë kufitare rumune me kartën e tij të falsifikuar italiane gjatë marrjes së një treni në Budapest.

Në nëntor të vitit 2017, një gjykatës rumun vendosi në favor të kërkesës së prokurorit të shtetit për t’i hequr akuzat ndaj dy shtetasve të Kosovës.

Si të mos paguani kontrabandistët

Qytetet veriore serbe të Suboticës pranë kufirit hungarez dhe Kikinda afër kufirit rumun kanë qendra të mëdha mbajtëse refugjatësh. Kikinda është vetëm 14 kilometra larg fshatit rumun të Teremia Mica dhe fushat mes tyre janë përdorur shpesh si pikë kalimi nga emigrantët, sepse ato janë plot me kanale të ujitjes të mbuluara me shkurre në të cilat fshihen. Është gjithashtu shumë afër kufirit hungarez.

Para sezonit bujqësor, policia e ka të lehtë t’i gjejë rrugët e emigrantëve kur ata lënë gjurmët në fushat e grurit. Por kur BIRN vizitoi vendin, nuk kishte asnjë shenjë të policisë kufitare serbe. Një oficer i patrullimit të kufirit rumun tha se ata janë të paktë në numër, jo shumë të pajisur mirë dhe nuk tregojnë pothuajse asnjë interes në ndalimin e emigrantëve.

Ndërkohë qendra e tranzitit të refugjatëve në Suboticë është e mbushur me njerëz që presin të kthehen dhe të hyjnë në Hungari. Disa prej tyre presin gjashtë apo dhjetë muaj, pasi qeveria hungareze lejon vetëm pesë deri në dhjetë refugjatë që të hyjnë zyrtarisht në vend çdo ditë ndërmjet të hënës dhe të premtes. Ata që përpiqen të hyjnë në Hungari ose Kroaci në mënyrë të paligjshme dhe kapen nga policia, detyrohen të kthehen në Serbi.

Shumë emigrantë që tani janë në Serbi janë përpjekur shumë herë të kalojnë kufirin ilegalisht; disa nga ata që arritën në Europën Perëndimore e menaxhuan atë duke hyrë në Rumani nga veriu i Serbisë. Në pothuajse të gjitha rastet, emigrantët udhëtojnë pa dokumente, përveç atyre nga Shqipëria dhe Kosova, shpjegoi një polic kufitar rumun.

Disa megjithatë mund të kalojnë kufirin ligjërisht. Policia Kufitare Serbe në Sid, në kufirin kroat të vendit, tha për BIRN se ata kanë hasur në grupe të shqiptarëve të Kosovës që udhëtojnë legalisht në BE me pasaporta serbe, pasi u takonte si të lindur në ish-Jugosllavi.

Ata që nuk mund të përdorin dokumentet ligjore kanë një mundësi tjetër – t’u paguajnë kontrabandistëve t’i marrin ato në mënyrë të paligjshme në të gjithë kufijtë. Rumania u bë rrugë e kontrabandës pasi u bë më e vështirë të kalonte nga Hungaria dhe Kroacia.

Halil T., 26 vjeçar, është nga qyteti i Gjilanit në Kosovën juglindore. Një i dënuar për vepër penale në vendin e tij, ai u përpoq dy herë që ta kalonte kufirin nga Rumania në Hungari, por çdo herë u arrestua dhe u dëbua.

Sipas të dhënave të gjykatës rumune, Halil T, Genk Bilal, Astir Shala dhe Floret Hazer u falën në maj të vitit 2017 për kalim ilegal të kufirit. Të katërt u kapën gjithashtu në vitin 2016 nga policia kufitare rumune dhe u falën nga e njëjta gjykatë.

Halil T. tha se pasi u kapën, ata u dërguan në kampin për emigrantë të Timisoarës, nga ku u përpoqën të kalonin kufirin në Hungari “tri herë ose katër herë”.

“Kur shkuam në Budapest morëm biletat e trenave, por policia hungareze na kapi atje”, tha ai.

Ai tha se autoritetet hungareze pastaj i dëbuan ata në Serbi, duke i kërcënuar burg nëse kapen përsëri. “Ne qëndruam në stacionin e policisë për 12 orë. Donim të kërkonim azil dhe ata thanë se nuk morën azil, “tha ai.

Udhëtimi fillestar i Halil T. dhe miqve të tij nga Kosova në Hungari u kushtoi mijëra euro në tarifat e kontrabandistëve, por shpejt mësuan se si t’i shmangnin këto shpenzime. Për të kaluar kufirin në Serbi dhe më vonë në Rumani, ata përdorën dokumente të përkohshme identiteti të ofruara nga autoritetet serbe.

