Sa afër anëtarësimit në BE është Ballkani Perëndimor?

Pasi Bashkimit Evropian iu deshën vetëm disa javë për të vendosur mbi statusin e kandidatit për Ukrainën dhe Moldavinë, vendet e Ballkanit Perëndimor – disa prej të cilave e kanë nisur rrugëtimin e anëtarësimit më shumë se një dekadë më parë – menduan dhe besuan se blloku i BE-së u detyrohej atyre një vendim lidhur me pritjet e tyre.

Gjysma e këtyre vendeve – Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – kërcënuan se do ta bojkotojnë samitin me liderët e BE-së vetëm dy ditë përpara se të mbahej.

Në minutat e fundit, lideri i opozitës bullgare njoftoi se partia e tij do ta heqë veton për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut bazuar në një propozim kompromisi të paraqitur nga presidenca franceze e Këshillit.

Por kjo mund të jetë e vetmja shenjë që Ballkani Perëndimor e merr këtë javë me një diplomat të BE-së që theksoi të mërkurën se nuk kishte “asnjë përfundim të parashikuar dhe as vendime shumë konkrete” për të pritur nga krerët e shteteve të BE-së mbi zgjerimin e Ballkanit Perëndimor gjatë samitit të tyre të Këshillit të enjten dhe e premte.

Kjo do të thotë se Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Serbia dhe Kosova, edhe një herë, do të mbahen në pritje.

Megjithatë, liderët e BE pritet gjerësisht t’i japin Ukrainës dhe Moldavisë statusin e kandidatit, disa ditë pasi Komisioni rekomandoi një hap të tillë dhe javë pasi ato i plotësuan të gjitha dokumentet e nevojshme.

Qe sa kohë po përpiqen këto vende të bëhen pjesë e BE-së?

Në të kundërt, Bosnja dhe Hercegovina aplikoi për t’u bashkuar me bllokun e BE-së në vitin 2016 dhe ende nuk ka marrë statusin e kandidatit, pavarësisht se Komisioni e miratoi këtë vendim në vitin 2019.

Shqipëria aplikoi në vitin 2009, mori statusin e kandidatit në vitin 2014 dhe mori një dritën e gjelbër nga Komisioni për t’i nisur negociatat në vitin 2018. Megjithatë, negociatat nuk kanë filluar ende.

Serbia aplikoi gjithashtu në vitin 2009, mori statusin e kandidatit në vitin 2012 dhe filloi negociatat në vitin 2014. Mali i Zi ka një trajektore të ngjashme. Ka aplikuar në vitin 2008, siguroi statusin e kandidatit në vitin 2010 dhe negociatat e anëtarësimit filluan në verën e vitit 2012.

Por oferta më afatgjatë është ajo e Maqedonisë së Veriut. Ky vend me dy milionë banorë aplikoi për herë të parë në vitin 2005 me Komisionin që rekomandoi që negociatat të nisin në vitin 2009. Ato ende nuk kanë filluar.

Kosova, ndërkohë, është një kandidate e mundshme, por pavarësisht sinjalizimit të parë se dëshiron t’i bashkohet bllokut të BE-së në vitin 2008, ajo nuk është askund afër. Kjo për shkak se pavarësia e saj nuk njihet ndërkombëtarisht dhe sidomos nga Serbia. Në vend të kësaj, BE-ja pranoi perspektivën e saj evropiane, një tjetër gjest simbolik që vë në dukje aspiratën e saj për t’u bërë një shtet anëtar.

Pse po merr kaq shumë kohë?

Komisioni theksoi në fillim të kësaj jave ndërkohë që e miratoi dhënien e statusit të kandidatit për Ukrainën dhe Moldavinë se i gjithë procesi i pranimit është “i bazuar në merita” dhe “dinamik”.

As Ukraina dhe as Moldavia nuk do të kenë të drejtë për më shumë fonde të BE-së dhe kjo nuk do të thotë se negociatat do të fillojnë së shpejti.

