Polici mjedisore, central me gaz dhe rritje të subvencioneve: Koalicioni AAK-Nisma për ambientin dhe bujqësinë

Koalicioni AAK-Nisma, në kuadër të programit zgjedhor premton polici mejdisore, mirëmbajtje të shtretërve të lumenjve, central me gaz dhe rritje të subvencioneve në bujqësi.

Për mjedis, bujqësi dhe infrastrukturë, koalicioni AAK-Nisma premton ndërtimin e impianteve për ujëra të zeza, mbylljen e Termocentralit “Kosova A”, ndërtimin e një centrali me gaz, polici mjedisore, mirëmbajtje të shtretërve të lumenjve dhe rritje të subvencioneve në bujqësi.

Smajl Latifi, Fatmir Matoshi dhe Emine Daci-Zejnullahu, kandidatë për deputetë nga ky koalicion fajësuan Qeverinë Kurti për dështime në bujqësi, infrastrukturë dhe mjedis. Sipas tyre, jo që nuk është bërë mjaftueshëm në zhvillimin e këtyre sektorëve, por përkundrazi, projektet kanë stagnuar.

Të tre këta kandidatët nga rajone të ndryshme të Kosovës, gjatë shpalosjes së programit zgjedhor në “DebatPërnime”, më 30.01.2025, kanë dhënë edhe zotime për realizimin e një sërë projektesh në fushën e mjedisit dhe për zhvillimin e sektorit të bujqësisë.

Cilat janë zgjidhjet e parapara për mjedisin?

Fatmir Matoshi, kandidat për deputet nga koalicioni AAK-NISMA, ka përmendur disa prej prioriteteve të koalicionit për përmirësimin e gjendjes mjedisore dhe të energjisë në Kosovë. Këto përfshijnë përmirësimin e kushteve të ujit, ajrit, trajtimin e ujërave të zeza, mbrojtjen e parqeve nacionale, dhe shtimin e rezervave ujore për vendin.

Sipas tij, “sot veç rreth 10% e ujërave të zeza trajtohen nëpër impiante,” duke theksuar se Kosova është “vend dukshëm më i varfër në Europë për rezerva ujore.”

Matoshi ka kritikuar Qeverinë Kurti për mungesën e progresit në këtë fushë. Ai ka theksuar se “duhet me fillu sa më parë ndërtimin e rezervuarëve të rinj të ujit” dhe ka pretenduar se në katër vitet e fundit “ne vetëm kemi degju fjalë, lokacione vende ku do të ndërtohen digat (ujëmbledhësit),” por pas disa muajsh, këto lokacione shpalleshin për asfaltim rrugësh. 

Sipas tij, kjo është një “keqpërdorim i buxhetit dhe një planifikim i keq” që ka dëmtuar zhvillimin e projekteve strategjike.

Ai tha se kanë plane për ndërtimin e digave të reja në disa pjesë të Kosovës, dukë i cilësuar si shumë të nevojshme për vendin.

“Ka ende punë që duhet me u bë edhe në aspektin e përgatitjes me plane, me projekte që duhet me u bë për Digën e Dragaçinës, Digën e Skenderajt, Digës në Shusht, në Llapushink dhe digave tjera të ujit që janë jashtëzakonisht të nevojshme për vendin tonë”- tha Matoshi.

Në lidhje me impiantet e ujërave të zeza, Matoshi ka kritikuar ngadalësinë e ndërtimit të impiantit të Ferizajt dhe tha se kanë planifikuar një impiant te Dheu i Ferizajt.

“Impianti i Ferizajt i ka fondet e siguruara shumë vite më parë nga kredia me qeverinë hungareze, por asnjë lëvizje nuk ka ndodhur”- tha ai.

Ai gjithashtu ka pretenduar se qytetarët e Kaçanikut verën e kanë jashtëzakonisht të rëndë nga kundërmimet që i shkaktojnë kanalizimet e qytetit të Ferizajt.

Matoshi ka përmendur edhe Gjilanin dhe Mitrovicën, për të cilat, sipas tij, janë siguruar rreth 55 milionë euro nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim për ndërtimin e impianteve të ujërave të zeza, por asnjë prej tyre nuk ka filluar.

Ai tha se njëjtë ka ndodhur edhe në Prishtinë. Kredia franceze në vlerë prej 86 milionë euro , sipas tij, është miratuar shumë vite më parë, mirëpo ato fonde barten vit pas viti në buxhetin e Kosovës.

“Ka pas një mosdakordim për sa i përket kolektorëve të mëdhenj në kryeqytet … Ne tani veç se jemi duke e paguar kamatën e asaj kredie. Mjetet barten vit pas viti në buxhet dhe nuk kemi asnjë lëvizje në drejtim të saj”- tha ai.

