Për një hapje të qëndrueshme të Zyrës së Kryeministrit
Matjet e kryera nga Open Data Kosova (ODK) nga viti 2016 tregojnë se niveli i hapjes së Zyrës së Kryeministrit ndaj publikut ndryshon në baza vjetore dhe varet shumë nga personi dhe partia që e udhëheq zyrën. Ndryshe nga matjet për hapjen e Kuvendit të Kosovës, të cilat tregojnë progres të vazhdueshëm, të dhënat për Zyrën e Kryeministrit tregojnë luhatje të vazhdueshme të mbylljes dhe hapjes.
Për shembull, ndërsa në vitin 2016 Zyra e Kryeministrit u rendit si e dyta me notën më të mirë në rajon, me një hapje prej 60.80% nga 100% të mundshme, një vit më vonë matjet treguan një rënie të ndjeshme (33%) dhe ajo u rendit e treta në rajon. Të dhënat për vitin 2018 treguan një përmirësim në krahasim me vitin 2017 (53%), por ende ishte më e ulët se në vitin 2016. Rezultati më i mirë u shënua në vitin 2019, me 63% pikë në hapje.
ODK-ja mat nivelin e hapjes së një institucioni në bazë të katër parimeve kryesore në vijim. I pari është transparenca, sipas të cilit informatat organizative, buxheti dhe procedurat e prokurimit publik duhet të jenë në dispozicion të publikut, si dhe të publikohen dhe përditësohen rregullisht. I dyti është qasshmëria, e cila ka të bëjë me ofrimin dhe respektimin e procedurave për qasje të lirë në informata, përmirësimin e publikimit të informatave përmes debateve publike, si dhe fuqizimin e bashkëpunimit me qytetarët. I treti, integriteti, përfshin elementet e parandalimit të korrupsionit, respektimit të kodit të etikës dhe rregullimin e lobimit. I katërti, ndërgjegjësimi, i referohet monitorimit dhe vlerësimit të politikave të arritura nga institucionet.
Në vlerësimin e fundit të ODK-së, Zyra e Kryeministrit shënoi 51% në transparencë, 63% në qasshmëri, 96% në integritet dhe 70% në ndërgjegjësim.
Krahasuar me Kuvendin e Kosovës, Zyra e Kryeministrit është një institucion më i mbyllur. Kjo mund t’u atribuohet arsyeve të ndryshme, por më së shumti ka të bëjë me mënyrën se si kanë qeverisur këto dy institucione. Përderisa në Kuvend çdo vendim debatohet gjerësisht ndërmjet grupeve të ndryshme politike, në Qeveri konsensusi mes partnerëve të koalicionit arrihet para mbajtjes së mbledhjeve të qeverisë dhe zakonisht miratohen pa asnjë debat.
Përderisa seanca plenare e Kuvendit të Kosovës transmetohet drejtpërdrejt në televizionin kombëtar dhe në faqen zyrtare të legjislativit në internet, mbledhjet e qeverisë nuk transmetohen plotësisht në media dhe nuk janë aq interesante për t’u përcjellë në krahasim me seancat plenare. Kuvendi i lejon gazetarët, shoqërinë civile dhe qytetarët brenda sallës së Kuvendit, ndërsa mbledhjet e Qeverisë mund të shikohen vetëm në televizion, pasi as gazetarët nuk lejohen brenda sallës së mbledhjeve të Qeverisë.
Sondazhi i opinionit publik i bërë nga ODK-ja përmes UBO Consulting me 1065 qytetarë në nivel vendi tregoi se qytetarët e anketuar janë më pak të interesuar të ndjekin punën e Qeverisë sesa të Kuvendit. Vetëm 5% e të anketuarve e ndjekin shpesh punën e Qeverisë. Përafërsisht 35% e të anketuarve e ndjekin punën e Qeverisë ndonjëherë, rreth 40% e ndjekin atë rrallë dhe 20.8% nuk e ndjekin kurrë.
