Në Parlamentin armiqësor serb, deputeti lufton për të drejtat e shqiptarëve ‘armiq’

Nga arsimi tek investimet, adresat e fshira dhe stereotipet negative, shqiptarët etnikë ende përballen me diskriminim në shkallë të gjërë në Serbi, thotë deputeti Shaip Kamberi.

Si përfaqësues politik i shqiptarëve etnikë në Serbi, Shaip Kamberi nuk e kishte kurrë më lehtë.

Sidoqoftë, kjo u bë shumë më e vështirë, kur pas zgjedhjeve të vitit të kaluar u formua një parlament i dominuar nga partia e Presidentit Aleksandar Vuçiq dhe aleatët e tij, duke e lënë Kamberin dhe pesë kolegët e tij shqiptarë dhe boshnjakë si të vetmit deputetë opozitarë në Kuvendin me 250 ulëse.

Ata përballen me një atmosferë “armiqësore”, deklaroi ai në një intervistë me shkrim për BIRN.

“Pjesëmarrja në punën e institucioneve legjislative dhe mundësia për të ngritur çështje që ndikojnë në jetën tonë është e mirë, madje edhe në një Serbi si kjo që shqiptarët i sheh vetëm si armiq dhe përfaqësues të një populli më të ulët,” tha Kamberi, 56-vjeçari, lideri i Partisë për Veprim Demokratik, PVD.

“Si lider i një partie që ka luftuar institucionalisht për të drejtat e shqiptarëve për 30 vjet dhe një parti që ka marrë pjesë në zgjedhjet parlamentare çdo herë, unë jam mbrojtës i idesë që vendimi për të marrë pjesë në zgjedhje është racional dhe pragmatik “, tha ai,” përkundër faktit se asnjë nga qeveritë e mëparshme, dhe as kjo aktualja, nuk panë tek ne partnerë të mundshëm. “

Shtypi pro-qeveritar ‘përpiqet të na njollosë

Preshevë. Foto: Wikimedia/Mr No

Të diskriminuar prej kohësh, shqiptarët etnikë në Serbi janë përqendruar kryesisht në Luginën e Preshevës jugore, ngjitur me ish-krahinën serbe të Kosovës me shumicë shqiptare, e cila u shkëput pas një lufte gjatë viteve 1998-99 dhe shpalli pavarësinë e saj në vitin 2008.

Duke kandiduar së bashku, partitë etnike shqiptare fituan tri ulëse në parlament në zgjedhjet e vitit 2020, e cila u bojkotua kryesisht nga opozita serbe. Ata bashkuan forcat me tre deputetë të tjerë të pakicës boshnjake për të formuar forcën e vetme opozitare në Kuvendin Kombëtar të Serbisë.

Si udhëheqës i grupit parlamentar të Luginës së Bashkuar-SDA Sanxhak, Kamberi rregullisht përballet me reagime sa herë që flet.

“Situata është e tillë që secili prej fjalimeve tona ka tendencë të paraqitet si fjalim antiserb, anti shtet”, tha ai për BIRN. Përveç reagimeve nga zyrtarët e lartë shtetëror, “shtypi pro-qeveritar përpiqet të na njollosë pas çdo fjalimi. A nuk do të thotë kjo se përpiqet të na bëjë presion? “

Atmosfera në parlament është “armiqësore pas secilës prej kërkesave tona”.

“Ne ishim dëshmitarë kur gjatë fjalimit tim në gjuhën shqipe kishte një përpjekje si në kor për të mos lejuar që të vazhdoja”, tha ai, duke iu referuar një fjalimi që Kamberi e kishte më 9 shkurt. Secili deputet ka të drejtë të flasë në gjuhën e tyre amtare dhe kuvendi duhet të sigurojë përkthimin, por një gjë e tillë nuk ndodhi kur Kamberi foli në gjuhën shqipe.

“Përndryshe,” tha ai, “jashtë sallës së kuvendit [atmosfera është] brenda kufijve të korrektësisë.”

Stereotipet e qëndrueshme negative 

Një tank i ushtrisë serbe patrullon në rrugën kryesore në qytetin jugor serb të Bujanovcit, në Luginën e Preshevës, Nëntor 2000. Foto: EPA PHOTO EPA/SASA DJORDJEVIC

Lidhur me komunat e Luginës së Preshevës, Preshevë, Bujanovc dhe Medvegjë, Kamberi tha se shqiptarët etnikë që jetojnë atje ” me dekada të tëra janë përballur me diskriminim sistematik shtetëror në të gjitha aspektet e jetës”.

Ajo zone ishte vendi i një kryengritjeje të vitit 2001 nga guerilasit etnikë shqiptarë, një efekt përhapjesh të konfliktit në Kosovë. Mbetet një nga rajonet më të varfëra të vendit, dukeoshatisur ngadalë nga shqiptarët që kërkojnë punë në Evropën Perëndimore.