Në vend të kësaj, Komisioni dhe udhëheqësit e BE-së do të kërkojnë që të dyja vendet të shënojnë përparim në reformat për ta forcuar pavarësinë e gjyqësorit, mediave dhe shoqërisë civile, si dhe institucioneve të pavarura që luftojnë kundër korrupsionit dhe nepotizmit. Vetëm kur këto vende të kenë bërë përparim të konsiderueshëm në këto kushte, negociatat aktuale do të lejohen të vazhdojnë.

Dhe, edhe pas fillimit të negociatave, i gjithë procesi mund të lëkundet nëse progresi në reforma nuk vazhdon me ritmin e caktuar, sipas Komisionit.

Kjo shpjegon kryesisht vonesën për Serbinë “pasi nuk është në interesin e presidentit Vuçiq t’i miratojë reformat që kërkon anëtarësimi në BE, pasi këto do ta minonin sistemin e tij të patronazhit dhe mbajtjen e tij në pushtet,” thotë për Euronews, Luigi Scazzieri, studiues i lartë në Qendrën për Reforma Evropiane.

Vendet kandidate për në BE pritet gjithashtu të përafrohen me politikat dhe programet e bllokut të BE-së dhe “ka një mungesë serioze përafrimi” nga Serbia, tha një diplomat i BE. Për shembull, Serbia e ka dënuar agresionin e Rusisë ndaj Ukrainës, por deri më tani ka refuzuar ta zbatojë çdo sanksion kundër Moskës, një hap që Brukseli e pret tradicionalisht nga partnerët e tij.

Bosnja dhe Hercegovina është gjithashtu në atë kategori, sipas një zyrtari tjetër të BE-së i cili pohoi të mërkurën se “për dy vjet nuk kemi parë asnjë reformë dhe asnjë lëvizje nga Bosnja” në 14 prioritetet që BE-ja i përshkroi se duhej të punonte.

Komisioni vs Këshilli

Megjithatë, për të gjitha pretendimet e saj se reformat nënkuptojnë progres, ky nuk ka qenë rasti për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë.

“Të dyja vendet kanë bërë gjithçka që BE-ja u ka kërkuar atyre të bëjnë, kështu që BE-ja rikthehet në fjalën e saj dhe refuzon t’i hapë negociatat pasi tha se do ta minonte besueshmërinë e saj,” shpjegoi Scazzieri.

Oferta e tyre fillimisht u bllokua nga Franca dhe Holanda – të cilat argumentuan se procesi i zgjerimit duhej të përmirësohej përpara se vendet e reja të futeshin në rreth– dhe më pas nga Greqia mbi një mosmarrëveshje mbi emrin e vendit që çoi në një marrëveshje historike midis dy vendeve në verën e vitit 2018. Tani po bllokohet nga Bullgaria.

Sofja kërkon njohjen zyrtare se kultura dhe gjuha e Maqedonisë së Veriut janë të ndikuar shumë nga Bullgaria, si dhe mbrojtje më të forta për pakicën bullgare në Maqedoninë e Veriut.

Shqipëria, oferta e së cilës shoqërohet me atë të Maqedonisë së Veriut, ka qenë dëm kolateral.

Por tani që lideri i opozitës bullgare, Boyko Borisov, ka thënë se është në favor të një propozimi francez për ta zhbllokuar situatën, që do të kërkonte që Maqedonia e Veriut ta shtonte një amendament në kushtetutën e saj për t’i njohur lidhjet e saj të forta historike dhe kulturore me Bullgarinë në këmbim për Sofjen që mbështet kornizën e negociatave, lëvizja mund të ndodhë së shpejti.

Ajo varet nga ligjvënësit maqedonas që e mbështesin me një shumicë prej dy të tretash siç kërkohet për ndryshimet kushtetuese.

A do ta përshpejtojë zgjerimin e BE-së lufta në dyert e Evropës?

Vonesat për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut kanë pasur një “ndikim negativ në besueshmërinë e BE-së”, nënvizoi Komisioni në raportin e tij të fundit vjetor të zgjerimit.