Matjet e ODK-së tregojnë për pasurim me informata dhe dokumente të faqes zyrtare të Zyrës së Kryeministrit në internet. Megjithatë, ka më shumë hapësirë që Zyra e Kryeministrit të jetë më proaktive në lidhje me publikimin e informatave, në mënyrë që ato të ofrohen në një format më të qasshëm dhe më lehtë të interpretueshëm.
Për shembull, në faqen e Zyrës së Kryeministrit në internet nuk ka asnjë informatë mbi biografinë ose profilin e dy prej tre zëvendëskryeministrave. Për më tepër, klikimi mbi emrat e ministrave të Kabinetit të Kryeministrit të lidh drejtpërdrejt me ministritë përkatëse, të cilat nuk janë as ato të njësuara sa i përket ofrimit të informatave për biografitë e ministrave. Nga 15 ministra, pesë nuk e kanë të publikuar biografinë e tyre, e cila përbën një informacion themelor për drejtuesit e institucionit në fjalë.
Edhe pse ekziston rubrika e quajtur Shkruaji Zyrës së Kryeministrit, kur klikoni në hapësirë nuk ka informacion se si t’i shkruani zyrës në fjalë dhe në çfarë adrese. Ndërsa, në nën-rubrikën Agjenda e cila duhet t’i informojë vizitorët rreth aktiviteteve të ardhshme të Kryeministrit, ajo më shumë shërben si rubrikë komunikimi pas përfundimit të aktiviteteve, e jo për të njoftuar lidhur me aktivitetet e ardhshme. Në rubrikën Kontakti mungojnë të dhënat kontaktuese të personave kyç në Kryeministri, por është dhënë një formular për t’i shkruar Zyrës së Kryeministrit, i cili duhet të zhvendoset në rubrikën “Shkruaji Zyrës së Kryeministrit.”
Rubrika Dokumente ofron një shumëllojshmëri dokumentesh të cilat janë lehtësisht të qasshme me mundësinë e filtrimit sipas fushës dhe vitit. Viteve të fundit në këtë rubrikë shtohen edhe vendimet e kryeministrit, të cilat janë vendime të ndryshme nga kabineti qeveritar. Tash publikohen edhe vendimet për emërimin dhe shkarkimin e zëvendëskryeministrave. Në të kaluarën, këto informata themelore mbi numrin e zëvendëskryeministrave nuk ofroheshin fare. Edhe në Raportin e Komisionit Evropian për Kosovën ishte dhënë një shifër e përafërt për numrin e zëvendësministrave. Për shembull, në raportin e vitit 2019 thuhej se “janë afërsisht 80 zëvendësministra”.
Dokumentet e publikuara mund të ishin edhe më të qasshme për publikun nëse për shembull do të publikohej versioni në Word i vendimeve të qeverisë ose lista në Excel që përfshin të gjitha vendimet e marra, kohën e marrjes së vendimit dhe adresën ku mund të gjenden vendimet e plota. Kjo do ta lehtësonte gjetjen e informatave, si dhe gjetjen e një vendimi të caktuar.
Në përgjithësi, transparenca dhe qasja në Zyrën e Kryeministrit ka ndryshuar ndjeshëm vitet e fundit. Për shembull, Rregullorja e Punës së Qeverisë e miratuar në vitin 2011 parashihte që të gjitha procesverbalet e mbledhjeve të Qeverisë të mbaheshin rreptësisht konfidenciale. Tani mbledhjet e Qeverisë transmetohen drejtpërdrejt që të gjitha mediat të përcjellin punën e qeverisë.
Megjithatë, në mënyrë që Zyra e Kryeministrit të jetë edhe më e hapur për publikun, ODK-ja rekomandon që Zyra e Kryeministrit të bëjë transmetimin online të takimeve të saj në faqen e saj zyrtare në internet. ODK-ja gjithashtu rekomandon publikimin e shpenzimeve të hollësishme të Zyrës së Kryeministrit, publikimin e listës së hollësishme të të gjitha dokumenteve publike që i posedon dhe prodhon rregullisht Zyra e Kryeministrit, si dhe ofrimin e mundësisë së parashtrimit të ankesave ose të dhënies së sugjerimeve online.
