68 vite prapa grilave - historia e trishtë e 83 vjeçarit, Joseph Ligon
Në shkurtin e vitit 1953, si 15 vjeçar atëbotë, Ligon dhe katër adoleshentë të tjerë i pinë dy shishe verë, u dehën dhe therrën me thikë tetë burra, dy prej të cilëve vdiqën. Përmes një procsi gjyqësor njëditor, Ligon dhe të tjerët dënohen me burgim të përjershëm me pamundësi lirimi me kusht. Që nga atëherë, Ligon i ka kaluar 68 vite nëpër burgje të shumta amerikane. Tani është lënë i lirë.
Kjo është historia trishtuese dhe unike e Joseph Ligon, amerikanit “me ngjyrë” i cili pothuajse krejt jetën e tij e kaloi prapa grilave nëpër burgjet amerikane.
Këtë tregim trishtues dhe unik e sjell për lexuesin revista amerikane The Washington Post.
Në një mëngjes me dëborë në fillim të këtij muaji, Joe Ligon u largua nga makina e avokatit të tij, teksa ecte kujdesshëm por akoma stabil me flokët e tij të bardha si pambuku. Disa orë më parë, ai e kishte ngrënë mëngjesin me petulla, dy pjata me drithëra, pa qumësht, vaktin e tij të fundit në burg.
“Kjo nuk është ditë e trishtë për mua,” tha ai. “Ndjehem mirë. Si një ëndërr e bërë realitet. E prisja këtë qysh nga Dita e Parë. ”
Çfarë priste Ligon me padurim? “Gjithçka më mirë”.
Ligon hyri në burg kur Eisenhower ishte president. Përgjatë 68 viteve, teksa ai kaloi këtë kohë si i burgosur nëpër një duzinë institucionesh penale, bota jashtë pësonte ndryshime të vazhdueshme. Në një proces gjyqësor një ditor në vitin 1953, Ligon dhe bashkë të pandehurit e tij u referuan si “me ngjyrë”. Ai ishte i burgosur në një departament me emrin Institucioni i Pensilvanisë për Delikuentët Defektivë, të burgosurit të klasifikuar nga gjykatat “si të dëmtuar mendërisht me prirje kriminale”.
Ligon, 83 vjeç, asnjëherë nuk ka pasur një shtëpi të vetën, nuk ka paguar asnjë faturë, nuk ka votuar asnjëhrë, nuk ka marrë ndonjë rrogë, nuk ka pasur ndonjë partner për të jetuar, nuk ka pasur kurrë fëmijë.
Joseph Ligon si bebe, me babain e tij, Oskarin (Foto familjare)
Ndërsa ishte i mbyllur, pothuajse e gjithë familja e tij vdiq; shumë nga burrat u vranë. Një motër, disa mbesa dhe nipa janë gjithçka që i ka mbetur. Ky ishte trishtimi i tij kryesor: “Do të kishte qenë shumë më mirë nëse do të kisha dalë kur prindërit e mi ishin ende gjallë,” tha ai.
Ligon ishte 15 vjeç në atë natë të mjerë kur gjithçka shkoi keq. Tani, ai është një plak me pak dhëmbë – por një plak i lirë dhe, duke pasur parasysh rrethanat, me një shëndet jashtëzakonisht të mirë. Ai nuk merr asnjë ilaç përveç vitaminave.
“Ndihem vërtet mirë. Një arsye për këtë është sepse unë tani jam jashtë. Jam në shtëpi, ”tha Ligon. “Kur dënohesh me burg të përjetshëm, nuk ke më shpresë, veçanërisht nëse heq dorë. Nuk bën plane siç bëra unë plane”. Planet e tij ishin gjithmonë që ai të ishte i lirë.
Atë natë shkurti, Ligon dhe katër adoleshentë të tjerë i pinë dy shishe verë, kaluan nëpër rrugët e Filadelfias së Jugut afër shtëpisë së tij dhe goditën me thikë tetë burra, dy prej të cilëve vdiqën. “Ishte hera e parë që kisha pirë në jetën time”, thotë ai. Ata ishin adoleshentë, duke qenë budallenj dhe më pas të tmerrshëm. Vrasjet u bënë lajme në të gjitha faqet e para të gazetave të asaj kohe dhe këta adoleshentë u quajtën “The Hunters Head”, megjithëse Ligon këmbëngul se “ne nuk ishim asnjë bandë.”