Për Dimitar Bechev, studiues në Carnegie Europe, “ka dy shkolla mendimi” mbi ndikimin e luftës në zgjerim.

“Njëra shkollë thotë se tani BE-ja është e padrejtë sepse po i kushton kaq shumë vëmendje Ukrainës dhe po e lë Ballkanin Perëndimor t’i rrëshqasë nga dora. Por gjithashtu ka një shkollë mendimi që thotë diçka të tilë si p.sh., ka një vrull pas zgjerimit, le të ulemi në rimorkion e orkestrës dhe ta fusim Ballkanin Perëndimor në radar. Në përgjithësi është se ka një pritshmëri që BE-ja duhet të jetë më e afërt,” tha ai për Euronews.

Kjo gjithashtu mund të hapë derën për lëvizjen për Bosnjë dhe Hercegovinën, pavarësisht mungesës së progresit të përgjithshëm.

“Nëse Ukrainës dhe Moldavisë i jepet statusi i kandidatit, rasti për dhënien e statusit kandidat të Bosnjës gjithashtu do të ishte më i fortë, duke pasur parasysh që shumë liderë të BE-së kanë thënë se Ukraina dhe Gjeorgjia janë ende shumë larg anëtarësimit,” vuri në dukje Scazzieri në Qendrën për Reformën Evropiane. jashtë.

“Institucionet e Bosnjës janë ende shumë jofunksionale. Nëse Bosnja bëhet kandidate, ajo do të përballet me një rrugë shumë të vështirë,” tha ai.

Megjithatë, për Serbinë, ngjarjet në Ukrainë nuk ndryshojnë shumë dhe përparimi nuk ka gjasa “përderisa Kosova është atje,” tha Beçev.

“Nëse nuk do të kishte mosmarrëveshje për sovranitetin, do të mund ta shihnit Serbinë duke bërë hapa dhe në thelb sepse ajo e ka kapacitetin administrativ dhe madhësinë dhe gjithçka dhe disa miq në BE. Ata mund të ishin lehtësisht vendi i ardhshëm që do të anëtarësohej në BE, mirëpo Kosova është një pengesë e saj”, vazhdoi ai.

Bechev tani parashikon se Mali i Zi ka më shumë gjasa për t’u bashkuar me BE-në.

“Mali i Zi është më i avancuari në negociata, nuk ka çështje të hapura politike me fqinjët, është shumë i vogël dhe i tretshëm,” tha ai, duke shtuar se gjithçka që kishte nevojë për vullnetin e tij politik nga të dyja palët dhe vendi me 620,000 banorë mund të jetë anëtar i BE-së kah fundi i kësaj dekade.

Duke qenë të vetëdijshëm për idenë që ka zënë rrënjë në Ballkanin Perëndimor se sado të reformohen, ofertat e tyre për anëtarësim mund të mos përparojnë në përputhje me rrethanat, BE-ja tani po shikon në një Komunitet Politik Evropian në të cilin vendet e treta mund të ankorohen dhe të kenë lidhje më të ngushta me bllokun e BE-së.

Presidenti francez Emmanuel Macron e hodhi për herë të parë këtë ide gjatë një konference në fillim të majit, por publikisht ka qëndruar i hapur për detajet. Ai megjithatë ka përsëritur disa herë se ky nuk do të ishte një çmim ngushëllues dhe se vendet mund të jenë pjesë e komunitetit ndërkohë që vazhdojnë rrugëtimin e tyre të pranimit.

Udhëheqësit e BE-së pritet të diskutojnë idenë gjatë samitit të tyre të enjten dhe një diplomat i BE-së nga Evropa Perëndimore tha se vendi i tyre është shumë i hapur ndaj një ideje të tillë, duke nënvizuar megjithatë se shtetet anëtare do të duhet të dalin me kritere se kush mund t’i bashkohet asaj. Këto mund të përfshijnë, thanë ata, vlerat e përbashkëta demokratike me BE-në, të cilat për këtë arsye do të përjashtonin qarqe të tilla si Bjellorusia nën regjimin e saj aktual./Euronews