Mos luftoni në luftën e një vendi tjetër

Të hënën e kaluar, Malcolm Nance, një drejtues i MSNBC-së dhe ish marinar në Marinën e Shteteve të Bashkuara, u shfaq në kanal televiziv satelitor nga Ukraina, i uniformuar për të vrarë. Ai kishte në përdorim një pushkë sulmi dhe ishte veshur me uniformë të plotë ushtarake, duke përfshirë një helmetë balistike dhe një bandazh të flamurit të SHBA-së dhe Ukrainës. Rreth një muaj më parë, thotë ai, vendosi se kishte “mbaruar së foluri”.  Më pas ai foli për mënyrën sesi i ishte bashkuar legjionit ndërkombëtar të Ukrainës për ta ndihmuar Ukrainën “të luftojë [kundër luftës së Rusisë] për shfarosje – një luftë ekzistenciale”. Të tjerë kanë ndjekur një udhëtim të ngjashëm. Andy Milburn, gazetar dhe ish-marins i cili pushoi së shkruari dhe filloi t’i stërvisë ukrainasit për luftime, shkroi një artikull se si ai gjithashtu përfundoi së shkruari artikuj për Ukrainën. “Filloi të dukej kaq joserioze,” shkroi ai, solemnisht. “Unë nuk doja të bëhësha vetëm një vëzhgues.”

Nance dhe Milburn janë “luftëtarë të huaj“, njerëz që janë larguar nga shtëpia për ta bërë luftën e dikujt tjetër. (Disa studiues bëjnë një dallim midis luftëtarëve të huaj, të cilët i bashkohen një kryengritjeje kundër një shteti, dhe vullnetarëve, të cilët i bashkohen një force të armatosur shtetërore.) Disa luftëtarë të huaj janë të motivuar nga idealizmi: Nance, për shembull, ose shumica e disa mijëra njerëzve i cili udhëtoi për të luftuar për Shtetin Islamik. Të tjerët paguhen (revista Soldier of Fortune, e cila pushoi së botuari në vitin 2016, kishte një seksion të klasifikuar “Armë me qira”), dhe të tjerë thjesht duan të luftojnë dhe nuk janë të ndërgjegjshëm për shkakun apo pagesën. Unë vetëm mund të supozoj se atyre u pëlqen era e cigareve bajate dhe kundërmuese.

Unë nuk mund ta gjykoj vendimin e Nance. Mirëpo si çështje politike, ukrainasit duhet të jenë të kujdesshëm ndaj luftëtarëve të huaj dhe qeveritë që e mbështesin Ukrainën duhet t’i dekurajojnë qytetarët e tyre të cilët udhëtojnë atje për të luftuar.

Ka arsye të mira për të shkuar dhe luftuar në Ukrainë: për t’i mbrojtur jetët e pafajshme dhe për t’i vrarë ata që do t’i merrnin ato jetë. Kundër këtij plusi me peshë paraqiten disa minuse. Disa janë thjesht praktike: Mendoni për të gjitha plasaritjet dhe vendet e fshehta në shtëpinë tuaj ose në lagjën e qytetit tuaj—të gjitha rezervat e mundshme të armëve ose vrimat e merimangave në të cilat mund të fshiheni për avantazhin maksimal taktik kundër një pushtuesi. Në vende të panjohura, këto avantazhe zhduken dhe një vullnetar i huaj mund t’ua heqë një barrë atyre që synon t’i ndihmojë. Romancieri William T. Vollmann shkroi një rrëfim dëshpërues të qëndrimit të tij të shkurtër si luftëtar i huaj kundër sovjetikëve në Afganistan. I bërë i papërshtatshëm për luftim nga diarreja e tij eksplozive, Vollmann pinte shumë nga çaji dhe Fanta e afganëve, por bëri asgjë për përpjekjet e luftës.

Disavantazhet morale të vullnetarëve të huaj janë më pak të dukshme. Para luftës, disa parashikuan se Ukraina nuk do të luftonte fare dhe do të pajtohej me pushtimin dhe absorbimin e saj në Rusi. Nëse Ukraina nuk do të kishte rezistuar, dikush mund të pyeste nëse Vladimir Putin kishte një qëllim, dhe Ukraina ishte një vend i rremë, absorbimi i të cilit ishte i natyrshëm. Kjo hipotezë mund të falsifikohej vetëm nga një rezistencë kombëtare – të cilën Ukraina e ka dhënë mjaft. Ukraina ka luftuar, nën udhëheqjen ukrainase, dhe duket e gatshme të vazhdojë ta bëjë këtë. Shumë vende janë mbështetur te luftëtarët e huaj për t’a lehtësuar ekzistencën e tyre. Mirëpo shenja e sigurt e realitetit objektiv të një vendi është se ai këmbëngul të lindë me ose pa ndihmën e mamive të huaja. Putini do të thotë (dhe po thotë tashmë) se Ukraina i mbijetoi pushtimit vetëm sepse ndërhynë të huajt. Më mirë që fitorja e Ukrainës të jetë sa më ukrainase.