Dokumenti i përkohshëm i identitetit është një letër A4; një leje e përkohshme e lëshuar për 15 ditë nga autoritetet serbe vetëm për qytetarët e Kosovës pa karta identiteti serbe në kufi.

Kjo është sjellë pas Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013 ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, e cila u lejon qytetarëve të Kosovës të marrin leje të përkohshme për udhëtime.

Heshtja nga pala serbe

Për Serbinë, e cila ende e liston Kosovën si pjesë të territorit të saj në kushtetutë, çdo përfshirje në dëbimin e bartësve të pasaportave të Kosovës në Kosovë do të thotë de facto njohje e pavarësisë së Prishtinës.

Nëse policia serbe dëbon emigrantët nga Kosova në Kosovë, kjo nënkupton që Beogradi ka pranuar se ata nuk janë shtetas të Serbisë dhe se Serbia e ka njohur Kosovën si një shtet të veçantë. Nëse ata do të futeshin në kampet e refugjatëve në Serbi, kjo do të thoshte se ata ishin refugjatë nga një vend i pavarur, i cili është gjithashtu i papranueshëm për autoritetet e Beogradit.

BIRN i kërkoi policisë serbe të përshkruajë qëndrimin zyrtar të Beogradit për emigrantët nga Kosova dhe të shpjegojë nëse trajtohen si të huaj apo qytetarë serbë.

Përgjigjja ishte e shkurtër: “Ne nuk mund të ju ndihmojmë.”

Megjithatë, një burim tjetër brenda policisë serbe, i cili kërkoi të mbetet anonim, i tha BIRN-it se Beogradi sheh një përfitim në emigrimin e shqiptarëve të Kosovës.

“Më shumë kosovarë që e lënë Kosovën është një gjë e mirë për Serbinë, kështu që nuk ka arsye për t’i ndaluar ata në kufi ose për t’i burgosur pasi të kthehen”, tha zyrtari.

Dënimet rumune janë irelevante në Kosovë

Ministria rumune e Punëve të Jashtme tha për BIRN se Bukureshti nuk e ka ndërmend ta njohë Kosovën. Për shkak të mosnjohjes, vendimet e gjykatës rumune nuk janë të zbatueshme në Kosovë, dhe anasjelltas.

Në rastet gjyqësore të vërejtura nga BIRN, gjyqtarët rumunë lëshuan thirrje për qytetarët e Kosovës dhe i dënuan ata për kalimin e paligjshëm të kufirit – por këto dënime nuk kanë forcë ligjore në vetë Kosovën. Emigrantët e deportuar janë të lirë të provojnë përsëri.

Ndërkohë, autoritetet e Kosovës minimizuan çështjen e emigracionit nëpërmjet Rumanisë.

Baki Kelani, zëdhënës i Policisë së Kosovës, tha se forca policore nuk ka informata për qytetarët e Kosovës të dëbuar nga Bullgaria dhe Rumania.

“Zyrtarët e Policisë së Kosovës morën pjesë në një takim për migracionin e organizuar nga Agjencia Europiane e Kufirit, Frontex. Bullgaria dhe Rumania ishin gjithashtu të pranishme. Në prezantimet e tyre për emigracionin, në asnjë rast nuk thanë se qytetarët e Republikës së Kosovës kishin kaluar nëpër territorin e tyre “, tha Kelani.

Megjithatë, një raport i vitit 2017 nga Inspektorati i Përgjithshëm i Rumanisë për Emigracionin tregoi se 4.5 përqind e njerëzve vullnetarisht u kërkuan autoriteteve të Bukureshtit të riatdhesoheshin nga Kosova. Një raport i Inspektoratit të vitit 2016 tha se 7.3 për qind e njerëzve të kthyer në vendin e tyre të origjinës ishin nga Shqipëria.

Pak emigrantë nga Kosova apo Shqipëria kërkojnë azil në Rumani, megjithatë – qëllimi i tyre është të arrijnë shtetet e zonës së Shengenit.

‘Rumania nuk ishte destinacioni im’

Gjykatat rumune nuk duket se kanë një qasje të qëndrueshme ndaj kontrabandistëve të njerëzve që i marrin emigrantët në të gjithë kufijtë e vendit në mënyrë të paligjshme. Në disa raste, gjykatat i rregullojnë ato vetëm; në të tjera, kontrabandistët dërgohen në burg.

Në shtator 2017, tetë qytetarë irakianë, dy prej tyre fëmijë, kontraktuan kontrabandistët shqiptarë dhe kenianë për t’i çuar në Gjermani. Të paketuar në një Alfa Romeo të regjistruar në Gjermani, ata lanë pas kërkesën për azil që kishin ngritur në Rumani. Por 300 metra larg nga Hungaria, makina u ndalua nga Policia Kufitare e Rumanisë. Të dy kontrabandistët u dënuan me 20 dhe 16 muaj burg dhe u liruan me kusht.