Shqiptarët në të gjithë Serbinë “janë viktima të shpërthimeve të dhunshme gjatë çdo shpërthimi të‘ Albanofobisë ‘”, tha ai, duke përmendur sulmet ndaj individëve dhe pronës si dhe këmbënguljen e” stereotipeve negative “për shqiptarët.

Shqiptarët në Serbi në mënyrë të rregullt referohen me termin përçmues ‘Shiptar’. Ministri i Brendshëm Aleksandar Vulin, tani Ministri i Mbrojtjes i Serbisë, e përdori këtë term në maj të vitit 2019, duke rezultuar në një proces gjyqësor të inicuar nga Ragmi Mustafa, kreu i Këshillit Kombëtar të pakicës shqiptare në Serbi.

Gjykata e Lartë e Beogradit hodhi poshtë ankesën e Mustafës në dhjetor të vitit të kaluar, duke vendosur që, ndërkohë që  termi ‘Shiptar’ është ofendues, ai “nuk përfaqëson një ide, informacion ose mendim që nxit pabarazi, dhunë dhe urrejtje”.

Kamberi pretendoi se vendimi ishte rezultat i “ndikimit të drejtpërdrejtë politik” në gjykatë.

Shqiptarët po ‘fshihen’

Një çift i moshuar hedhin votën e tyre në një qendër votimi në qytetin e Bujanovcit, Qershor 2020. Foto: EPA-EFE / DJORDJE SAVIC

Pas një dekade mosmarrëveshjeje, çështja e librave në gjuhën shqipe për shkollat fillore në Luginën e Preshevës u “zgjidh në masë të madhe” vitin e kaluar me një marrëveshje midis Serbisë, Shqipërisë dhe pakicës shqiptare në Serbi për shumicën e librave që do të përdoreshin, deklaroi Kamberi BIRN, duke shtuar se ai mbeti si problem në shkollat e mesme. Shqiptarët gjithashtu dëshirojnë që diplomat nga Universiteti i Kosovës të njihen në Serbi. Mirëpo Serbia nuk e njeh Kosovën si shtete të pavarur.

Një çështje tjetër kryesore me të cilën përballen shqiptarët në Serbinë e Jugut është praktika e qetë e policisë për ti paraqitur adresat si joaktive, një praktikë kjo për të cilën organizatat për të drejtat e praktikës thonë se ndikon në mënyrë disproporcionale tek shqiptarët etnikë dhei pamundëson atë të jenë pjesë e të drejtave themelore.

“Është “një proces që kryhet në mënyrë selektive kundër shqiptarëve të komunave tona dhe vetëm kundër atyre që kanë një qëndrim të përkohshëm në Kosovë”, tha Kamberi.

Sipas Kamberit, të prekurit janë kryesisht shqiptarë që janë larguar nga shtëpitë e tyre në Luginën e Preshevës gjatë luftës në Kosovë 1998-99, “kur ushtria serbe ishte vendosur në atë zonë, dhe kur policia u tërhoq nga Kosova”.

“Shumica e tyre deri më tani i kanë ruajtur vendbanimet e tyre në komunat tona sepse nuk kanë një status të zgjidhur në Kosovë,” tha ai. Me adresat e tyre serbe të klasifikuara si joaktive, “ato tani janë fshirë sikur nuk ekzistojnë”, tha ai, një fakt që ka shtrirje politike.

“Kjo ndikon në mënyrë drastike në strukturën etnike të popullsisë dhe faktet tregojnë se kjo reflektohet në përfaqësimin e shqiptarëve në vetëqeverisjen lokale.”

Kamberi tha se shqiptarët në Serbi kishin shpresuar që procesi i integrimit të Serbisë në Bashkimin Evropian, me kalimin e kohës, do të sillte “normalizimin gradual të marrëdhënieve”.

Por një dialog i ndërmjetësuar nga BE midis Serbisë dhe Kosovës është zvarritur për vite me radhë pa asnjë marrëveshje të parë në horizont.

Kamberi kërkoi nga qeveria e re e Kosovës, që pritet të formohet nga partia Vetëvendosje pas një fitore të madhe elektorale në maujin shkurt, për të vendosur çështjen e të drejtave të shqiptarëve në Serbi në axhendën e bisedimeve të Brukselit, si dhe për të siguruar “një program të veçantë të ndihmës qeveritare” për Luginën e Preshevës.

Kamberi tha se asnjë shqiptar nuk mban një post të lartë në degën ekzekutive serbe.

Në vend të pozicioneve publike, ai deklaroi se shqiptarët janë në favor të “masave për të promovuar të drejtat e shqiptarëve – pjesëmarrje e njëtrajtshme dhe e barabartë në qeverinë dhe institucionet publike, zgjidhje në lidhje me arsimin, çështjen e përdorimit falas dhe zyrtar të simboleve kombëtare dhe investime të drejtpërdrejta ekonomike në komunat tona “