Gjyle Gashi nga Tërnja e Suharekës pranë varrit të së bijës, Besartës, e vrarë nga forcat serbe në mars 1999. Foto: BIRN

Të mbijetuarit e masakrës së Tërnjes druajnë se gjykata serbe nuk sjell drejtësi

Derisa sot jepet verdikti i gjykatës në Beograd ndaj dy ish-oficerëve të ushtrisë Jugosllave  për vrasjen masive të civilëve në fshatin Tërnje të Suharekës në mars 1999, të mbijetuarit kujtojnë si i shpëtuan vdekjes dhe përballjen me të akuzuarit në gjykatë.

 

Për dy dekada, Gjyle Gashi nuk ka dashur të shkelë në arën mes shtëpisë së saj  dhe lumit të fshatit. I është dukur si një fushë e vdekjes.

Mëngjesin e 25 marsit 1999, një natë pasi NATO nisi bombardimet, forcat serbe rrethuan fshatin Tërnje të Suharekës, 60 kilometra në jug të Prishtinës.

Ata filluan t’i sulmojnë civilët me plumba dhe granata dhe në fund të ditës 31 banorë shqiptarë të këtij fshati mbeten të vrarë, përfshirë pleq dhe fëmijë.

Gashi thotë se kur sulmet filluan, 30 persona ishin në shtëpinë e saj, përfshirë edhe të zhvendosur të tjerë që ishin larguar nga fshatrat përreth për shkak të luftimeve. “Nisëm të ikim nga pjesa e lumit. Por, derisa mbërrimë në breg shumica u vranë”, kujton ajo ditën kur humbi gjysmën e familjes së saj.

“Të parën e pashë të vrarë Beharen (Krasniqin). Granata ia hoqi një pjesë të kokës. Ajo ishte shtatzënë në muajin e nëntë. Kishte ardhur nga fshati Studenqan për t’u strehuar këtu”, tregon Gashi.

Më pas ajo kishte parë vrasjen e së bijës 13 vjeçare. ”Besarta vrapoi pas gjyshes dhe hallës së saj dhe të tria mbetën të vrara njëra pas tjetrës”.

Të martën, gjykata e lartë në Beograd do ta shpallë vendimin në rastin e gjykimit ndaj Pavle Gavriloviq and Ranko Kozlina, dy ish ushtarakëve serbë të akuzuar për  vrasjen e 31 civilëve shqiptarë të Kosovës gjatë sulmit në Tërnje.

Aktakuza e ngarkon Gavriloviq, ish komandant i njësisë së Brigadës 549 të Ushtrisë Jugosllave, për urdhër në vrasje, derisa Kozlina, së bashku me tre ushtarë të tjerë akuzohen se kishin qëlluar ndaj 18 civilëve, përfshi gra e fëmijë, derisa civilët tjerë ishin vrarë gjithashtu në shtëpitë e tjera të fshatit.

Të dy ushtarakët kanë mohuar akuzat ndaj tyre.

Gjyle Gashi tregon se ajo pa Kozlinën në vendin e masakrës, derisa forcat serbe po mblidhnin civilët e mbetur gjallë që po përpiqeshin të iknin përmes lumit.

Gjyle Gashi nga Tërnja e Suharekës

“Ishin rreh 20 ushtarë dhe të tjerët paramilitarë me fytyra të ngjyrosura. Kishte edhe policë. Në mesin e tyre ishte edhe ky që tani po gjykohet, Ranko Kozlina”, thotë ajo.

Pastaj ata e kishin ndarë burrin e saj, Shabanin, dhe tre të tjerë nga pjesa e të mbijetuarve dhe i kishin vrarë.

“Tre fëmijët mijë e panë kur e vranë të parin të atin e tyre, pastaj të tjerët me nga një plumb në kokë. Ata ishin të fundit që u vranë këtu”, thotë ajo.

Derisa forcat serbe po lëviznin tutje, ajo e pa arën e mbuluar me trupa të vrarë. Oborret e dy shtëpive të tjera gjithashtu ishin mbushur plot me të vdekur.

“Në njërin oborr pashë Habiben (Gashi) me tre fëmijët e vrarë. Më i vogli ishte 14 muajsh. Të tjerët ishin djegur”.

Derisa shtëpisë së saj i ishte vënë flaka dhe plumbat po binin si shi, ajo dhe pjesa e mbetur e grave e fëmijëve kishin hyrë për t’u fshehur në bodrum.

“Fëmijët më shtrëngonin duke më thënë të dalim se është tepër nxehtë. Trarët me flakë binin përpara, por unë nuk e ndieja”, kujton ajo.

Përmes dritares së bodrumit, ajo kishte ndenjur tërë natën duke parë trupat në arë. “Natën e parë drita e flakës së shtëpive ua ndriste fytyrat. Netëve tjera Besartën e shihja më së shumti sepse ishte më afër. I vërehej një njollë gjaku në bluzën e verdhë”, tregon ajo.

“Dukej si një ëndërr e frikshme”

Nga një dritare e vogël e një dhome nënkulmi të shtëpisë tij, Bekim Gashi kishte parë katër motrat dhe nënën e tij tek po binin njëra pas tjetrës nën breshëritë e armëve.

Më e vogla prej motrave të tij ishte Blerta 14 vjeçare, ndërsa më i riu nga viktimat ishte nip i tij vetëm 14 muajsh.