Avokatët e tij e udhëzuan atë të deklarohet fajtor për faktet, duke e lënë gjyqtarin të përcaktojë krimet. Ligon pranoi se kishte goditur me thikë një viktimë që mbijetoi. Ai gjithmonë pretendonte se nuk kishte vrarë askënd. Ligon u dënua me burgim të përjetshëm, pa asnjë shans të dilte ndonjëherë.
Që nga ajo kohë, të gjithë të pandehurit e tij janë lënë të lirë përveç njërit prej tyre i cili ka vdekur në burg.
Shtetet e Bashkuara kanë qenë prej kohësh lidere me numrin e të burgosurve të të miturve me burgim të përjetshëm pa e pasur mundësinë e lirimit me kusht, i njohur si JLWOP. Kjo praktikë është dënuar nga organizatat e të drejtave të njeriut dhe lirive civile.
Pensilvania ka udhëhequr prej kohësh SH.B.A me dënim “të përjetshëm” të të miturve, me më shumë se 525 prej tyre në vitin 2016, rreth një e katërta e totalit. Gjashtëdhjetë përqind e atyre të burgosurve ishin nga Filadelfia, qyteti i madh më i varfër i kombit amerikan dhe shumica dërrmuese e tyre ishin zezakë.
Mbajtja mbyllur e Ligon për kaq gjatë, shtetit amerikan i kushtoi rreth 3 milion dollarë, duke përjashtuar 37 trajtime për kancerin e prostatës. Ai tani është në falje të dënimit të tij. Departamentet korrektuese shpenzojnë shumë më shumë për të burgosurit e moshuar për shkak të nevojave të tyre shëndetësore, edhe pse ata janë më pak të rrezikshëm për shoqërinë.
Ligon theu çdo rekord të të mundshëm, duke u bërë i moshuari më i vjetër i kombit amerikan, me jetë më të gjatë. Ai është një simbol i kësaj trashëgimie tragjike ligjore. Por Ligon është gjithashtu një oktogjenar (në të 80-tat e tij) duke u ndeshur me sfida të reja ndërkohë që po hyn në një botë moderne të cilën mezi e njeh.
Ligon dhe avokati i tij, Bradley Bridge, ndalojnë për të kontrolluar temperaturën në lidhje me koronavirusin në korridorin e ndërtesës së zyrës së Bridge në Filadelfia
Ai doli nga burgu me 14 kuti kartoni, gjysma e tyre të mbushura me letra ligjore. Ato janë ndër pasuritë e tij më të dashura të kësaj bote, gjurma letrash të izolimit të tij të zgjatur, megjithëse mezi arrin të lexojë.
“Ai është fajtor për grabitje dhe sulm, deklaroi mbrojtësi publik Bradley Bridge, avokati i Ligon prej 15 vjetësh i cili e ka bërë mision lirimin e të burgosurve të mitur, “por ai nuk është fajtor për asnjë vrasje. Ai meritonte dënimin e duhur. Por ky është dënim veçanërisht joproporcional për dikë që nuk është fajtor për vrasje.”
Ajo që ishte shumë mizore në lidhje me dënimin e të miturve me burgim të përjetshëm dhe me pa mundësinë e lirimit me kusht, është të mohuarit e një jete të tërë,” thotë avokati Bridge. “Ajo ua mohon aftësinë e tyre për të ndryshuar, për të demonstruar se ata mund të dalin nga burgu dhe të jenë anëtarë kontribues të shoqërisë. “
Çështja e Ligon u duk skandaloze për Bridge, 67. Ai tha, “Të jem shumë i qartë, ndërkohë që e lexoja transkriptimin, nëse ai do të gjykohej në ditët e sotme, Joe Ligon do të shpallej fajtor për grabitje, sulm të rëndë, ose për tentim vrasje dhe do të dënohej me një dënim prej pesë deri në 10 vjet.
Ligon dhe katër adoleshentë të tjerë u përfshinë në një incident të dhunshëm në Rrugën Wharton në vitin 1953.
Në vitin 2016, pasi Gjykata e Lartë vendosi që të gjithë të burgosurit e përjetshëm për të mitur duhej të merrnin dënime të reja, Ligon u bë i kuaifikueshëm për një dënim që do ti lejonte atij lirimin e tij me kusht.
