Tre muaj pas luftës, jeta në Rusi ka ndryshuar thellësisht
Kur Vladimir Putin e nisi pushtimin ushtarak të Ukrainës, lufta dukej shumë larg territorit rus. Megjithatë, brenda pak ditësh kjo luftë erdhi në dyert e Rusisë – jo me raketa lundrimi dhe mortaja, por në formën e breshërive të paprecedentë dhe të papritur të gjerë të sanksioneve nga qeveritë perëndimore dhe ndëshkimeve ekonomike nga korporatat.
Tre muaj pas pushtimit të 24 shkurtit, shumë rusë të zakonshëm po tunden nga ato goditje në jetesën dhe emocionet e tyre. Qendrat e mëdha tregtare të Moskës janë shndërruar në hapësira të frikshme vitrinash të mbyllura, të pushtuara dikur nga shitësit perëndimorë.
McDonald’s – hapja e të cilit në Rusi në vitin 1990 ishte një fenomen kulturor, një komoditet modern i shndritshëm që vinte në një vend të zymtë të rënduar nga zgjedhje të kufizuara – u tërhoq nga Rusia tërësisht si reagim ndaj pushtimit të saj në Ukrainë. IKEA, mishërimi i komoditeteve moderne të përballueshme, operacioneve të pezulluara. Dhjetëra mijëra punë dikur të sigurta tani janë vënë në pikëpyetje papritmas në një kohë shumë të shkurtër.
Lojtarët kryesorë industrialë, përfshirë gjigantët e naftës BP dhe Shell dhe prodhuesin e automjeteve Renault u larguan, pavarësisht investimeve të tyre të mëdha në Rusi. Shell ka vlerësuar se do t’i humbasë rreth 5 miliardë dollarë duke u përpjekur t’i shkarkojë asetet e saj ruse.
Ndërkohë që kompanitë shumëkombëshe po largohen, mijëra rusë që kishin mjetet ekonomike për ta bërë këtë po ikin gjithashtu, të frikësuar nga lëvizjet e ashpra të qeverisë së re të lidhura me luftën që ata e shihnin si një zhytje në totalitarizëm të plotë. Disa të rinj mund të kenë ikur gjithashtu nga frika se Kremlini do të impononte një draft të detyrueshëm për ta ushqyer makinën e tij të luftës.
Mirëpo ikja është bërë shumë më e vështirë se dikur – 27 vendet e Bashkimit Evropian, së bashku me Shtetet e Bashkuara dhe Kanadanë i kanë ndaluar fluturimet për dhe nga Rusia. Kryeqyteti estonez i Talinit, dikur një destinacion i lehtë i fundjavës me fluturim 90 minutësh nga Moska, papritur tash i duhen të paktën 12 orë për të arritur në një rrugë përmes Stambollit.
Edhe udhëtimet zëvendësuese përmes internetit dhe mediave sociale janë ngushtuar për rusët. Rusia në mars e ndaloi Facebook-un dhe Instagram-in – edhe pse kjo mund të anashkalohet duke përdorur VPN – dhe mbylli qasjen në faqet e internetit të mediave të huaja, duke përfshirë BBC, Zërin e Amerikës të financuar nga qeveria amerikane dhe Radio Evropa e Lirë/Radio Liberty dhe transmetuesi gjerman Deutsche ëelle.
Kur autoritetet ruse e miratuan një ligj që sanksionon deri në 15 vjet burgim për histori që përfshijnë “lajme të rreme” rreth luftës, shumë media të rëndësishme të pavarura të lajmeve u mbyllën ose i pezulluan operimet e tyre. Ato përfshinin stacionin radiofonik Ekho Moskvy dhe gazeten Novaya Gazeta, redaktori i së cilës Dmitry Muratov ndau çmimin më të fundit Nobel për Paqen.
Kostoja psikologjike e represioneve, kufizimeve dhe zvogëlimit të mundësive mund të jetë e lartë për rusët e zakonshëm, edhe pse e vështirë për t’u matur. Megjithëse disa sondazhe të opinionit publik në Rusi sugjerojnë se mbështetja për luftën në Ukrainë është e fortë, rezultatet ka të ngjarë të anojnë nga të anketuarit që qëndrojnë të heshtur, të kujdesshëm në të shprehurit e tyre për pikëpamjet e tyre të vërteta.