Në rastin e trafikantëve serbë të cilët kontrabanduan rreth 80 emigrantë në Rumani, gjyqtarët ishin më dashamirës. Ata u dënuan për të bërë shërbim në komunitet, ose burg, nëse nuk arritën të kryenin punën.

Emigrantët e paligjshëm mund të përballen edhe me dënime financiare. Dy shtetas shqiptarë, Rustan Cami dhe Kristjan Lleshaj, u gjobitën me 2,000 lei (450 euro) nga një gjykatë rumune në nëntor të vitit 2017; nëse nuk paguajnë, do të ishin burgosur. Ata gjithashtu duhej të paguanin edhe 2,000 lei për shpenzime gjyqësore.

Kur u morën në pyetje në Rumani, Cami dhe Lleshaj i thanë policisë se kishin qenë në rrugë për një javë pasi u larguan nga Shqipëria në një përpjekje të ndërlikuar për të shkuar në Itali. Ata kishin marrë një autobus në Shkup të Maqedonisë, dhe prej aty në Bullgari, por bullgarët i kthyen.

Ata u kthyen në Maqedoni dhe morën një autobus në Beograd, pastaj në Suboticë, dhe më pas në Kikindë. Më pas, ata hynë në Rumani duke përdorur një aplikacion navigimi në telefonat e tyre celularë. Por kur ata më në fund arritën në kufirin hungarez nga Rumania, u arrestuan nga policia.

Megjithë pengesat që emigrantët si Cami dhe Lleshaj përballen në udhëtimet e tyre, numrat që përdorin derën rumune në Europën Perëndimore u rritën me 15.4 për qind nga viti 2016 në vitin 2017. Numri i azil kërkuesve ndërkohë u rrit me 161 për qind në të njëjtën periudhë, me pothuajse 5,000 aplikime në 2017, sipas Inspektoratit të Përgjithshëm Rumun për Emigracionin.

Bukureshti ka bërë përpjekje për t’i penguar ata; në dhjetor të vitit 2016, një fushatë kombëtare reklamuese me imazhe të valës së emigrantëve që kalonin në këmbë në Rumani u kërkoi vendasve ta lajmëronin policinë nëse ata vërejnë emigrantë në zonën kufitare.

Por emigrantët edhe pasi dëbohen nga Rumania, disa përpiqen përsëri për të kaluar kufirin ilegalisht dhe për të arritur në Europën Perëndimore – dhe disa përfundimisht kanë sukses.

Njëri prej tyre është shtetasi 28-vjeçar shqiptar Tonin Pecani, i cili tashmë është dëbuar nga disa vende të BE-së kur filloi të përpiqej ta kalonte kufirin midis Serbisë dhe Rumanisë vitin e kaluar.

Ai tha për BIRN se zgjodhi ta kalonte ilegalisht sepse ishte përjashtuar nga gjashtë vende europiane si rezultat i një krimi që kishte kryer në të kaluarën. Në vitin 2012, ai u arrestua së bashku me vëllain e tij për rrëmbimin e dikujt që zotëronte para, por këmbënguli që ai e kishte kryer tashmë kohën e dënimit dhe pagoi borxhin në shoqëri.

“Shumë vende europiane më kthyen mbrapa për shkak të Interpolit. Rumania nuk ishte destinacioni im”, tha Pecani. Ai udhëtoi me makinë nëpër Serbi dhe më pas në këmbë në Rumani.

“Në Rumani u arrestova në kufirin hungarez pas një jave atje. E zgjedha atë sepse mendova se ishte e vetmja rrugë, sepse kisha provuar Kroacinë, Greqinë, Hungarinë dhe vendet e tjera”, shpjegoi ai. “Hungarezët më mbajtën të lidhur për tetë orë në një kamp, ​​përpara se të kthehesha në Rumani”.

Paraburgimi nuk e dekurajoi Pecanin. Ai u përpoq ta kalonte katër herë tjera kufirin serbo-hungarez dhe përpjekja e tij përfundimtare ishte e suksesshme. Kur foli për BIRN, ai kishte jetuar tashmë në Luksemburg për 11 muaj.

“Unë jetoj në Luksemburg për momentin, por nuk kam dokumente”, tha ai. “Jam ilegalisht … por kjo do të thotë vetëm që jam këtu në mënyrë joformale pa asnjë adresë”.

Historia e Pecanit tregon se pavarësisht nga të gjitha pengesat e hedhura nga autoritetet në vende të ndryshme përgjatë rrugës për në Europën Perëndimore, emigrantët më të vendosur ende nuk pranojnë të heqin dorë nga kërkimi i tyre për të arritur “tokën e tyre të premtuar”.