Por lirimi me kusht ishte anatemë për Ligon. Ai donte që kjo të bëhej me atë që ai e quajti “bishti i gjatë” i ligjit dhe refuzoi.
Bridge i tha Ligon se ai mund ta luftonte denimin me kusht nga brenda qelisë së burgut apo edhe nga jashtë ndërkohë që e këshilloi që këtë ta bënte nga jashtë qelisë.
Në një seancë dëgjimore statusore në pranverën e ardhshme, gjykatësi i tha Ligonit, “Unë nuk dua që ti të vdesësh në burg”.
Ligon vendosi të shërbejë dënimin e tij edhe për gati katër vjet të tjera.
Atë mëngjes të parë pas lirimit, ai u ul në zyrën e avokatit të tij – kishte ardhur direkt nga burgu, me një ndalesë për një test të shpejtë për koronavirus (negativ). “Unë jam një tip kokëfortë i personit. Unë kam qenë i këtillë që kur isha në gjendje të flisja”, deklaroi ai.
Ligon nuk donte të kërkonte leje për të udhëtuar në Neë Jersey për të vizituar motrën dhe mbesën e tij. Pas kaq shumë vitesh, ai donte të ishte i lirë nga mbikëqyrja.
“Çështja ime nuk kërkon lirim me kusht pasi kam qëndruar për kaq shumë kohë,” tha Ligon. “Unë dua të jem i lirë në mënyrën e duhur, mënyrën e duhur.”
Bridge e rigjykoi rastin me kushtet e Ligon, duke kërkuar që ai të lirohej pa lirim me kusht. Në nëntor, një gjykatës vendosi që Ligon mund të lirohet brenda 90 ditëve, gjë që ndodhi këtë muaj.
Liria e Ligon erdhi bashkë me dhimbjet e veta si për punonjësit e tij social ashtu edhe për një program akomodimi për të burgosurit. Strehimi, sigurimi shëndetësor, identifikimi i duhur dhe më shumë, gjithçka që kërkohet për të jetuar një jetë të ligjshme jashtë, ishte e domosdoshme që të bëhej me më shumë se 10 agjenci të ndara. Ligonit iu dha një portofol, televizioni i tij me një paketë sportive (ai i do të gjitha ekipet e Philladelfias, me kusht që të fitojnë), dhe një telefon me minutazhë të pakufizuar.
Mbesa e tij, Valerie, vajza e motrës së sëmurë të Ligon, planifikon të jetë një konstante në jetën e tij, ashtu siç ka qenë në të sajën. Ajo ishte atje për të përshëndetur Ligon disa orë pas lirimit.
“Nuk do të jetë e lehtë, por ai është aq i lumtur”, tha ajo. “Krejt kjo është diçka e re. Bota jonë është aq e huaj për të. ”
Një çift me një shtëpi dykateshe në West Philadelphia i kontraktuan kujdestarët e një agjencie që kujdeset për qytetarë të moshuar, dhe ranë dakord ta marrin Ligon në shtëpinë e tyre.
Gjithçka që Ligon mund të bënte ishte të buzëqeshte.
Shtëpia e tij e re është “e bukur. Është e pastër. Hyra brenda, ndjeva freskinë ”, tha ai. “Isha i eksituar edhe për atë se çfarë do të haja,” shtoi Ligon.
“Gjithçka më duket ndryshe. Është gjithçka e re për mua, ”tha ai. Gjatë ndalesës në zyrën e avokatit të tij, Ligon shikoi nga dritarja e katit të tetë, dy blloqe nga salla e gjyqit ku u dënua në vitin 1953, dhe pretendoi se kurrë më parë nuk ka qenë kaq lart në ndonjë ndërtesë. “Jam i lumtur që jetova aq kohë sa ta shihja këtë,” tha ai.
Ligoni mrekullohet nga pamja që shihet dritarja e katit të tetë në zyrën e avokatit të tij.
Ligon e quan veten një të vetmuar dhe ish-të burgosurit e tij e përshkruajnë atë si “Mr. Joe” si një person i qetë, dikush që e mbante veten. Ligon ka punuar si kujdestar në burg. Pastrimi është ajo që di të bëjë.
Ligon kishte kërkuar që të mos zhvendosej në lagjen e tij të vjetër të Filadelfias Jugore, vend ky të cilin ai nuk do as ta mendojë. Ai nuk dëshiron të ketë asgjë me atë lagje.
