Foto: Urim Krasniqi/KALLXO.com

Neglizhenca e qeverive ngatërron hapat e kërcimtarëve profesionistë në Kosovë

Pa asnjë shtëpi të caktuar opere apo baleti për ta quajtur të tyren – dhe të lënë anash për të përfituar subvencione –  profesionistët e skenës së kërcimit thonë se është koha e fundit që të marrin më shumë mbështetje institucionale.

Skena e kulturës së Kosovës ka qenë e trazuar në muajt e fundit me anulimet e festivaleve muzikore që kanë ndodhur majtas dhe djathtas dhe kërcimtarë profesionistë që shprehin pakënaqësinë e tyre me neglizhencën institucionale që i ka lënë ata të performojnë në kushte të këqija.

Më 10 qershor, Teatri Kombëtar në Prishtinë është dashur të anulojë një performancë baleti për shkak të erës së keqe të shkaktuar nga tejmbushja e kanaleve të ujërave të zeza për shkak të shiut.

Mediat raportojnë se Ministria e Kulturës ka premtuar se do të bëjë një restaurim të plotë të teatrit pasi Fakulteti i Ndërtimit i Universitetit të Prishtinës ka konstatuar se dëmshpërblimet e pjesshme nuk do të rregullojnë dëmet. Megjithatë, një projekt pune ende nuk është përpiluar.

Kosova ende nuk ka një Teatër të caktuar të Pperës dhe Baletit. Komuna e Prishtinës vendosi për një lokacion të përshtatshëm vetëm në fund të prillit, pasi parlamenti votoi për themelimin e Operës së Kosovës në vitin 2021.

Profesionistët e kërcimit pohojnë se mungesa e infrastrukturës dhe e investimeve ka penguar avancimin e tyre, ndërsa qeveria zotohet të zgjidhë problemet me ministrin e Kulturës, Hajrulla Çeku, duke premtuar një revolucion në kulturë.

Sikur të mos mjaftonin problemet me të cilat ballafaqohen kërcimtarët çdo ditë, në mesin e prillit Çeku i  duke thënë se Kosova “nuk ka koreografë të diplomuar”.

Pretendimi i Çekut shkaktoi një protestë përmes përformancës së kërcimit para Ministrisë së Kulturës dhe tërhoqi dënimin nga koreografët.

Ministria sqaroi se Çeku i referohej një raporti të Avokatit të Popullit, i cili kishte konstatuar se niveli më i lartë i arsimimit në balet në Kosovë ishte në nivelin e mesëm.

“Në shpjegimin që ai [Çeku] e ka ofruar, duke iu referuar mendimit të Avokatit të Popullit, ai i është referuar nevojës për themelimin e arsimit universitar në balet, ndërsa pa dashje në një moment ka përmendur edhe koreografinë,” tha ministria.

Robert Nuha, koreograf dhe profesor në Universitetin privat AAB, tha për BIRN se është e vështirë për studentët t’u besojnë profesorëve të tyre kur “edukimi i profesorëve të tyre ofendohet”.

“Si koreografë, ne ndihemi të zhvlerësuar nga shteti ynë, sepse asnjëherë nuk jemi konsultuar për ekspertizën tonë, e cila mund të kishte shërbyer për të hapur rrugën për zhvillimin e koreografisë në Kosovë,” tha Nuha për BIRN.

Shtëpia e operës dhe baletit mbetet një ëndërr e largët

Një performancë vallëzimi protestë para Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Kosovës në Prishtinë, 29 prill 2022. Foto: BIRN

Një nga pengesat kryesore me të cilat ballafaqohen kërcimtarët profesionistë të Kosovës është mungesa e një shtëpie të përshtatshme të Operës dhe Baletit, apo ndonjë objekti alternativ të Teatrit Kombëtar, për ushtrimin dhe shfaqjen e tyre.

“Një nga pengesat kryesore me të cilat përballet skena është mungesa e infrastrukturës së nevojshme dhe hapësirave alternative, dhe sigurisht mungesa e mbështetjes më të lartë institucionale,” tha Nuha për BIRN.

“Mungojnë skenat alternative për kërcimtarët bashkëkohorë. Ka mungesë të infrastrukturës, sallave dhe një mjedisi gjithëpërfshirës… një vend ku të rinjtë mund të punojnë me kapacitetet e tyre për të marrë më shumë mundësi,” shtoi Nuha, duke vënë në dukje se edhe trupa e Baletit të Teatrit Kombëtar punon në kushte të tmerrshme.