Andrei Kolesnikov nga Qendra e Moskës Carnegie shkroi në një koment se shoqëria ruse tani është e kapluar nga një “nënshtrim agresiv” dhe se degradimi i lidhjeve shoqërore mund të përshpejtohet.
“Diskutimi bëhet gjithnjë e më i gjerë. Mund ta quash “tradhtar” bashkatdhetarin tënd – bashkëqytetar, por që ka një mendim tjetër – dhe ta konsiderosh si një person inferior. Ju, si zyrtarët më të lartë shtetërorë, mund të spekuloni lirshëm dhe me qetësi mbi perspektivat e luftës bërthamore. (Kjo është) diçka që sigurisht nuk u lejua kurrë në kohët sovjetike gjatë Pax Atomica, kur të dy palët e kuptuan se dëmi që pasoi ishte krejtësisht i paimagjinueshëm”, shkroi ai.
“Tani ai mirëkuptim po pakësohet dhe kjo është një tjetër shenjë e fatkeqësisë antropologjike me të cilën po përballet Rusia,” tha ai.
Pasojat ekonomike ende nuk janë shfaqur plotësisht.
Në ditët e para të luftës, rubla ruse humbi gjysmën e vlerës së saj. Por përpjekjet e qeverisë për ta mbështetur atë në fakt e kanë ngritur vlerën e saj më lartë se sa në nivelin që ishte përpara pushtimit.
Por për sa i përket aktivitetit ekonomik, “kjo është një histori krejtësisht e ndryshme”, thotë Chris ëeafer, analist veteran i ekonomisë ruse në Macro-Advisory.
“Ne shohim përkeqësim të ekonomisë tani në një gamë të gjerë sektorësh. Kompanitë po paralajmërojnë se po u mbarojnë inventarët e pjesëve të këmbimit. Shumë kompani i vënë punëtorët e tyre në punë me kohë të pjesshme dhe të tjera po i paralajmërojnë se duhet të mbyllen plotësisht. Pra, ekziston një frikë e vërtetë se papunësia do të rritet gjatë muajve të verës, se do të ketë një rënie të madhe në konsum dhe shitje me pakicë dhe investime, “tha ai për Associated Press.
Rubla relativisht e fortë, sado inkurajuese që mund të duket, gjithashtu paraqet probleme për buxhetin kombëtar, tha ëeafer.
“Ata i marrin të ardhurat e tyre në mënyrë efektive në valutë të huaj nga eksportuesit dhe pagesat e tyre janë në rubla. Pra, sa më e fortë të jetë rubla, atëherë do të thotë aq më pak para që ata në fakt duhet të shpenzojnë, “tha ai. “(Kjo) gjithashtu i bën eksportuesit rusë më pak konkurrues, sepse ata janë më të shtrenjtë në skenën botërore.”
Nëse lufta stërzgjatet, më shumë kompani mund të largohen nga Rusia. ëeafer sugjeroi që ato kompani që i kanë pezulluar vetëm operimet mund t’i rifillojnë ato nëse arrihet një armëpushim dhe marrëveshje paqeje për Ukrainën, përndryshe dyert e tyre mund të mbyllen.
“Në rast se ecni nëpër qendrat tregtare në Moskë, mund të shihni se shumë nga dyqanet e modës, grupet e biznesit perëndimor, thjesht i kanë hequr grilat. Raftet e tyre janë ende plot, dritat janë ende të ndezura. Ato dyçane thjesht nuk janë të hapura. Pra, ata nuk janë tërhequr ende. Ato po presin të shohin se çfarë do të ndodhë më pas”, shpjegoi ai.
Këto kompani së shpejti do të detyrohen të zgjidhin ngërçin në të cilin ndodhen bizneset e tyre ruse, shton ëeafer.
“Tani po futemi në fazën ku kompanive ka filluar t’u mbarojë koha, ose ndoshta po u soset durimi,” tha ai./Associated Press
Përgatiti: Nuhi Shala