“Nata kur unë pata telashe ishte në Filadelfian e Jugut. Vëllai im i vogël u vra në Filadelfian e Jugut. Babai im u vra në Filadelfian e Jugut, ”tha ai. “Asgjë tjetër përveç vrasjes, vrasjes, vrasjes.”
Në ditën e dytë të jetës së tij të re, Ligon shkoi për të blerë një pallto, disa palë pantallona të reja dhe mbathje. Dyqanet ishin bërë kaq të mëdha, aq të ndritshme. Pas 36 orësh pa ushqim, Ligon shijoi një pule Popeyes, pure patatesh dhe salcë lakre.
Fotografi e Ligon në vitin 1963, 10 vjet pas dënimit të tij me burg. (Departamenti Korrektues i Pensilvanisë)
Para se të burgosej, për Ligon shkollimi nuk ishte asnjëherë pjesë vitale e jetës së tij. Ai shkonte rrallë në një klasë mësimi në Troy, Alabama. Kishte dëshirë të mblidhte pambuk dhe duhan, duke preferuar të kalonte kohë me prindërit e tij. Kur ai ishte 13 vjeç, familja u zhvendos në veri të Filadelfias Jugore. Babai i tij gjeti punë si mekanik, nëna e tij si ndihmëse e një infermiereje. Ai kishte vështirësi në shkollë. Në burg, ai nuk merrte orë për të avancuar leximin ose shkrimin e tij elementar. Ai gjithmonë kishte kërkuar nga shokët e tij në burg që ti shkruanin letra për të dhe të lexonin ato që i merrte.
Tani, Ligon shpreson të punojë, mundësisht ta bëjë punën e pastruesit në një nga zyrat e njerëzve që ndihmuan në lirimin e tij. Kur moti të përmirësohet, Ligon dëshiron të vizitojë parqet lokale. Ai i pret me padurim restorantet ku është i lirë të zgjedhë «ushqim të mirë nga një menu e mirë». Ëndrra e tij mbetet të ketë mundësinë e zgjedhjes në mënynë e ushqimit.
Ligon fërkon duart për t’i mbajtur të ngrohta pas daljes nga burgu.
“Do të ketë shumë zonja të cilave do tu pëleqj unë,” tha ai. “Më pëlqejnë rrobat e mira që më përshtaten. Më pëlqen të më vijë aromë e mirë. Unë do ta bëj punën që më duhet ta bëj. Do ti respektoj gratë. ”
Ai madje është i gatshëm të kthehet në burg për të folur me të burgosurit e mitur që janë ende brenda.
“Ne kemi qenë në ferr dhe jemi kthyer prapë,” tha ai. “Por mua më pëlqen shansi im për sa i përket mbijetesës.”
Në Filadelfian Perëndimore, Ligon u ndal përpara një murale të krijuar nga të burgosurit në Graterford. Mark Cumberbatch, një rreshter burgu, e njohu Ligon dhe erdhi për ta mirëpritur atë në lagje. “Ai ishte gjithmonë i qetë, një djalë i mirë,” deklaroi Cumberbatch.
Kjo është ajo që Ligon e bën të famshëm: i famshëm në burg. Vajza e avokatit Bridge është duke bërë një dokumentar për jetën e Ligon. Mediat, përfshirë CNN dhe televizionin gjerman, janë të interesuara për ta transmetuar këtë dokumentar .
Në natën e tij të parë pas lirimit, Ligon kishte problem me gjumin për shkak të zhurmës dhe dritave të shumta nga jashtë banesës, mirëpo ai pajtohet se do ti duhet kohë që të përshtatet me lirinë dhe me një jetëse që nuk kërkon shumë rregulla.
“Për kaq shumë kohë, njeriu jeton në një mënyrë të caktuar,” tha ai. “Bëhesh imun ndaj ndryshimeve. Sistemi juaj bëhet imun ndaj tij. Nuk ka ndonjë mënyrë më të mirë që unë mund ta përshkruaj këtë përveçse kështu ”Qëllimi, tha ai, është “të jetoj një jetë sa më normale që mundem”.
Një nga kërkesat e tij të para ishte një orë me zile, të cilën avokati i tij Bridge ia bleu qysh në mënjesin e parë pas lirimit të tij.
Përgatitur nga Nuhi Shala