“Sfida më e madhe për koreografët në Kosovë është informacioni i dobët për përfitimet, rëndësinë dhe peshën e zhvillimit kulturor që ka koreografia,” Erna Salihu, një studente 22-vjeçare e koreografisë dhe instruktore e vallëzimeve sportive dhe pronare në Joy Dance & Sports Studio, tha për BIRN.

“Kjo për shkak të mungesës së hapësirës për prezantim dhe mbështetjes së dobët profesionale që u jepet koreografëve në përgjithësi, veçanërisht nga institucionet shtetërore”, shtoi ajo.

Vetëm në fund të prillit Kuvendi Komunal i Prishtinës vendosi vendndodhjen e një teatri të ri të mundshëm multifunksional, kryesisht për opera dhe balet.

Ky vendim erdhi rreth një vit pasi Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit hoqi dorë nga ndërtimi i Teatrit të Operës dhe Baletit afër Fakultetit Teknik të Universitetit të Prishtinës.

Në vitin 2006 u vendos që salla e Operas dhe Baletit të ndërtohej pranë Fakultetit Teknik dhe në vitin 2009 u vendos gurthemeli për fillimin e ndërtimit.

Megjithatë, ndërtimi që atëherë ka ngecur, duke lënë vetëm një gropë të hapur në tokë për një kohë të gjatë.

Në nëntor të vitit 2019, kryetari i atëhershëm i Prishtinës, Shpend Ahmeti, në prezantimin e planit rregullues për zonën përreth Fakultetit Teknik deklaroi se vendimi për ndërtimin e teatrit të operës ishte revokuar. Ministria e Kulturës e pranoi përfundimisht vendimin e komunës.

Ministria e Kulturës tha për BIRN se tani ishte “në procesin e shpalljes së thirrjes për projektimin e objektit të Operas dhe Baletit dhe do të vazhdojë ndërtimin e një objekti ku kërcimtarët do të kenë shtëpinë e tyre zyrtare dhe një hapësirë ​​dinjitoze”.

Kërcimtarët kanë nevojë për punë të dyta ose të treta për t’ia dalë mbanë

Vallëzim në EtnoFest, gusht 2021. Foto: BIRN/Urim Krasniqi

Ndërsa Ministria e Kulturës premton përmirësimin e kushteve për balerinët, vetë kërcimtarët ankohen për mungesë mbështetjeje.

Salihu, studente e diplomuar, është njëra prej kërcimtareve që ka protestuar para Ministrisë së Kulturës në fund të prillit.

Ajo tha për BIRN se mungesa e mbështetjes nga shteti “i detyron koreografët, krahas sakrificës së tyre personale për këtë profesion, të gjejnë punë dytësore dhe tretësore për të mbajtur veten, familjen dhe profesionin e tyre parësor… dhe të rinjtë të mos zgjedhin koreografinë si profesion”.

Ministria, megjithatë, duke theksuar se “Kosova ka koreografë dhe kërcimtarë të cilësisë së lartë që mund të konkurrojnë në nivel botëror”, tha për BIRN se këtë vit ajo ka “tashmë shpallur thirrje për mbështetje për ndarjen e bursave në mënyrë që të plotësojë stafin e nevojshëm. 

“Jemi në një reformë të plotë kulturore dhe në këtë kuadër, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit, do të shohim mundësitë e plotësimit të kurrikulave në nivele të ndryshme arsimore dhe që fusha e kërcimit të mësohet në shkolla dhe universitetet.

“Gjithashtu, për herë të parë u bë thirrje për mbështetje financiare për kërcimtarët që shërohen dhe shërohen nga lëndimet,” tha ministria.

Ministria pohoi gjithashtu se, “nëpërmjet subvencioneve kulturore, ata po ndihmojnë ansamblet dhe [grupet] e shoqërisë civile që promovojnë dhe kultivojnë artin e kërcimit”.

Nuha, megjithatë, përgjigjet se Kosova nuk ka bërë mjaftueshëm, jo ​​vetëm për trupën [kombëtare] të baletit, por edhe për grupet e tjera, siç është kompania e tij e vallëzimit bashkëkohor, për të cilën ai pretendon se nuk ka pasur as mundësinë të “kërkojë ndihmë nga ministria”.