Zgjedhjet e përgjithshme në Brazil: Një përplasje midis Bolsonaro dhe Lula

Zgjedhjet presidenciale të Brazilit të dielën po konkurrohen nga 11 kandidatë, por vetëm dy prej tyre kanë shanse për të arritur në balotazh: ish-presidenti Luiz Inácio Lula da Silva dhe presidenti aktual Jair Bolsonaro.

Të dy janë titanë politikë dhe tetë nga 10 brazilianë do të votojnë për njërin prej tyre, sipas sondazhit Datafolha. Kjo lë pak hapësirë për sfiduesit dhe do të thotë se në vend të propozimeve të reja dhe programeve të detajuara, dy kandidatët kryesorë kryesisht e kanë shfrytëzuar përvojën e tyre dhe e kanë kundërshtuar njëri-tjetrin.

“Të dy kandidatët janë shumë të njohur, vota është shumë e kristalizuar”- tha Nara Pavão, e cila jep mësime të shkencave politike në Universitetin Federal të Pernambuco-s, duke shtuar se shumica e votuesve e kishin vendosur se ku do të shkon vota e tyre shumë kohë më parë.

Zgjedhjet e së dielës mund ta sinjalizojnë kthimin e demokracisë së katërt më të madhe në botë në një qeveri të majtë pas katër viteve të politikës së ekstremit të djathtë të udhëhequr nga një president i kritikuar për sfidimin e institucioneve demokratike, trajtimin e tij të pandemisë COVID-19 që vrau afro 700,000 njerëz dhe një rimëkëmbje ekonomike që ende nuk është ndjerë nga të varfërit.

Sondazhet tregojnë se da Silva ka një epërsi komanduese që ndoshta mund t’i japë atij një fitore në raundin e parë pa ndonjë nevojë për balotazh.

Por edhe nëse kjo nuk ndodh, vetë votimi shënon një rikthim politik të pamundur për da Silvan, një ish-punëtor metali 76-vjeçar, i cili u ngrit nga varfëria në presidencë – pastaj vetëm katër vjet më parë u burgos si pjesë e një korrupsioni masiv hetim që kishte si shënjestër Partinë e tij të Punëtorëve dhe e përmbysi politikën braziliane.

Dënimi i Da Silvës për korrupsion dhe pastrim parash e eleminoi atë nga gara e vitit 2018 ndërkohë që sondazhet e tregonin se ai kryesonte dhe e lejoi Bolsonaron – në atë kohë një ligjvënës i skajshëm, i ekstremit të djathtë – të shkonte drejt fitores.

Një vit më vonë, megjithatë, Gjykata e Lartë i anuloi dënimet e da Silvës mes akuzave se gjyqtari dhe prokurorët e manipuluan çështjen kundër tij, gjë që i ka dhënë atij mundësinë për rikandidim tani.

Në shumë mënyra, votimi i së dielës është gara që duhet të ishte në vitin 2018. Dhe shumë votues e dinë plotësisht këtë.

Midis tyre është Antônio dos Santos, i cili votoi për Bolsonaron në vitin 2018, por do ta hedhë votën e tij për da Silvan këtë herë.

Gjatë gjithë fushatës së tij, da Silva është përpjekur t’u kujtojë votuesve të klasës punëtore si dos Santos se presidenca e tij 2003-2010 u shënua nga përparimi social i nxitur nga një program masiv i mirëqenies sociale që ndihmoi në ngritjen e dhjetëra miliona njerëzve në klasën e mesme.

Si një ish-kapiten i ushtrisë, ai bëri fushatë në vitin 2018 në një platformë kundër korrupsionit, ndërsa mbronte një qasje pa mëshirë ndaj luftimit të krimit, vlerave tradicionale familjare dhe krenarisë kombëtare. Slogani i tij i vitit 2018 – “Brazili mbi të gjitha, Zoti mbi të gjithë” – rikthehet këtë vit.

Por këtë herë fushata e Bolsonaro-s ka hasur në erëra të reja, pjesërisht për shkak të politikave të tij COVID-19 që një hetim i Senatit tha se garantonte akuza penale për ta mbajtur atë përgjegjës për 685,000 vdekjet nga pandemia në Brazil.

Veçanërisht gratë ia kanë kthyer shpinën. Shumë sosh u tronditën nga mungesa e tij e dukshme e ndjeshmërisë gjatë pandemisë pasi ai i hodhi poshtë vaksinat dhe e injoroi kryesisht gjendjen e tyre si kujdestarët kryesorë të fëmijëve dhe të moshuarve ndërkohë që Brazili ishte shkatërruar nga virusi.