Një tjetër çështje që Matoshi e ka ngritur është përdorimi i thëngjillit si lëndë djegëse.

Ai tha se ka qenë propozues i vendimit që ka ndaluar përdorimin e thëngjillit si lëndë djegëse në institucionet publike në vitin 2018, për shkak se është “jashtëzakonisht i dëmshëm edhe për vetë familjet që e përdorin.”

Sipas tij, është e nevojshme që Kosova të shkojë në drejtimin e ndalimit të përdorimit të thëngjillit edhe në amvisëri, mirëpo në anën tjetër tha se qymyri duhet të përdoret sepse është pasuri e Kosovës.

Matoshi gjithashtu ka kritikuar praktikat e Korporatës Energjetike të Kosovës (KEK) duke pretenduar se “punëtorët e KEK-ut e kanë marrë thëngjillin dhe e kanë tregtuar në tregun e zi nëpër rrugët e Prishtinës”. Ai ka shtuar se në vitin 2019, ata kanë ndërmarrë “aksion ekskluzivisht për këtë çështje për ta konfiskuar këtë thëngjill.”

Për energjinë, Matoshi ka theksuar se Kosova ka nevojë për një termocentral të ri dhe për pavarësi energjetike. Sipas tij, Kosova duhet ta ndërtojë centralin me gaz dhe ta mbyll “Kosovën A”.

Ai ka folur gjithashtu për nevojën për “ndërrimin e filterave” në termocentralet ekzistuese, duke theksuar se 78 milionë euro ishin dhënë grante për përmirësimin e gjendjes së ajrit përmes  vendosjes së filtrave të rinj në Kosovën B, gjë që nuk ka ndodhur.

“Në vitin 2018-2019 ne e kemi negociuar ndërrimin e filterëve, që kur erdhi kryeministri [Kurti] dilte në Kuvend e thojke jo bojlerat, jo filterat, por ai nuk ka mbërri me i ndërru as filterat as bojlerat”- tha ai.

Sa i përket vërshimeve, Matoshi ka deklaruar se Kosova është në rrezik edhe nga vërshimet. Me këtë rast, ai ka propozuar përmirësimin e infrastrukturës për mbrojtjen nga vërshimet, duke përfshirë mirëmbajtjen e shtretërve të lumenjve.

“Ashtu siç veturat kanë rrugën e tyre, edhe uji ka rrugën e vet. Shpesh vërshimet ndodhin për shkak të mospastrimit të shtretërve të lumenjve”- tha ai.

Për parandalimin e ndotjes së ajrit, Matoshi ka propozuar implementimin e pullës mjedisore për veturat dhe ka theksuar se pas implementimit të saj, mund të flasin për “zgjatjen e afatit për veturat e importuara nga 10 deri në 15 vjet”, duke shtuar se “40 për qind e ndotjes është duke u shkaktuar prej tyre”.

Një tjetër çështje që u përmend është heqja plastikës nga përdorimi.

“Plastika është njëra prej prioriteteve tona, qeset e plastikes, shishet e plastikës, vendosja e rikthimit të depozitave në ambalazhin e plastikës, qelqit dhe aluminit, kjo do të jetë një nga prioritetet tona që ka me qenë në fokus nga koalicioni në qeverisjen tonë të ardhshme”- tha Matoshi.

Smajl Latifi, gjithashtu një kandidat për deputet nga AAK-Nisma, ka theksuar rëndësinë e përmirësimit të kuadrit ligjor dhe institucional për mbrojtjen e ambientit.

Ai ka thënë se fillimisht duhet ta përmirësohet kuadri ligjor, institucional dhe forcimi i Inspektoratit mjedisor.

“Policia Mjedisore- duhet ta rrisim numrin e inspektorëve mjedisorë”, tha ai, duke shtuar se ky hap është i domosdoshëm për të siguruar zbatimin e ligjeve mjedisore.

Latifi ka përmendur gjithashtu se ndërtimi i impianteve të ujërave të zeza është një detyrë urgjente.

“Pothuajse në gjithë Kosovën ujërat e zeza derdhen në përrenjtë dhe lumenjtë e Kosovës”- tha ai, duke theksuar se ndërtimi i impianteve të ujërave të zeza dhe i impianteve të menaxhimit të mbeturinave janë detyra që mund të realizohen me buxhetin e Kosovës.

Ai ka shtuar se mund të gjejnë edhe partnerë seriozë, duke përmendur Bankën Botërore, Komisionin Europian dhe marrjen e kredive të buta, si mundësi financimi për ndërtimin e impianteve, të paktën në shtatë qytetet kryesore të Kosovës.

Latifi gjithashtu ka përmendur rëndësinë e investimeve për menaxhimin e mbeturinave, duke thënë se që ka fonde edhe për ndërtimin e impianteve të mbeturinave që do të ishin një zgjidhje fatlume afatgjatë për qytetarët e Kosovës.