Kacper Rękawek, i cili merret me studimin e luftëtarëve të huaj në Qendrën për Kërkime mbi Ekstremizmin në Universitetin e Oslos, më tha se duhet të presim që kur Rusia t’i kapë vullnetarë të huaj, ajo do t’i vendosë ata “në televizionin shtetëror rus, 24/7, për të thënë: “Shikoni… NATO ka ardhur.” Do të ishte shumë e mirë për të qenë e vërtetë.” Përvoja e Aiden Aslin, vullnetare nga Nottinghamshire, Angli, e konfirmoi këtë parashikim. Pasi u kap nga rusët në Mariupol, ai u detyrua të parakalohet për intervista, duke përfshirë intervistën me një koleg britanik Putinofilik.

Pra, vullnetarit të huaj i mungojnë njohuritë mbi vendin ku shkon dhe prania e tij nënvlerëson pretendimet themelore morale. Ndoshta këto shqetësime tejkalohen në rastet e vullnetarëve të aftë, veteranëve me përvojë luftarake dhe me tasa çeliku. Rękaëek tha se ushtria ukrainase duket se ka kërkuar veteranë të huaj luftarakë, të cilët më pas mund të “futen në njësitë ekzistuese ukrainase” si forca shtesë, “si një qershi mbi tortë”. Rolet e tyre në këto ekipe do të ishin në kontrast me ata janë bashkangjitur etë cilët kanë më pak përvojë, të cilët dërgohen për t’u bashkuar me grupet e militarizuara të civilëve ukrainas, të përbërë që nga pushtimi i mësuesve, kontabilistëve, shoferëve të taksive dhe kujtdo tjetër që mund ta mbajë një pushkë në dorë.

Rękawek është dashamirës për këta vullnetarë. “Unë nuk pretendoj se jam një vëzhgues i paanshëm,” më tha ai. “Nëse dikush dëshiron të shkojë dhe është gati të sakrifikojë gjakun e tij, djersë dhe lot për të luftuar për demokracinë perëndimore – nëse doni ta bëni, bëjeni.” Shumë qeveri evropiane e kriminalizojnë plotësisht luftën e qytetarëve të tyre jashtë shtetit, me përjashtim të luftërave të bekuara në mënyrë eksplicite nga qeveritë e tyre.

Mirëpo qeveritë duhet të shqetësohen edhe kur qytetarët e tyre udhëtojnë për t’u bërë pjesë e luftërave që vetë qeveritë i miratojnë. Vendimi për të luftuar, kurdoherë që është e mundur, duhet të hiqet nga diskrecioni i individëve. Shteti duhet ta ruajë me xhelozi monopolin e tij ndaj dhunës dhe ta dekurajojë çdo individ që ta kapë atë prerogativë. Funksioni më themelor i një shteti është fokusimi, frenimi dhe shpërndarja e dhunës. Ai e filtron zemërimin e drejtë të një personi – mund të jetë i Nance-it; mund të jetë e imja; mund t’i përkiste një anëtari të ISIS-it – përmes një procesi politik, i cili e kthen atë në diçka legjitime, ose e ndalon atë. Shtetet e Bashkuara sapo premtuan 800 milionë dollarë të tjera ndihmë ushtarake për Ukrainën. Ajo nuk ka dërguar trupa, në ajër apo në tokë, dhe ka arsye të mira për këtë vendim.

“Në një botë ideale, duhet të jenë shtetet ato që luftojnë,” më tha Rękawek. “Por në botën më pak se ideale, realitetin ukrainas, nuk ka asgjë të keqe që ata të kërkojnë vullnetarë.” Unë nuk e fajësoj Ukrainën që e kërkon të gjithë ndihmën e disponueshme. (Thirrja e parë për vullnetarë të huaj u bë me 27 shkurt, kur shanset e Ukrainës dukeshin veçanërisht të zymta dhe ky vend po përpiqej ta kompensonte mungesën e përgatitjes së tij.) Por luftëtarët dhe vullnetarët e huaj e minojnë gjithashtu autoritetin e shteteve, qytetarët e të cilëve po udhëtojnë atje dhe ato shtete duhet të hartojnë politika që e reduktojnë rrjedhën e tyre.

Nance dhe Milburn janë idealistë, ose kështu na thonë. Në një farë mënyre ata kanë të drejtë: të thuash “kam mbaruar së foluri” do të thotë se ekspozimi në TV kabllor ka filluar të ndihet i pakuptimtë. (E di ndjesinë.) Por do të thotë gjithashtu se ata mendojnë se legjitimiteti i procesit politik, ai që i ka penguar Shtetet e Bashkuara të futen drejtpërdrejt në luftë, ka arritur limitin e tij. Edhe kjo është një ndjenjë e njohur dhe që ia vlen t’i rezistosh./The Atlantic

Graeme Wood është shkrimtar i stafit në The Atlantic dhe autor i  The way of the Strangers: Encounters With the Islamic State.

Përgatiti: Nuhi Shala