Bekimi në atë kohë 23 vjeçar kishte parë kur ushtarët kur i nxorën jashtë të gjithë ata që ishin brenda pastaj gjuajtën në ta. “E pashë nënën që ishte ende gjallë. Ajo u ngrit dhe kërkonte ujë. Qëndroi pak në këmbë dhe filloi të ecë në drejtim të bunarit. Pastaj ra përtokë”, tregon ai për BIRN për ditën kur humbi tërë familjen e tij.

Anëtarë të famoljes së Bekim Gashit nga Tërnja e Suharekës, të vrarë nga forcat serbe në mars 1999. Foto kortezi nga Bekim Gashi

“Në atë moment desha të hidhem nga nënkulmi. Edhe sot sa herë që pi ujë më kujtohet ai moment”, thotë ai.

Ai kaloi gjithë natën aty nga ku pa trupat e vdekur të shtrirë në oborr. “Dukej si një ëndërr e frikshme. Isha i humbur”, tregon ai. “Ende nuk e di si kaloi nata deri në mëngjesin tjetër. Granatat që hidhnin forcat serbe fluturonin gjithë kohën mbi kokën time”.

Ditën tjetër, axha i tij kishte shkuar t’i shohë të vrarët . “Forcat serbe e kishin urdhëruar që t’i varrosin ata  ‘brenda 5 minutave’. Si mund një person në pesë minuta të varrosë 31 të vdekur”, pyet ai.

Ai dhe një i afërm i tij kishin vendosur të presin derisa të binte terri dhe pastaj natën e 27 marsit u larguan përmes valëve të rrëmbyera të lumit.

“Kaluam nëpër trupa dhe ecëm mbi 3 kilometra nëpër ujë derisa mbërritëm në fshatin tjetër”, tregon ai.

Një muaj pas, në një ditë prilli me shi të rrëmbyer, Bekimi kishte vendosur të kthehej në shtëpi.

“Nuk mund të rrija derisa e dija se e gjithë familja është e vdekur në oborr. Nga lart mbi kodër pashë që forcat serbe ishin vendosur në shtëpitë tona, por trupat ishin larguar. Dhe u ktheva. Ata më vërejtën dhe gjuajtën në drejtim timin. Por, plumbat nuk më  kapën”, thotë ai.

Më 12 qershor 1999 kur Bekimi kishte hyrë në oborr, kishte gjetur vetëm shaminë e së ëmës dhe këpucët e motrës së tij, Luljetës.

“E gjallë ishte aty vetëm macja e motrës së vogël, Blertës. E padjegur kishte  mbetur një tavolinë me gotat e rakisë”, tregon Bekimi.

Ai beson se ato janë përdorur nga ushtarët serbë, me gjasë për të festuar kasaphanën mbi këta banorë.

Asnjë nga 5 anëtarët e familjes së Bekimit nuk është gjetur deri më tani.

Vajza e Gjyles, vjehrra, kunata dhe tri gratë e tjera ishin gjetur në korrik të vitit  1999 në një varr në fshatin malor, Brezne të Sharrit, jo shumë larg kufirit me Shqipërinë.

Një bari që po mblidhte bimë të çajit kishte parë afër një shkurreje të madhe një këmbë të një fëmijë të lënë jashtë.

“Ishte këmba e majtë e Besartës dhe ne e njohëm nga këpuca e saj. Në xhepin e bluzës së Behares ishte ende biberoni i djalit të saj një vjeçar”, tregon ajo.

“Verdikti nuk mund ta fshijë dhimbjen”

Në vitin 2008, Bekim Gashi, tani zyrtar i Administratës Tatimore të Kosovës, dorëzoi një padi në Prokurorinë për Krime Lufte në Beograd kundër Brigadës së  Motorizuar 549 të ushtrisë së Jugosllavisë, e cila në kohën e masakrës në Tërnje komandohej nga Bozhidar Deliq.

Në nëntor 2013, Prokuroria për Krime në Beograd ngriti një aktakuzë ndaj Pavlo Gavriloviqit dhe Rajko Kozlinës, për krime lufte mbi civilët. Deliq dëshmoi në këtë gjykim, por ai kurrë nuk u akuzua për krime.

Bekim Gashi ishte dëshmitari kryesor në këtë proces – një nga shqiptarët e paktë që u thirrën nga gjykatat në Serbi për të dëshmuar për krimet e luftës në Kosovë.

Bekim Gashi nga Tërnja e Suharekës. Foto: BIRN

Shpalosja e masakrës në gjykatë ishte gjithashtu një përvojë e hidhur për të. “Unë jam vrarë pak e nga pak gjatë këtij gjykimi në Beograd”, thotë ai.

Gjyle Gashi që gjithashtu dëshmoi në këtë gjykim tregon se përballja me të akuzuarit ishte momenti më i vështirë pas vrasjes së familjarëve të saj.

“Nuk kish asgjë më të vështirë se kur e takon vrasësin dhe nuk ka se çka i bën”, thotë ajo.

Gjyla thotë se në asnjë version gjykimi nuk mund të sjellë drejtësi për atë se çfarë ajo pa atë ditë marsi të vitit 1999. “Dy persona edhe me vdekje po të dënohen nuk mund të jetë drejtësi për ne”, thotë duke shpjeguar se arkitektët e kësaj masakre ecin ende të lirë.

Bekim Gashi gjithashtu beson se nuk do të ketë drejtësi nëse ish-shefi i të akuzuarve, Bozhidar Deliq, nuk do të dënohet gjithashtu për këtë masakër.

“Sidoqoftë çfarëdo që të jetë vendimi i gjykatës nuk mund t’i rikthejë të vdekurit ose ta fshijë dhimbjen dhe traumën”, thotë ai.