Kurse, për energjinë elektrike, Latifi tha se duhet të bëhet gazifikimi i Kosovës me centralin me gaz dhe do të ulen çmimet e pagesës së energjisë elektrike.

“Në moment kur ke një termocentral me gaz, në momentin kur ke një termocentral me linjit dhe rriten kapacitetet e energjisë nga uji, dielli dhe era, atëherë unë zotohem në emër të koalicionit që mund të kemi një çmim solid, të përballueshëm për ekonomitë familjare, amvisërinë, për biznese dhe për të gjithë sektorin publik dhe privat”- tha ai.

Planet për bujqësinë

Emine Daci-Zejnullahu, kandidate për deputet nga AAK, nga ana e saj, ka shprehur shqetësimet lidhur me gjendjen e sektorit të bujqësisë në Kosovë. Megjithatë, ajo nuk dha premtime konkrete se çfarë kanë paraparë si koalicion për bujqësinë.

Ajo ka pretenduar se rendimenti i bujqësisë në Kosovë është më i ulëti në rajon.

Daci-Zejnullahu ka përmendur se gjatë kësaj qeverisje nuk është realizuar akreditimi i Agjencisë së Zhvillimit të Bujqësisë, gjë që sipas saj, ka rezultuar me humbjen e mundësisë për të përfituar grante nga Bashkimi Europian dhe IPARD-i.

“Në qoftë se i krahasojmë me vendet në rajon, për shembull Maqedonia e Veriut për katër vite përfitoi 500 milionë euro nga këto grante”- ka thënë Daci-Zejnullahu, duke theksuar dështimin e institucioneve për të shfrytëzuar mundësitë financiare për zhvillimin e bujqësisë.

Për më tepër, ajo ka pretenduar se ndarja e granteve ka qenë e bazuar “vetëm në shpërndarje,” dhe nuk është përqendruar në “rezultatin ose impaktin që duhet ta kenë këto investime”. 

Ajo ka kritikuar kriteret e vlerësimit që janë aplikuar për grante, duke theksuar se ishin shumë të rrepta dhe se 60% e fermerëve nuk kanë arritur të marrin mbështetje.

“Ne kemi 78 kritere të vlerësimit që duhet t’i kalojë fermeri-  një burokraci e paparë”- ka shtuar ajo, duke theksuar se këto procedura janë një pengesë për zhvillimin e sektorit.

Daci- Zejnullahu pretendon se Ministria e Bujqësisë në krye me Faton Pecin ka krijuar “lista të zeza” për fermerët.

“Si rezultat i mosinstrumenteve të monitorimit të granteve, mbas dhënies, ata krijuan lista të zeza ku fermerët që i hasën që kanë pasur parregullsi në zbatim të granteve, i futën në lista të zeza. Këto lista të zeza i privojnë çdo fermer nga përfitimet trivjeçare të të gjitha përkrahjeve nga dora e shtetit”- tha ajo.

Sipas pretendimeve të saj, në “listat e zeza” nuk janë futur vetëm fermerët të cilët kanë bërë  keqpërdorime, por edhe ata që nuk kanë arritur ta mbyllin kontratën.

Lista të tilla të zeza nuk janë bërë publike nga Ministria e Bujqësisë.

Kandidati Smajl Latifi tha se me “qeverisjen e koalicionit AAK-Nisma”, nuk do të vonohen subvencionet. “Do t’i hapim në mars sepse atëherë duhen. Vonesat janë të papranueshme”- tha ai.

Latifi tha se do të hapin thirrje për subvencione dy herë në vit dhe do t’i rrisin ato.

“Do ta mundim korrupsionin përmes rishikimit të thellë edhe nga pikëpamja e efektivitetit, kontrollit, menaxhimit dhe shpërndarjes e mbi të gjitha kritereve, sepse nuk jemi suedezë, as bujqë holandezë. Nuk mund t’i thuhet bujkut në vitin e fundit se duhesh me i pas 15 mijë euro të deklaruara në Administratën Tatimore kur ai nuk ka sigurim bujqësor, nuk ka treg të siguruar, asgjë të sigurt”- tha ai

Sa i përket çështjes së pronës së Ministrisë së Bujqësisë, në të cilën për shumë vite ishte e vendosur AAK-ja, Emine Daci-Zejnullahu nuk e sheh si një “fitore” të Ministrisë.

“Në qoftë se ka qenë pronë e Ministrisë së Bujqësisë, ka qenë proces, procedurë që janë liruar objektet e Ministrisë,” ka thënë ajo, duke shtuar se “nuk është që e kemi marrë ne ndonjë pronë nga një shtet fqinj”.

Më 12.03.2024, ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, Faton Peci e pati cilësuar si fitore të radhës vendimin e Shkallës së dytë të Gjykatës Komerciale, për lirimin e një prone publike në dalje të Prishtinës.