“Bolsonaro ishte refuzuar tashmë nga gratë në vitin 2018, por kjos situatë tashmë veq është përkeqësuar”- tha Carolina Botelho, studiuese në Institutin e Studimeve Sociale dhe Politike në Universitetin Shtetëror të Rio de Zhaneiros.

Da Silva ende gëzon një epërsi prej 20 pikësh ndaj Bolsonaros, i cili ka kërkuar ta përmirësojë pozicionin e tij midis grave dhe të tjerëve duke e vënë theksin tek programi bujar i mirëqenies pandemike të administratës së tij.

Por kohët e vështira mbeten. Si kudo në botë, pushtimi rus i Ukrainës nxiti inflacionin dhe pasigurinë ushqimore në kombin më të madh të Amerikës Latine. Bolsonaro e ka zbutur goditjen duke i ulur taksat mbi karburantin dhe duke e mbështetur shtytjen e Kongresit për t’i zgjatur dhe rritur pagesat e mirëqenies për miliona brazilianë në kushte të vështirëa jetese.

Da Silva e ka denoncuar masën e fundit si një rregullim të përkohshëm, duke qenë se ajo përfundon në muajin dhjetor. Ai premton tëa luftojë urinë dhe varfërinë ashtu siç bëri gjatë presidencës së tij, përmes strategjisë së tij të njohur globalisht Zero Hunger. Zgjedhja e tij për kandidat, Geraldo Alckmin, një ish-rival i qendrës së djathtë, ishte një nxitje për tregjet financiare – kohët e fundit u përforcua nga një miratim nga një ish-guvernator i bankës qendrore i cili nënvizoi politikën e shëndoshë makroekonomike në një administratë të mëparshme të da Silvas.

Katër vitet e Bolsonaros në detyrë janë dëmtuar gjithashtu nga shpyllëzimi më i keq i pyjeve të Amazonës në 15 vjet.

Por asnjë pretendim i vetëm i Bolsonaros nuk i ka shtyrë të moderuarit të mblidhen rreth da Silvës si këmbëngulja e presidentit aktual që sistemi elektronik i votimit të Brazilit është i prirur për mashtrim. Pretendimi i tij, për të cilin ai nuk e ka paraqitur asnjë provë, ka ngritur shqetësimin se ai mund t’i refuzojë rezultatet e zgjedhjeve dhe të përpiqet të kapet në pushtet.

Në fillim të këtij muaji, Bolsonaro tha në një intervistë se nëse ai nuk fiton raundin e parë të së dielës, “diçka jonormale ka ndodhur brenda gjykatës zgjedhore”.

Bolsonaro madje i ka akuzuar anëtarët e lartë të autoritetit elektoral, të cilët janë gjithashtu gjyqtarë të Gjykatës së Lartë, se punojnë kundër tij. Komente të tilla ushqejnë një ndjenjë mes mbështetësve të zjarrtë të Bolsonaros se gara është e manipuluar, e reflektuar në komentet në internet dhe me dhunën politike që përhapet gjithnjë e më shumë në jetën reale.

“Bolsonaro shihet si një kërcënim përtej divergjencave politike, por edhe për demokracinë dhe institucionet”- tha Mário Braga, analist politik në Control Risks, duke shtuar se kjo ndihmon për të shpjeguar pse da Silva ka mbledhur një mori miratimesh.

Ndër të paktat grafika ku tregojnë se Bolsonaro po merr përkrahje më të madhe në zgjedhjet e së dielës janë të krishterët ungjillorë, të cilët përfaqësojnë gati një të tretën e popullsisë. Ungjillorët e ndihmuan  atë në marrjen pushtetit në vitin 2018 dhe ai vazhdoi t’i përgjonte anëtarët e kishave të tyre për ministri të rëndësishme dhe për një emërim në Gjykatën e Lartë.

Bolsonaro e ka mbështetur këtë herë mbështetjen e tyre me një fushatë për ta portretizuar kombin si të sëmurë shpirtërisht dhe duke argumentuar se vetëm ai mund ta mbrojë besimin e krishterë. Tragetimi i tij ndaj da Silvës përfshin lidhjen e tij me besimet afro-braziliane të vendit.

Bolsonaro dhe mbështetësit e tij kanë argumentuar se sondazhet e këtij viti e nënvlerësojnë popullaritetin e liderit të ekstremit të djathtë.

“Idetë e së djathtës kanë qenë gjithmonë tonat: familja, feja, edukimi, limitet seksuale. Ne jemi konservatorë,” tha María do Carmo, e cila do të votojë sërish për Bolsonaron të dielën. Duke i bërë jehonë shumë mbështetësve të tjerë të Bolsonaros, do Carmo shtoi se ajo nuk u beson sondazheve dhe makinave elektronike të votimit të Brazilit./Associated Press

Përgatiti: Nuhi Shala