Peci e kishte cilësuar si “fitore” marrjen e këtij objekti nën udhëheqjen shtetërore.

Kurse, Smajl Latifi në lidhje me këtë çështje tha se Ministria e Bujqësisë dhe Agjensioni Pyjor politikisht ka vepruar “edhe me teke edhe me inate”, pasi që ka pasur një marrëdhënie kontraktuale për objektin.

“Po sidoqoftë ma mir na ka ra e na ka dalë”- tha ai.

Latifi pretendon se ka një bllokim të qëllimshëm apo të paqëllimshëm të shumë sipërfaqeve të cilat janë nën menaxhim Agjencionit Pyjor.

Ndërkohë, si premtim i Fatmir Matoshit ishte mbikëqyrja e Agjencisë për Zhvillimin e Mjedisit dhe ndarja e kompetencave me Agjencinë e Pyjeve.

“Shumë prona në parqet tona nacionale menaxhohen nga Agjencia e Pyjeve, ndërkohë që Agjencia për Zhvillimin e Mjedisit ka vetëm rol raportues. Kemi një përzierje të kompetencave. Pyjet brenda parqeve nacionale duhet me i marr Agjencia për Zhvillimin e Mjedisit në plotni”- tha ai.

Përvoja e Aleancës në pushtet

Në Zgjedhjet e fundit të vitit 2021, AAK fitoi 7.07% të votave. Me këtë zuri 8 ulëse në Kuvendin e Kosovës.

Ramush Haradinaj në vitin 2005 ishte për tre muaj Kryeministër i Kosovës. Në atë kohë, ai dha dorëheqje pas 100 ditësh qeverisjeje, pasi u akuzua nga Tribunali i Hagës për “krime lufte”.

Kjo parti e mori pushtetin edhe njëherë në vitin 2017, por kësaj radhe në koalicion me Partinë Demokratike të Kosovës dhe NISMA-n, i njohur si PAN. Qeveria Haradinaj e filloi mandatin më 09.19.2017, pas humbjes së Isa Mustafës dhe zgjati deri më 3 shkurt 2020 pas humbjes në Zgjedhjet parlamentare të vitit 2019.

Qeveria Haradinaj ishte formuar gjatë një seance maratonike në Kuvendin e Kosovës, me 61 vota – minimumi që i duhet një Qeverie për ta marrë besimin e deputetëve.

Votimi i Ekzekutivit kosovar ishte mundësuar falë votave të deputetëve të subjektit politik nga radhët e komunitetit serb, Listës Serbe, e cila u largua më vonë nga Qeveria. Rrjedhimisht, kjo bëri që koalicioni qeverisës që përbëhej nga PDK-AAK-NISMA të mos i ketë votat e duhura për vendimmarrje në Kuvendin e Kosovës.

AAK në Zgjedhjet e 9 shkurtit 2025 garon në koalicion me Nismën, Konservatorët, Forumin Intelektual E30 dhe me Listën Idealin.

“Debat Përnime” është format i cili do të transmetohet për një muaj rresht deri një ditë para Zgjedhjeve parlamentare të 09 shkurtit 2025. Kandidatët për deputetë nga partitë politike garuese përveç që prezantojnë Programin e tyre, përballen me pyetjet e Jeta Xharrës, kryeredaktorit të KALLXO.com, Kreshnik Gashi dhe Visar Prebrezës nga “Krypometër”.

Lëvizja Vetëvendosje (LVV) ka zgjedhur që gjatë fushatës për Zgjedhjet e 9 shkurtit të mos marr pjesë në disa nga mediat në Kosovë. Kjo parti e ka arsyetuar mospjesëmarrjen në emisionet politike të shfaqura në mediume të caktuara, me pretendimin se gjoja ato media janë në pronësi të oligarkëve.

RTV Dukagjini është në listën e këtyre mediave të “piketuara” nga LVV, e pikërisht në këtë televizion transmetohet emisioni “Debat Përnime” – prodhim i KALLXO.com.

Mirëpo, për dallim nga partia në pushtet, partitë e tjera opozitare kanë pranuar të marrin pjesë në këtë Debat dhe t’u përgjigjen pyetjeve të gazetarëve të Kallxo-it.

Jeta Xharra, drejtuese e “Debat Përnime” tha në nisje të debatit për infrastrukturë, ambient dhe bujqësi se: “Rrugët nuk janë mbërri me u ndreq, mirëpo nashta i kishim falë diqysh nëse e kishin ndreq bile ambientin. Për fat të keq Deponia e Mirashit dhe deponitë e mbeturinave janë në gjendje katastrofale sot e kësaj dite në Kosovë. Asnjëri prej impianteve të ujërave të zeza që ka pasë më u kry nuk është përfundu”.